Artan sıcaklıklar insan beynini ve yaşamını nasıl etkiliyor?

Sıcak havaların sadece bunaltıcı olduğunu veya aşırı terlemeye yol açtığını mı düşünüyorsunuz? Öyleyse güncel araştırmaların sonuçları sizi çok şaşırtabilir. Çünkü son çalışmalara ve uzman görüşlerine göre yüksek sıcaklıklar depresyon riskinden suç ve şiddet oranının artmasına yaşamın çeşitli alanlarını olumsuz yönde etkiliyor. Bilim insanları ve doktorlar aşırı sıcak hava ile zayıf ruh sağlığı arasındaki karmaşık etkileşimi çözmeye çalışıyorlar ve elde edilen bulgular pek de iç açıcı değil.

Spike Lee’nin 1989 yapımı ırk gerilimini ele alan filmi Do The Right Thing’in şiddetli tepkileri tetikleyen yakıcı sıcaklıkların hüküm sürdüğü bir yılda geçtiğini biliyor muydunuz? Uzmanlara göre sıcak havalarda sosyal medya paylaşımları bile daha şiddetli oluyor ve Twitter gibi mecralarda nefret söylemleri artıyor. Hiç fark etmiş miydiniz? Peki, neden böyle oluyor, sıcak hava neden olumsuz duygu ve davranışları tetikliyor?

Son zamanlarda Amerika’nın kuzeybatı bölgesini vuran erken sıcak hava dalgaları nedeniyle uzmanlar yaz aylarında daha yüksek sıcaklıklarının gelebileceğini bu nedenle insanların hem kendilerini hem başkalarını koruyabilmeleri için yüksek sıcakların beyni nasıl etkilediğini anlamaları gerektiğini belirtiyor.

The Lancet Planetary Health’te yayınlanan bir araştırmaya göre sıcaklıklar normalin üzerinde olduğunda (ve evet 1 derece bile fazla yükseldiğinde) depresyon ve anksiyete riskinin de sıcaklığa bağlı olarak arttığına dikkat çekiyor. Uzmanlar, günden güne kötüleşen küresel ısınma nedeniyle ruh sağlığında çok daha ciddi bozulmaların olabileceği endişesi içerisinde.

Nature Climate Change Dergisi’nde yayınlanan bir başka araştırmaya göre ise Amerika ve Meksika’da ortalama sıcaklıkların 1°C yükselmesi, intihar vakalarındaki %1’lik artışla ilişkilendiriliyor. Araştırmalardan elde edilen bulgulara ve uzman görüşlerine göre iklim krizi nedeniyle aşırı sıcak günlerin sayısı her yıl artıyor ve bu durum, sosyal etkileşimleri ve kişisel refahı temel düzeyde değiştirerek mental istikrar için ciddi bir tehdit oluşturuyor.

California Üniversitesi Profesörü Robin Cooper, “İklim değişikliğini bir ruh sağlığı krizi olarak düşünmeye başlamalıyız. İklim değişikliğini bir halk sağlığı tehdidi olarak görmezsek, sağlık hizmeti sağlayıcıları olarak sorumluluklarımızı ihmal etmiş oluruz.” diyor ve bu konu ile ilgili daha fazla araştırmaya yatırım yapmak gerektiğinin altını çiziyor. Ayrıca şunu da ekliyor: “Sıcaklığın beyin fonksiyonlarını etkilediği bilinen bir gerçek, ancak tam olarak nasıl meydana geldiği hala tam olarak anlaşılamamıştır.”

Bilim insanları yüksek sıcaklıkların uyku düzenini bozmaktan hormon dengelerini alt üst etmesine kadar bir dizi birbirine bağlı faktörün etkili olabileceğini tahmin ediyor. Uzmanlara göre hava sıcaklığı serotonin düzeyini etkiliyor. Ve serotoninin saldırganlığı kontrol altında tutma rolü ve cilt sıcaklığı hakkındaki bilgileri beyindeki hipotalamusa iletme görevi tehlikeye giriyor. Bu da sıcaklığın beyinde birtakım bozulmalara neden olmasına zemin hazırlıyor.

