Mobbing belirtileri hakkında ne kadarını biliyorsunuz? Pek çok insan zorbalığın sadece okul yıllarına mahsus olduğunu ve okul döneminin bitmesiyle birlikte sona ereceğini varsayar. Ama bu, her zaman böyle değildir. İş hayatında da her gün yüzlerce insan –mesleği ne olursa olsun– bir zorbalık türü olan mobbinge maruz kalıyor. Bu terim hala nispeten bilinmemekle birlikte, mobbingi tanımlamak ve potansiyel etkilerini ele almak için harekete geçmek, oldukça önemli.

İş yerinde psikolojik taciz: Mobbing nedir?

Öncelikle, mobbing nedir, tanımlayalım. Mobbing, aynı çalışma ortamını paylaşan kişilerin, bir iş arkadaşlarını diğer çalışanlarla benzer hale getirmek veya işi bırakmasını sağlamak umuduyla zorbalık yapmalarıdır. Bu kelime, geçmişte hayvanların yırtıcı davranışlarını tanımlamak için kullanılıyordu. Ancak günümüzde bir iş arkadaşını hedef alarak küçük düşüren, psikolojik tacizde bulunan bir grubu tanımlıyor. Zorbalıktan ayrılan yönü ise, üst ve alt düzey çalışanları eşit şekilde etkiliyor olması. Başka bir ifadeyle mobbing, aynı şirketin temizlik departmanında olabileceği gibi yönetim kurulu odasında da meydana gelebilir.

İş yerinde mobbing ne kadar yaygındır?

Work Place Bullying tarafından 2021 yılında yapılan bir ankete göre, 48.6 milyon kişi iş yerinde ilk elden zorbalığa maruz kalıyor. Bu aynı zamanda yaklaşık her üç çalışandan birinin iş yerinde mobbingin hedefi olduğu anlamına geliyor. Aynı araştırma, iş ortamında erkeklerin diğer erkeklere mobbing yapma olasılığının daha yüksek, kadınların diğer kadınlara mobbing yapma olasılığının ise en yüksek olan grup olduğunu ortaya koymakta.

İş yerinde mobbinge ne sebep olur?

Mobbing nedir, açıkladık. Peki mobbingin sebepleri neler? Öncelikle eğer hedef sizseniz, mobbing ve zorbalık asla sizin suçunuz değildir. Yaptığınız veya yapmadığınız hiçbir şey, kötü muameleyi ve tacizi haklı çıkaramaz.

Uyum, iş yerinde mobbingin olası bir nedenidir. Belki siz kendi davulunuzun ritmine göre yürüyen birisiniz ve bazı insanlar sizin onlar için tanıdık ve rahat olana doğru ilerlemenizi istiyor. Yine de çoğu zaman, oyunda daha karmaşık faktörler vardır ve grup zorbalığına yol açan şey, tüm bunların bir kombinasyonu olabilir. Örneğin:

• Şirkette psikolojik güvenliğin sağlanmaması
• Ciddi iş yükleri
• Rekabete dayalı performans
• Yetersiz iş teslim süreleri
• Net olmayan veya olmayan zorbalık karşıtı politikalar
• Grup bazlı hedefler
• En iyi performans gösteren iş arkadaşı tarafından kişisel olarak tehdit edildiğini hissetmek
• Irkçılık, cinsiyetçilik veya diğer ayrımcılık türleri

Bir diğer davranışsal faktör ise kıskançlıktır. 2021 yılında yapılan bir inceleme, mobbing yapan kişilerin genellikle düşük özgüvene sahip olduğunu, bunun takdire şayan niteliklere sahip veya başkaları tarafından sevilen iş arkadaşlarını kıskanmalarına yol açtığını belirtiyor.

Mobbing türleri

İş yerinde mobbingi fiziksel, sözlü ve sosyal mobbing olarak üç ana başlık altında inceleyebiliriz.

