Arkadaşlarınızla birlikte güzel bir restoranda yemek yiyorsunuz, herkes birbiriyle sohbet ediyor, şakalaşıyor. Tam o sırada içinizden biri telefonunu eline alıyor. Acil bir telefon geldiği için değil, sadece sosyal medya hesaplarını ve email hesabını kontrol etmek için.
Birçoğumuz böyle bir davranışla karşı karşıya kalmış, hatta kendimiz bile aynı duruma düşmüş olabiliriz. Böyle bir durumda ne yaparsınız? Sessizce oturup bekler misiniz, yoksa bu davranışı yapan arkadaşınıza sitem mi edersiniz?
Massachusetts Institute of Technology profesörlerinden ve yazar Sherry Turkle bu durumu şöyle teşhis ediyor: “Teknolojiden daha çok, birbirimizden daha az şey bekliyoruz.”
Hoşunuza gitmeyen davranışlar karşısında hiçbir tepki göstermemenin iyi bir tarafı yok. Kötü teknoloji alışkanlıklarının karşısında sessiz kalmak, her şeyi daha da kötüleştirebiliyor.
Sosyal antikorlar
Silikon Vadisi’nin meşhur yatırımcılarından Paul Graham, toplumların “sosyal antikorlar” geliştirmeye meyilli olduğu tespitinde bulunuyor. Graham bu teorisini sigara içme örneğiyle açıklıyor. Kamusal alanda sigara içmek, tek bir nesilde sosyal düzenin değişmesiyle bir tabu haline geldi. Bunda hem yasal sınırlamalar hem de sigara içme yasaklarına karşı kamuoyunun desteği rol oynadı. Benzer şekilde bir kişinin boşu boşuna telefonuna bakmasının önüne geçmenin yolu da yeni sosyal normların oluşmasında yatıyor olabilir.
Sigara gibi kişisel teknoloji kullanım tercihlerimiz de kötü birer alışkanlık olabilir. Emailleri kontrol etmek veya Facebook’ta gezinmek dikkat dağıtıcı bir hal alabilir. Teknoloji üreticileri bu ürünleri tasarlarken, kumarhanelerdeki slot makinelerinin yarattığı bağımlılık psikolojisini kullanıyor. Uygulamaların içine gömülen ödüller, bir yandan zamanın hızla geçip gitmesine bir yandan da kişinin etrafında olup bitenlere karşı duyarsızlaşmasına neden oluyor.
Graham, 2010’daki bir yazısında “Tanıdığım birçok insanın internet bağımlılığı sorunu var. Hepimiz bundan kurtulmak için kendimizce bir yol deniyoruz” diye yazmıştı. İronik bir şekilde Graham’in kendisi de her ne kadar bunun farkında olmasına rağmen bağımlılık yaratan sitelere ve uygulamalara milyonlarca dolar harcıyordu.
Buradaki asıl mesele Graham ve onun gibi olanları yargılamak değil. Asıl mesele, sosyal antikorlar geliştirmezsek teknolojiden kaynaklanan dikkat dağınıklığının normalleşmeye başlaması. Peki kendimizi kötü mobil davranışlardan koruyacak sosyal antikorların nasıl geliştirilip yayılmasını sağlayabiliriz?
Çözümlerden biri, açıkça yaklaşımını belli etmek olabilir. Neredeyse her iş toplantısında en az bir kişi, kendi teknolojik ürünlerini kullanmaya başlar. Bu bir anlamda zehirli bir davranış biçimidir. Odadaki herkese mesaj gönderir ve insanların dikkatini dağıtır. Daha da kötüsü, devam eden toplantının çok fazla ilgiyi hak etmediği algısı oluşturur. Bunu önlemenin en iyi yolu, “ekransız toplantılar” organize etmek. Yani, toplantıya katılan herkesten cep telefonlarını ve diğer kişisel mobil cihazlarını geride bırakmalarını rica etmek bir çözüm olabilir.
Arkadaş arasında ise bu kadar açık bir yaklaşım sergilemek çok da kolay olmuyor. Bir arkadaş yemeğinde kimse patron olmadığı için, “ekransız toplantı” kuralını koyacak kimse de bulunmuyor. Bazen “telefonu ilk eline alan, hesabı öder” yöntemiyle bunun önüne geçilmeye çalışılsa da, insana kendisini suçlu hissettirdiği için bu yöntem de pek işe yaramıyor. Aslında birçok kişi, samimi bir buluşmada telefonla oyalanmanın kaba bir davranış olduğunu biliyor ancak her seferinde buna uymayan en az bir kişi çıkıyor.
Peki arkadaş toplantılarında insanları telefonlarından uzak tutmanın yöntemi nedir? Başkalarının arasında utandırmak hiçbir zaman iyi bir fikir değil. Bunun yerine elini telefonuna götüren kişiye ilginç bir soru yöneltmek bir çözüm olabilir. Cezbetme tekniği denilen bu teknikte, beklenmedik bir soru kişinin ilgisini çekmek için işe yarayacaktır.
Soru sormak veya ekransız toplantılar düzenlemek, sosyal antikorları yaymak için birkaç basit taktik olabilir. Kişisel teknolojik ürünler tütün gibi bağımlılık yaratan bir madde olmamasına rağmen yine de bizleri kendilerine bağlı kılmak için tasarlanmış ürünler. Teknolojinin arkasındaki psikolojiyi daha iyi anlarsak, teknolojinin getirdiği istenmeyen alışkanlıklarla da daha etkin mücadele edebiliriz.
Kaynak:
Psychology Today
İlginizi çekebilecek diğer yazılar:
İnternet bağımlılığı diye bir şey gerçekten var mı?
Akıllı telefon bağımlılığına engel olacak zekice bir tasarım ortaya çıktı
Phubbing: Sosyal medya bağımlılığı ve insan ilişkileri üzerindeki olumsuz etkileri
Sosyal medya hesaplarını kapatanların sayısı neden gün geçtikçe artıyor?