Sonunu kestiremediğiniz bir film izlerken, sevdiklerinizle rekabet dolu oyunlar oynarken ya da tuttuğunuz takımın karşılaşma müsabakasında tezahürat yaparken belirsizlik çekici olabilir. Bilinmezlik bu tür durumlarda keyifli ve heyecan verici bir olgu gibi gelebilir, ancak günlük hayatın içerisinde ya da sürekli değişen ülke ve dünya gündeminde belirsizlikler çoğu insan için can sıkıcı bir ruh hali yaratabilir. Her insan belirsizlik karşısında farklı tepki verebilir; ama belirsizlikler çoğunlukla tükenmişlik hissi, yükselen stres seviyesi ve endişeli bir ruh hali ile özdeşleşir. Belirsizlikler yaşamın ayrılmaz bir parçasıdır, günümüzde ekonomistlerin ortaya attığı VUCA kavramının temeli de tamamen bu belirsizliklere bağlıdır. VUCA, uçucu (volatile), belirsiz (uncertain), karmaşık (complex) ve muğlak (ambiguous) kelimelerinin kısaltmasıdır ve modern dünyada sürekli değişen, dönüşen, hızla ilerleyen ve kestirilemeyen gelişimlere vurgu yapar.

Yenilenen teknolojiler, dünyanın gidişatını etkileyen anlık kararlar, beklenmedik bir salgın ya da olumlu/olumsuz birçok gelişme, sadece birkaç dakika içerisinde bile alışık olduğumuz her şeyi değiştirebilir. İçinde bulunduğumuz bu ‘hız’ çağı, planlar yapmamızı, gelecekle ilgili tahminlerde bulunmamızı zorlaştırabilir. Belirsizlikler hayatımızda oldukça kararlar almak, ilerlemek, hedefler belirlemek, bir yol çizmek fazlasıyla stresli süreçlere dönüşebilir. Bir şeyler netleşmedikçe, o belirsizlikler hüküm sürdükçe zihnimizde döner durur. Belirsizlikleri ortadan kaldırmak mümkün olmasa da belirsizlikleri nasıl karşıladığımızı yönetebiliriz. Eğer siz de hayatın belirsizlikleriyle baş ederken kendinizi yıpranmış hissediyorsanız birkaç değişiklik ile yaşamın cilvesi diyebileceğimiz belirsizlikler karşısında daha sağlam bir tutum izleyebilirsiniz.

Fark edin

Belirsizlikler söz konusu olduğunda endişeli ve bunalmış hissetmek normaldir. Farkındalık ise bu olumsuz ruh halini yönetmeye, zor duygularla başa çıkmaya ve stresi azaltmaya yardımcı olur. Düşüncelerinizin ne zaman karamsar bir hal aldığını ya da fiziksel olarak ne tür rahatsızlıklar yaşadığınızı fark etmek için kendinizi dinlemeye, gözlemlemeye ve iç dünyanıza dönüp bakmaya daha fazla zaman ayırabilirsiniz. Meditasyon, nefes teknikleri, mindfulness pratikleri gibi iyi yaşam alışkanlıklarından bu konuda destek alabilirsiniz.

Zihninizi dinlendirin

Sürekli kafanızda kurarak; ‘Ya öyle olursa ya böyle olursa…’ diye zihninizi kemirerek bir yere varamayacağınızı fark edin. Korkularınızın belki de hiçbiri gerçekleşmeyecek ve siz tüm olumsuzlukları kafanızda kurduğunuzla kalacaksınız. Negatif düşünceler yerine zihninizi ve bedeninizi size iyi hissettirecek bir şeylerle meşgul edin. Gevşeyin, hareket edin, yürüyüş yapın, resim çizin, yazı yazın, kitap okuyun, film izleyin; hem bedeninize hem zihninize belirsizlik zamanlarında daha fazla özen gösterin. Kendinizi yıpratmaya değil, iyileştirmeye odaklanın.

