Pek çok insan doğal afet, savaş, aile içi şiddet, taciz, saldırı, işkence, kaza ve tecavüz gibi olaylara maruz kalıyor. Bunların hepsi kısaca travmatik olay olarak tanımlanıyor ve yaşanan ya da şahit olunan travmatik olaylar beraberinde flashback durumunu getirebiliyor. Bu durum, insanların hem fiziksel hem de psikolojik olarak etkilenmesine yol açarak yaşam standartlarını düşüşe geçiriyor. Bu yazımızda, sizler için flashbackin ne olduğunu ve flashbackle başa çıkmanın yollarını kaleme aldık.
Flashback nedir?
Flashback, geçmişte yaşanmış herhangi bir travmatik olayın basit bir şey aracılığıyla tekrardan zihnin içinde yaşanmasına deniyor. Bu olay, bir tetiklenme çeşidi olarak tanımlanıyor. Bu tetiklenmeye de bir ses, koku veya aklınıza gelebilecek en ufak bir şey sebep olabiliyor. Örneğin, büyük bir deprem deneyimlemiş bazı insanlar duydukları en ufak tıkırtı sesiyle hissettikleri depremi hatırlayarak tetiklenebiliyorlar. Anlayacağınız, buzdolabından gelen sesten bir insanın parfümüne kadar her şey tetiklenmeye yol açabiliyor.
Temelde zihni ve psikolojiyi ele geçiren bu durum, insanı fiziksel olarak da tetikleyebiliyor. Örneğin, bir insan flashback sonucunda geçmişte yaşadığı travmatik bir olayı hatırlarsa titreme gibi vücut hareketleri sergileyebiliyor. Bu nedenle, bu olayın görünmeyen bir olgu olduğunu düşünmemelisiniz ve flashbackin hem zihinde hem de vücutta hissedilebildiğini anlamalısınız.
Travmaların sanki bir video veya fotoğraf kareleri gibi zihinde oynamasına sebep olan flashback, bazen çok yoğun hissedilebilirken bazen çok hafif bir şekilde geçebiliyor. Bazı insanların ara sıra hayatına uğrayan bu tetiklenme durumu, bazı bireyleri düzenli olarak rahatsız ediyor. Flashback düzenli bir hale geldiğinde ise mutlaka bir uzmana danışmak gerekiyor.
Flashback nasıl gerçekleşir?
Yukarıda sıraladığımız travmatik olaylarla karşılaşmış insanlarda gerçekleşen flashback, genelde görüntüsel ataklarla kendisini belli ediyor. Flashback esnasında yaşanan travmalara ait tam ya da yarım görüntüler kişinin zihninde canlanabiliyor. Birey, flashback yüzünden sanki bir korku filmini izlemek için sinemaya gitmiş gibi hissedebiliyor kendisini.
Zihinde dönen görüntülere ek olarak, tetiklenmenin görüntüsüz gerçekleşebildiği de uzmanlar tarafından belirtiliyor. Bazı insanlar, geçmişte yaşadıkları olayları anımsatan kokuları, tatları ve sesleri fark edebiliyorlar. Örneğin, çocukken ebeveynlerinin şiddetli tartışmalarına elma yerken şahit olan bir insan yetişkinlik döneminde her elma ısırışında bu tartışmaları hatırlatan flashbackler yaşayabilir. Tat durumuna benzer şekilde spesifik kokular ve sesler de tetiklenmeyi beraberinde getirebiliyor.
Duyu organlarıyla hissedilenlere ek olarak, bazı flashback ataklarının ağrı, acı ve basınç gibi fiziksel durumlarla da gerçekleşebildiğini belirtmek istiyoruz. Ayrıca, flashback esnasında travmatik olayların yaşandığı zamanlarda hissedilen duyguların da açığa çıkabildiğini de söylememiz gerekiyor.
Flashbackle nasıl başa çıkılır?
Birkaç saatten birkaç güne uzayabilen flashback atağı esnasında ilk olarak kendinizi yaşadığınız şeyin bir tetiklenme olduğuna inandırmalısınız. Örneğin, herhangi bir travmanızı size hatırlatabilecek bir fotoğrafla karşılaştıysanız kendinize ‘’Bu geçmişe ait bir fotoğraf, bunun şu anla hiçbir ilgisi yok.’’ diyebilirsiniz. Kendinizi sakinleştirmenize yardımcı olacak cümleler sayesinde flashback atağının etkilerini minimuma düşürebilirsiniz.
Tetiklendiğinizi kabullendikten sonra derin nefes tekniklerine başvurabilirsiniz. Bahsi geçen ataklar, korkuyla birlikte panik duygusunu da açığa çıkarttığı için atak esnasında derin ve yavaş nefeslerin alınıp verilmesi büyük bir önem taşıyor. Nefes alışverişinizi desteklemek adına gözlerinizi açık tutup çevrenizdeki diğer canlı ve cansız varlıkları algılamaya çalışabilirsiniz. O an yanınızda olan şeylere odaklanırsanız geçmişe dönüşün önüne geçebilirsiniz.
Rahat hissedilen bir ortamda bulunmak da bu ataklarla başa çıkmanın en etkili yollarından biri. Eğer kendinizi evinizde rahat hissediyorsanız evinize gitmeye çalışabilirsiniz ya da aile bireyleriniz, partneriniz ve arkadaşlarınız gibi sizi rahatlatabilen kişilerin yanına uğrayabilirsiniz.
Son olarak, geçmişe bağlı tetiklenmeyi hissettiğiniz anda hareket etmeye başlamalısınız. Zıplayarak, ellerinizi ve ayaklarınızı sallayarak, silkinerek ve bedeninize hafif masaj hareketleri uygulayarak içinde bulunduğunuz ana odaklanmaya çalışabilirsiniz. Eğer bahsettiğimiz bu yöntemlerin tam anlamıyla bir işe yaradığını düşünmüyorsanız mutlaka travmalarla ilgili deneyimi bulunan bir uzmandan yardım istemelisiniz.
İlginizi çekebilir: Deprem travması psikolojimizi nasıl etkiler?