Öte yandan, hava sıcaklıkları ve mental sağlık üzerine yapılan farklı araştırmalar konuya başka bir bakış açısı getiriyor. Bu konuda çalışmalar yürüten Brown Üniversitesi’nden Josh Wortzel’e göre intihar vakalarının ya da girişimlerinin en çok arttığı zamanlar yılın en sıcak günleri değil, sıcaklıkların dengesiz olduğu öngörülemez şekilde değiştiği günler, yani genellikle ilkbahar sonları veya yaz başı gibi. Wortzel’e göre hava sıcaklığındaki dalgalanmalar, yani büyük ve ani değişimler, sıcaklıkların yüksek olmasından daha tehlikeli.

Sonuç olarak yüksek sıcaklıkların ve beklenmedik hava durumu değişikliklerinin günümüzdeki en büyük sorumlusu olan iklim krizi, artık çok daha ciddi bir soruna işaret ediyor. Bu nedenle iklim krizi ve insan sağlığı üzerindeki araştırmaların artması ve bu konuda insanları bilinçlendirmeye yönelik adımların atılması gerekiyor…

Sıcak havalarda sağlığı korumanın yolları

Peki, bireysel anlamda neler yapılabilir? İşte sıcak havalarda bütüncül sağlığınızı korumanıza yardımcı olacak öneriler:

• En çok dikkat etmeniz gereken konulardan biri dehidrasyon. Dehidrasyon, odaklanmanızı zorlaştırabilir, beyin sisi yaşamanıza neden olabilir, baş ağrısı, sıcak çarpması gibi olumsuz durumlarla karşılaşmanıza neden olabilir. Bu nedenle yeteri miktarda su içmeyi ihmal etmeyin. Unutmayın, vücut sıcak havalarda daha fazla su kaybeder, bu yüzden suyun önemine ekstra özen gösterin.
• Bedeninizi mümkün olduğunca serin tutun. Eğer dışarıya çıkacaksanız ya mevsimine uygun, açık renklerde ve ince, terletmeyen kumaşlarda kıyafetler giymeyi tercih edin. Şapka ve güneş gözlüğünü de unutmayın. İç mekanlarda klima veya vantilatör gibi seçenekleri değerlendirin ve yaşam alanlarınızı serin tutun. Dilerseniz Sıcak yaz aylarında evinizi serin tutmanıza yardımcı olacak öneriler yazımıza da göz atabilirsiniz.
• Güneşin tepede olduğu saatleri mümkünse dışarıda geçirmeyin. Sabah erken saatlerde veya akşam üstü güneş battıktan sonra dışarıya çıkın. Açık havada bulunmanız gerekiyorsa da güneşe maruz kaldığınız süreyi kısa tutmaya özen gösterin. Aksi halde güneşin olumsuz yanından daha fazla etkilenebilirsiniz. Ve mutlaka güneş koruyucu krem ile cilt sağlığınızı güvence altına alın.

• Beslenmenize dikkat edin. Özellikle yaz aylarında sıcak havaların bunaltıcı etkisini hafifletmek için mevsime uygun ve hafif öğünlerle beslenmeye özen gösterin. Meyve-sebze ağırlıklı ve bol su içeren besinler tüketmeye çalışın. Ağır ve yağlı yemeklerden kaçının.
• Stres yönetimi tekniklerini uygulayın. Mevsim fark etmeksizin iyi yaşam alışkanlıklarını benimsemek önemli olsa da aşırı sıcakların ruh sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek için size iyi hissettirecek pratiklerden faydalanın. İlginizi çeken bir spor dalı veya hobi ile ilgilenin. Yoga yapın, meditasyonu deneyin. Kendinize iyi bakın.

İlginizi çekebilir: Sıcak havalarda beslenme konusunda dikkat edilmesi gerekenler

Kaynak: time, healthline