Son yıllarda sıklıkla konsantre olmakta zorluk yaşadığınız oluyor mu? Çabucak tükeniyormuş gibi hissediyor musunuz ya da “ben de iyice unutkan oldum” cümlesini sık sık kuruyor musunuz? Beyin sisi, günlük yaşantınızda iyiden iyiye yer mi edindi? Tüm bu belirtiler, modern çağın vebası ‘dijital demans’ın semptomlarını geliştirdiğinizi gösteren işaretler olabilir. Bir düşünün; daha genç yaşlarınızda ailenizin, arkadaşlarınızın telefon numaralarını, ev adreslerini ezbere bilirken bugün kaç tanesi aklınızda? Ya da banka kartlarınızın, sosyal medya hesaplarınızın, mail adreslerinizin şifrelerini akılda tutmak yerine notlarınıza mı kaydediyorsunuz?
2012 yılında Alman nörobilimci Manfred Spitzer tarafından ortaya atılan “dijital demans”, uzun süreli teknoloji kullanımından kaynaklanan bir dizi nörolojik sorunu içeriyor. Ve dijital dünyada çok fazla zaman geçiren hepimiz için tehlike arz ediyor. Sosyal medya hesaplarının, sonsuz ekran kaydırmalarının, ardı arkası kesilmeyen mobil bildirimlerin içinde kaçınılmaz görünen dijital demansı, gelin daha yakından keşfedelim.
Günümüzde artık bilgisayarlarımız, telefonlarımız, tabletlerimiz ve hatta akıllı saatlerimiz bizim yerimize düşünüyor, kaydediyor ve hiçbir şeyi unutmuyor. E haliyle bizim bir şeyleri hatırlamamıza pek de gerek kalmıyor, bu da araştırmalara göre ciddi sorunlara yol açıyor. Uzmanlar, dijital demansı modern bir salgın veya dijital pandemi olarak adlandırıyor.
Dijital demans en öz tanımıyla, bilgisayarlar ya da akıllı telefonlar gibi teknolojik aletlerin aşırı kullanımı sonucunda beyin fonksiyonlarında meydana gelen bozulmalar olarak adlandırılıyor. Özellikle teknoloji bağımlılığı yaşayan gençler için daha endişe verici bir tehlike olan dijital demans, başta hafıza sorunları olmak üzerek beyin yapısında birtakım dengesizliklere de yol açabiliyor.
Dünyaca ünlü hafıza koçu ve Limitless: Upgrade Your Brain, Learn Anything Faster, and Unlock Your Exceptional Life kitabının yazarı Jim Kwik’e göre dijital demans, bizi daha az zeki bir hale getiriyor. “Akıllı cihazlar, bizim için harici hafıza depoları gibi çalışıyor, bu yüzden hafıza kaslarımızı kullanmamıza gerek kalmıyor.” diyen Kwik, her şeyi kaydeden cihazlarımız sayesinde hafıza yeteneğimizi kaybettiğimizi; bir şifreyi, telefon numarasını veya adresi aklımızda tutmaya gerek olmadığını söylüyor. Teknolojinin sağladığı sonsuz faydanın yanı sıra, bizden neler götürdüğü konusunda da dikkatli olmamız gerektiğini belirtiyor.
Dijital demansı önlemenin yolları
Peki, dijital demans teknolojinin kaçınılmaz bir sonu mu yoksa önüne geçebilir miyiz? Farkındalık ve doğru uygulamalarla beyin sağlığımız koruyabilir, dijital demans yaşamayı engelleyebiliriz.
1. Ekran süresini kısıtlayın
Hem kendiniz hem çocuklarınız hem de öğrencileriniz için yapabileceğiniz en faydalı şey; ekran süresi konusunda farkındalık geliştirmek. Telefon, tablet veya bilgisayar ekranlarında ne kadar fazla geçirirseniz dijital demans riskini o kadar artırır, semptomların şiddetini güçlendirirsiniz. Bu nedenle gün içerisinde kendinize ve çocuklarınıza teknoloji kullanımı için bir zaman dilimi belirleyin ve geri kalan anları ekransız bir şekilde geçirmeye gayret gösterin.