İyi uyuyun

Uyku, sağlıklı bir bağışıklık sisteminde ve zihnin, bedenin korunmasında etkin yol oynar. Belirsizlik zamanlarında olumsuz düşüncelerle boğuşurken, neyi nasıl yapacağınızı bulmaya çalışırken içinde bulunduğunuz negatif ruh halini ve yıpratıcı stresi yönetmek için uykudan destek alabilirsiniz. Uyku, dinlenmenin de ötesinde bütüncül bir iyi oluş ve sakin bir zihin için de fazlasıyla önemlidir. Özellikle belirsizliklerle baş etmeye çalıştığınız zorlayıcı zamanlarda size sıkıntı veren konuların üzerine bir gece uyumak ertesi sabah daha iyi kararlar almanıza yardımcı olabilir.

Dış dünyadan kopun

Yerel veya global belirsizlikler söz konusu olduğunda çevreden tamamen kopmak zor olabilir. Hatta dış dünyanın içerisine daha fazla çekilmek isteyebilirsiniz. Haberler, sosyal medyadaki paylaşımlar ya da komşularınızın, arkadaşlarınızın gündemi konu edinen olumsuz sohbetleri size çekici gelebilir. Hepsini dinlemek, her konuşmaya kulak vermek isteyebilirsiniz. Ancak, tüm bunlar mevcut iyi oluşunuzu daha fazla tehlikeye atar. Belirsizlikler hep var ve olmaya devam edecek. Her seferinde kendinizi olumsuz yorumlarla çevreleyerek bir yere varmanız imkansız. Bu, daha fazla stres, tükenmişlik hissi ve kaygıyla baş başa kalmanıza neden olur. Onun yerine dış dünyadan bir süre kopmanız; mümkünse haber kaynaklarınızı değiştirmeniz ve olumsuz gündem konuşmalarının yapıldığı ortamlardan uzaklaşmanız kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayabilir.

Kendinize yatırım yapın

Belki ülke ekonomisiyle ilgili belki de mevcut işinizde ya da eğitim hayatınızda birtakım belirsizliklerle karşı karşıyasınız. Ne olacağını, nasıl bir yol izlemeniz gerektiğini ya da size ne tür imkanlar sağlanacağını bilmiyor olabilirsiniz. İş yerinizde terfi alabilir ya da ekonomik krizden dolayı çıkarılabilirsiniz. Çok çalıştığınız halde kötü geçen bir sınav yüzünden okulunuz bir dönem uzayabilir ya da mezun olursanız ne yapacağınıza dair en ufak bir fikriniz dahi olmayabilir. Geleceği bilmek imkansız olduğu için şartlar nasıl şekillenirse şekillensin en doğru adımı atmak yalnızca size bağlı olacaktır. Bu nedenle önemli olan kendinizi her koşulda yeterli olmaya zorlamak; yani kendinize yatırım yapmaktır. Daha fazla kişisel gelişim kursuna katılın, alanınız dışında da bir şeylerle ilgilenin, yeni bir dil öğrenin, farklı iş imkanlarını araştırın, ücretsiz katılabileceğiniz seminerler bulun, ekstra gelir kaynağı oluşturabileceğiniz sektörleri keşfedin. Kısacası, gelecek belirsiz olsa da siz kendinizi geliştirerek geleceğe hazırlanın.

Olumsuz iç sesinizi susturun

Belirsizlikler söz konusu olduğunda içimizden gelen o ses genelde hep negatif bir şeyler fısıldama eğiliminde olur. Felaket senaryoları kurar, sürekli ters gidebilecek şeyler üzerine yoğunlaşır ve belirsizliği olumsuzlukla özdeşleştirir. Oysa ki, belirsizlikler olumsuz olmak zorunda değil. Geleceğin gizemi güzel sürprizlerle de şekillenebilir. Sizi belirsizliklerin karamsar olduğuna inandırmaya çalışan iç sesinizi susturun ve olumlu gelişmelere alan açın.

