Yoğun bir iş gününden sonra eve gelip dizi veya film izleyerek uykuya dalmadan önceki birkaç saatinizi keyifli geçirmeye mi çalışıyorsunuz? Bu aktivite ne kadar zevkli olsa da aşırıya kaçtığı zaman kötü bir alışkanlığa dönüşebiliyor. Bu alışkanlığa da kısaca binge-watching deniyor. Bu yazımızda, binge-watchingin olumsuz etkilerini ve bu alışkanlıkla nasıl mücadele edilebileceğini sizler için kaleme aldık.
Bing-watching nedir?
Netflix, Amazon Prime ve Disney+ gibi streaming hizmetleri, pek çok insanın izleme alışkanlıklarını değiştiriyor. Bu platformlar, binlerce diziye, filme ve belgesele erişim sunarak internet bağlantısının olduğu her yerde her zaman bir şeyler izlememizi sağlıyor. Hatta, bu platformlarda istediğimiz yapımları mobil cihazlarımıza indirerek internetsiz ortamlarda da izleme aktivitesini gerçekleştirebiliyoruz. Bu durum boş vakitlerimizi keyifli bir şekilde geçirmemize yardımcı olsa da aşırıya kaçtığı zaman binge-watching olarak isimlendirilen alışkanlığa evriliyor.
Dizi veya film maratonu olarak Türkçe’ye çevirebileceğimiz binge-watching, bir oturuşta art arda birçok dizi bölümü ya da film izleme alışkanlığı olarak tanımlanıyor. Bu alışkanlık, dijital yayın platformlarının bir dizinin tüm sezonlarını tek seferde yayınlaması sonucunda da hızlı bir şekilde yaygınlaşıyor.
Binge-watching, genellikle 2-6 arası bölümün tek seferde izlenmesini kapsıyor. Bu alışkanlığın sınırları içerisinde bir dizinin tüm sezonu aralıksız da izlenebiliyor. Uzmanlar, insan sağlığına hasar veren bu alışkanlığı uyuşturucu madde kullanımına benzetiyorlar.
Binge-watchingin arkasında çeşitli motivasyonlar bulunuyor. Bazı insanlar bir dizide hikayenin nasıl devam edeceğini öğrenme isteği doğrultusunda bu davranışa kapılırken bazıları da günlük stres ve sorunlardan kaçmak için art arda bir şeyler izliyorlar. Ayrıca, dijital platformların sonraki bölümleri otomatik oynatması da bu davranışın ortaya çıkmasına yol açabiliyor. Bunlarla birlikte, herhangi bir şey izlenirken düzenli dopamin salgısı sonucunda açığa çıkan keyif alma süreci de izleme eylemini bir alışkanlık haline getirebiliyor.
Bing-watching insan sağlığını nasıl etkiliyor?
Bing-watchingin etkilerini psikolojik, fiziksel ve sosyal olmak üzere üç kategoride inceleyebiliriz. Bu alışkanlığın psikolojik etkilerinin arasında duygusal tükenmişlik, kaygılanma ve erteleme eğilimi bulunuyor. Uzun süre ekran başında kalmaya sebep olan binge-watching, beynin yorulmasına sebep olarak duygusal enerjiyi tüketiyor. Aynı zamanda, bu davranış yüzünden yapılması gereken işler ötelenerek erteleme eğilimi benimsenebiliyor. Bunlara ek olarak, bazı çalışmaların binge-watchingin depresif ruh haliyle bağlantılı olduğunu ve kaygı bozukluğunu doğurabildiğini kanıtladığını da belirtmeliyiz.
Bu davranışın fiziksel etkileri arasında ise uyku düzeninin bozulması, hareketsizliğe bağlı sorunlar ve göz yorgunluğu bulunuyor. Bu davranışı sergileyen pek çok insan, ‘’Son bir bölüm daha.’’ diyerek gece geç saatlere kadar ekran başında kalmaya devam ediyor ve yeteri kadar uyumuyor. Bununla birlikte, uzun süre tek bir noktada ve aynı pozisyonda oturmayı veya uzanmayı beraberinde getiren bu davranışın sırt ve boyun ağrılarına ya da dolaşım problemlerine yol açtığını da vurgulamalıyız. Ayrıca, ekrana uzun süre bakılması sonucunda görme problemleri ve baş ağrısı da açığa çıkabiliyor.
Binge-watching, psikolojik ve fiziksel etkilerle birlikte sosyal açıdan da yaşam kalitesini düşürebiliyor. Bazı insanlar, bu alışkanlık yüzünden sosyal ortamlardan uzak kalarak diğer insanlarla olan ilişkilerinde kopukluk yaşayabiliyorlar. Aynı zamanda, boş zamanların verimsiz kullanılmasına yol açan bu alışkanlığın zaman yönetimini de olumsuz etkilediğini belirtebiliriz.
Bing-watchingle nasıl başa çıkabilirsiniz?
Eğer siz de binge-watchingden muzdarip olduğunuzu düşünüyorsanız aşağıdaki stratejileri uygulayarak bu davranışı arkanızda bırakabilirsiniz.
Süre sınırı koyun
İlk olarak, bu alışkanlığı yenmek adına kendinizi sınırlandırabilirsiniz. Bu sınırlandırmayı bölüm sayısı veya zaman aralığıyla yapabilirsiniz. Örneğin, her gün en fazla iki bölüm dizi izleme gibi bir kuralı benimseyebilirsiniz. Bu kurala benzer şekilde, her gün en fazla bir buçuk saat bir şeyler izlemeyi göz önünde bulundurabilirsiniz. Ayrıca, dizi veya film izlerken 10-15 dakikalık aralar vermeyi de unutmamalısınız. Bu aralar sayesinde gözlerinizi dinlendirebilirsiniz. Belirlediğiniz sınırı aşmamak ve bilinçli izlemek için yayın platformlarındaki otomatik oynatma özelliğini kapatabilirsiniz.
Alternatif aktiviteler planlayın
Hayattan keyif almakla birlikte zorlu düşünce ve duygularla başa çıkmak için de uygulanan binge-watchingi yenmek adına bu davranışa alternatif olabilecek zevkli aktiviteleri göz önünde bulundurabilirsiniz. Art arda dizi ya da film izlemek yerine sevdiğiniz insanlarla vakit geçirebilirsiniz, spor yapabilirsiniz, kitap okuyabilirsiniz ve yürüyüşe çıkabilirsiniz.
Sosyal izleme deneyimini sahiplenin
Tek başınıza art arda bir şeyler izlemek yerine arkadaşlarınızla, partnerinizle veya aile bireylerinizle izlemeyi tercih edebilirsiniz. Sevdiklerinizle birlikte bir şeyler izleyip izlediğiniz yapımın üzerine konuşarak yalnızlık hissiyatıyla başa çıkabilirsiniz. Ayrıca, bu sosyalleşme sayesinde izleme eylemenin aşırıya kaçmasını engelleyebilirsiniz.
Sadece bir bölüm izleme planıyla ekran başına geçip bir dizinin tüm sezonunu tek oturuşta bitiriyorsanız bu davranışı değerlendirme zamanınız gelmiş demektir. Bu nedenle, yukarıdaki pratikleri uygulayarak daha sağlıklı bir izleme alışkanlığı edinmeye özen gösterebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Aynı filmleri ve dizileri neden tekrar tekrar izliyoruz?