Gelişen teknoloji sayesinde birçok gelişmeyi oturduğumuz yerden takip edebiliyor, dünyanın öbür ucuna tek tuşla bağlanabiliyor, hemen hemen her alanda ihtiyaç duyduğumuz desteğe dakikalar içinde ulaşabiliyoruz. Özellikle günden güne gelişen, yenilenen ve sayıları artmaya devam eden mobil uygulamalar sayesinde de birçok imkan artık sadece bir tık kadar uzağımızda. Son yıllarda gittikçe daha da yaygınlaşan akıl sağlığı mobil uygulamaları da her geçen gün daha fazla kişi tarafından kullanılmakta. Geniş bir kullanıcı kitlesine sahip olmasından dolayı ilgiyi üzerinde toplamayı başaran akıl sağlığı uygulamaları birçok soruyu da beraberinde getiriyor: Akıl sağlığı mobil uygulamaları faydalı mı, zararları var mı, etkili mi gibi birçok soru gün ışığına çıkabiliyor. Birçok uzman bu konuda görüş ayrılıkları yaşasa da savunucular kadar endişeyle yaklaşanlar da olduğunu söylemek mümkün. Gelin, akıl sağlığı uygulamalarına iyi-kötü tüm yönleriyle birlikte bakalım.
Araştırmalar akıl sağlığı uygulamaları hakkında neler söylüyor?
Dünya Sağlık Örgütü‘nün dünyadaki her dört kişiden birinin hayatlarının bir noktasında akıl sağlığıyla ilgili problem yaşayacağını ve şu anda yaklaşık 450 milyon insanın ruh sağlığı problemleriyle karşı karşıya olduğunu belirtmesiyle birlikte akıl sağlığını destekleyen mobil uygulamalara olan ihtiyaç da giderek artıyor. İhtiyaç o kadar büyük ki, uygulamaların sayısının katlanarak artması şaşırtıcı değil.
Akıl sağlığı uygulamalarının kolay ulaşılabilir olmaları, düşük maliyetle kullanılabilmeleri ve yüz yüze terapiden çekinen, destek almak için ilk adımı atma cesareti gösteremeyen kişiler için kolaylaştırıcı bir etki yaratması, tercih edilmelerindeki en önemli etmenler arasında gösteriliyor.
Uygulamaların geleneksel terapilerden daha etkili olup olmadığı ise merak konusu. Bu soruya cevap verebilecek bilimsel araştırmaların sürdürülmesi şart. Uzmanlar, ancak iyi geliştirilmiş ve klinik olarak test edilmiş uygulamalardan fayda elde edilebileceği aksi halde uygulamaların ticari kaygıdan öteye geçemeyeceğine dikkat çekiyorlar.
Ocak 2022’de yayınlanan bir araştırma, akıl sağlığı uygulamalarını endişe, depresyon, stres gibi rahatsızlıklar açısından inceledi ve uygulamaların insanların semptomlarını etkili bir şekilde tedavi ettiğine dair ikna edici kanıtlar ortaya çıkaramadı. Ancak, araştırmanın sonuçları uygulamaların endişe, depresyon ve stresi iyileştirme potansiyeline sahip olduklarına dair son derece düşündürücü etkileri olduğuna da dikkat çekti ve konu üzerine daha derin araştırmalar yapılması gerektiği fikri araştırmacılar tarafından sunuldu.
Diğer yandan, araştırmanın baş sorumlusu Wisconsin-Madison Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık Bölümü‘nde profesör olan Simon B. Goldberg, sonuçların insandan insana değişebileceğine, mobil uygulamaların kimileri için daha az etkili olabileceğine de dikkat çekiyor. Ayrıca, teknoloji gelişmeye devam ettikçe uygulamaların daha verimli sonuçlar verebileceğine, makine öğrenimi tabanlı algoritmalar ile içeriğin bireyin terapötik deneyimini uyarlamak için özelleştirilebileceğine inandığını da belirtiyor.
Thrive’ın Davranış Değişikliği Danışmanı Dr Felix Naughton ise akıl sağlığı uygulamalarına farklı bir açıdan yaklaşıyor ve uygulamaların öncelikle ticari bir girişim olduğuna ve genellikle kâr veya yatırım getirisi gibi ticari terimlerle düşünen insanlar tarafından geliştirildiğine dikkat çekiyor ve ekliyor: “Bu uygulamalar genellikle zihinsel sağlık uzmanlığı olmayan kişiler tarafından geliştirilirler ve bu da başka bir zorluk teşkil eder.”
Yapılan birçok araştırma, halen akıl sağlığı uygulamalarının faydalı mı, zararlı mı yoksa etkisiz mi olduğunu incelemeye devam ediyor. 2018 yılında yayınlanan bir çalışma, herkesin erişimine açık olan birçok akıl sağlığı uygulamasının bilimsel desteği olmadığına ve “iyi” ya da “doğru” olarak uygulamaları değerlendirebilmek için çeşitli göstergelerin belirlenmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Tüm bunları göz önünde bulunduracak olursak teknoloji ilerledikçe uygulamaların da iyileşmeye devam edeceğini ve kaliteli kriterlerin daha net bir şekilde belirlenerek kullanıcılara gerçekten saf fayda sağlayan uygulamaların sayısının artacağını söylemek mümkün.
Kaynak: psychcentral, thriveagency, sciencedirect
İlginizi çekebilir: En iyi Türkçe wellness platformları