2. Beyninizi besleyin
Yediğimiz, içtiğimiz her şey beyin sağlığımız üzerinde doğrudan etki sahibi. Bu nedenle doğru besinler tüketerek bilişsel fonksiyonlarımızı, sinir sistemimizi iyileştirebilir, beyin sağlığımızı destekleyebiliriz. Hem dijital demans oluşumunu önlemek hem de var olan semptomları hafifletmek için beyin sağlığınızı destekleyecek yiyecekleri öğünlerinize ekleyebilirsiniz. Başta vitamin ve mineral deposu meyve-sebzeler olmak üzere beyin sağlığını güçlendiren besinler için Beyin sağlığı için tüketmeniz gereken 13 besin yazımıza göz atabilirsiniz.
Şu yazılarımızı da mutlaka inceleyin:
- Hafızanız ne durumda?: Hipokampusu besleyen ve küçülten davranışlar
- Zihnini aktif, hafızayı güçlü, beyni genç tutmanın yolları
- Artan sıcaklıklar insan beynini ve yaşamını nasıl etkiliyor?
3. Teknolojiye değil, kendinize güvenin
En ufak bir şeyi telefonunuza not alıyor, basit bir toplama-çıkarma işlemini hesap makinesi ile yapıyor, tüm yapılması gerekenleri takvime kaydediyorsanız, biraz işlerin seyrini değiştirmenizin vakti geldi demektir. Unutmayın, beynimiz en karmaşık görevleri bile yerine getirebilir ve onu ne kadar çok kullanırsanız o kadar iyi hale gelir. Bu nedenle, hafızanızı zorlamanın, hesapları zihninizden yapmanızın tam zamanı! Hatırlayamadığınız bir bilgi için hemen Google’a koşmayın, biraz bekleyin ve beyninizi hatırlamaya zorlayın. Kwik, bir şeyi hatırlamak için bir amaca sahip olmanın önemli olduğunu söylüyor; hatırlamayı kolaylaştırmak için bilginin kendisinden çok size nasıl hissettirdiğine odaklanabilirsiniz. Yani, bilgiye duygu katın. Kwik şöyle öneriyor: “Kendinize şunu sorun: Bunun nedenini hatırlamak istiyorum?” “Sadece bir neden bulun ve sonuçları daha olası hale getirirsiniz.”
İlginizi çekebilir: Farklı yaşlarda beyin sağlığı ve beyin sağlığını destekleyen en iyi mobil uygulamalar
4. Gerçek dünyaya bağlanın
Hayat, sosyal medya hesaplarınızda takip ettiğiniz arkadaşlarınızdan, sonsuz reel videolarından ibaret değil. Ekrandan uzaklaşın ve gerçek hayatın içine karışın. Doğada daha fazla zaman geçirin, arkadaşlarınızla, sevdiklerinizle buluşun, bol bol temiz hava alın, keyifli aktivitelere katılın, sosyalleşin, zihninizi dijital dünyadan uzaklaştırın.
İlginizi çekebilir: Yeni bir bilimsel araştırma: D vitaminini artırmak demansı önleyebilir mi?
5. Hareket edin
Egzersiz yapmanın sayısız faydası olduğunu hepimiz biliyoruz. Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur ne de olsa! Yalnızca fit bir görünüm, güçlü kaslar ya da kilo vermek için değil, beyin sağlığınızı korumak için hareket etmelisiniz. İster koşun ister yüzün ister yoga yapın ya da dans edin… Bedeninizi hareket ettirerek beyin ve zihin sağlığınızı destekleyebilir, dijital demanstan kaçınabilirsiniz. Pek çok bilimsel araştırma, egzersiz yapmanın beyinde yeni nöron bağlarının kurulmasına yardımcı olduğunu açığa çıkıyor. Daha güçlü bir beyin için hemen harekete geçin!
6. Yeni bir şeyler öğrenin
Her gününüz bir önceki gün ile aynı geçiyorsa kaçırdığınız bir şeyler var demektir. Monotonluk, beyin sağlığınızın en büyük düşmanı olabilir. Monotonluğu rutinlere sahip olmak olarak değerlendirmeyin; elbette ki rutinler, düzenli ve sağlıklı bir yaşam için çok önemli ama yeni bir şey öğrenmeden geçen sıkıcı günler, beyin kaslarınızın zayıflamasına neden olabilir. Bu yüzden yeni bir hobi, yeni bir spor veya sanat dalı, yeni bir dil, yeni bir beceri veya herhangi başka bir şey. Yeni şeyler öğrenmeye her zaman devam edin ve beyninizi dinç tutun.
Bir dahaki sefer “ah o şarkı neydi ya” diye düşünürken internette dolaşmadan önce zihninizin içinde bir yolculuğa çıkın :).
İlginizi çekebilir: Unutkanlık üzerine: Her şeyi çok çabuk unutuyorum ne yapmalıyım?