Geçmiş başarılarınızı hatırlayın

Muhtemelen hayatınızda ilk kez belirsizlikle karşılaşmıyorsunuzdur. Bir düşünün, geçmişte de mutlaka ne olacağını kestiremediğiniz için olumsuz düşüncelere sahip olduğunuz, tedirginlik yaşadığınız, endişe ettiğiniz durumlar mutlaka olmuştur. Ve sonunda karşılaştığınız birçok olumlu gelişme ve başarı da boşuna stres yaptığınızı düşündürmüştür. Belirsizliklerle baş etmekte zorlandığınızda kendinize o günleri hatırlatabilir ve sonu belli olmayan yolların güzel kapılara çıktığını imgeleyebilirsiniz. Böylece halihazırda yaşadığınız belirsiz durumların olumsuz sonuçlanması gerekmediğini de fark edebilirsiniz.

Kontrol edebildiklerinize odaklanın 

Hayatımızda birçok şey oluyor; birçok şey değişiyor. Havanın nasıl olduğundan tutun da döviz kurlarına, sınav tarihlerinin belirlenmesinden habersiz bir hastalığın ziyaretine kadar çoğu şey kontrolümüz dışında gelişiyor. Öyleyse, üzerinde kontrolümüzün olmadığı şeyler için endişe etmek yersiz. Çünkü ne yaparsak yapalım bir müdahalemiz olamaz. Bu nedenle kontrol edemediğimiz şeylere odaklanıp odağımızı karartmaktansa, kontrol edebildiklerimizi düşünmek daha olumlu bakış açıları geliştirmemize yardımcı olabilir. Hayatınızda belirsizlik yaratan durum üzerinde bir etkiniz yoksa kendinizi boş yere strese sokmak yerine, sizin elinizde olanlara odaklanarak yaşamınızı ve iyi oluş halinizi iyileştirebilirsiniz.

Yalnız olmadığınızı unutmayın

Belirsizlikler, insanlığın ayrılmaz bir parçası. Hele ki ardı arkası kesilmeyen gelişmelerin olduğu günümüzde belirsizliklerin yoğunluğu ve sıklığı çok daha fazla. Ancak, unutmayın ki bu tür durumlar yalnızca size özgü değil. Dünya üzerindeki her insan bir şekilde hayatının en az bir döneminde belirsizliklere karşı mücadele etmeye çalışıyor. Yalnız olmadığınızı hatırlamak, size belirsizlikler karşısında daha güçlü bir tutum sergilemeniz için destek olabilir.

Sevdiklerinizden ya da bir profesyonelden destek alın

Eğer içinde bulunduğunuz belirsiz durumlarla baş etmekte zorlanıyorsanız ve bireysel çabalarınız çözümsüz kalıyorsa güvendiğiniz kişilerden destek isteyebilirsiniz. Birçok insan stresli veya endişeli olduklarında kendilerini izole eder. Ancak sosyal destek önemlidir, bu nedenle ailenize ve arkadaşlarınıza ulaşmanızda fayda var. Öte yandan, profesyonel bir destek almak da belirsizliklerin hakim süreçte kendinizi, duygularınızı, düşüncelerinizi kontrol etmenize ve stresinizi yönetmenize yardımcı olabilir.

Son olarak belirsizlikleri kafanızda sadece olumsuz şeyler olarak şartlamayın, güzellikleri, istediklerinizi, hiç beklemediğiniz olumlu gelişmeleri de size getirebileceğini düşünün. Bakış açınızı değiştirirseniz hem belirsizliklerle hem de yaşamın tüm zorlayıcı anlarıyla daha kolay baş edebilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Belirsizlik, kaos ve gelecek kaygısı üçgeninde, hayat amacımızı yeniden bulabilmek mümkün mü?