1. Fiziksel mobbing: Fiziksel mobbing, örneğin otoparkta itilip kakılmak anlamına gelebilir veya mülkünüzün saygısızca taşınması ve tahrip edilmesi anlamına gelebilir. Bezdirme şeklinde olabilir veya cinsel tacizi içerebilir.
2. Sözlü mobbing: Sözlü mobbing, diğer herhangi bir ortamdaki sözlü tacize benzeyebilir. Doğrudan size veya sizin hakkınızda yapılan incitici, kötü niyetli veya manipülatif yorumları içerebilir. Örneğin iş yeri dedikodusu, sözlü mobbing olarak kabul edilebilir.
3. Sosyal mobbing: İnsanların sizinle ilgili algısını değiştirmeyi içeren siber zorbalık, izolasyon, görmezden gelme, dalga geçme veya diğer mobbing teknikleri sosyal mobbing olarak kabul edilebilir. Bu mobbing türü sizi grup oturumlarının dışında bırakmak, grup öğle yemeğine davet etmemek, yeni çalışanları sizden uzak durmaları konusunda uyarmak gibi eylemleri içerebilir.

Mobbing belirtileri: Mobbinge uğradığınızı nasıl anlarsınız?

İş yerinde mobbinge uğradığınızdan şüpheleniyorsanız mobbing belirtilerive süreç hakkında daha fazlasını öğrenmek faydalı olabilir. Mobbingin aşamalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Anlaşmazlık

Mobbingin ilk aşaması anlaşmazlıktır. Mobbing, genellikle iş yerinde zorbalığın hedefine yönelik bir anlaşmazlık veya başka bir eleştiri biçimine (soruşturma, azarlama, uyarı gibi) yol açar. Bu, hedefin hazırlıksız yakalanmasını sağlar ve görünüşte zorbalığa geçerlilik verir. Örneğin bu bir çalışanın işe bir kez geç gelmesinin ardından sürekli geç kaldığını iddia etmek gibi bir başlangıç olabilir.

2. Öfke ve saldırganlık

İkinci aşamada mobbing saldırganlığı, daha açık hale gelir. İtibarı, işi ve maaşı tehlikede olabileceği için hedef, kendisine yapılana öfkeyle yanıt verebilir. Bununla birlikte, öfkeyle karşılık vermek, çalışanı “iş için uygun değilmiş” gibi gösterdiği için bu durum mobbing yapan kişilerin tam da arzu ettiği şeydir. Mobbing manipülatiftir ve amacı, hedefi mümkün olduğu kadar gözden düşürmektir.

3. Pazarlık

Pazarlık aşamasında mobbing faili, yönetim ekibini işin içine katmaya başlar. Çoğu zaman, yönetim mobbing çetesinin uydurduğu yalanlara ikna olur. Bu aşamada, hedefin uğradığı mobbing muhtemelen ona “yanlış anlaşılmış ve yalnız” hissettirmiştir; ancak yönetime başvurmak her zaman olumlu sonuçlar doğurmaz; hatta durumu daha da kötüleştirebilir. Yöneticiler ve diğer iş arkadaşları buna katılıyor gibi göründüğü için çalışan bu aşamada, gördüğü kötü muameleyi hak ettiğine inanır.

4. Depresyon

Mobbinge maruz kalan kişiler, depresyon belirtileri yaşayabilir. Bu belirtiler bazıları için işte geçirdikleri süre boyunca ortaya çıkar; bazıları bu semptomları ancak işten ayrıldıktan sonra yaşarlar. İşten ayrıldıktan sonra, bazı kurbanlar uğradıkları zorbalığın haklı olup olmadığını merak etmeye başlar. Mobbingin diğer yansımaları arasında konsantrasyon güçlüğü, uyku ve iştah değişiklikleri, üzüntü, düşük enerji, intihar düşünceleri gibi olumsuzluklar yer alır. *Eğer bu duygu ve düşüncelere sahip olduğunuzu düşünüyorsanız zaman kaybetmeden bir ruh sağlığı uzmanına başvurun.

İş yerinde yaşanan mobbing, içinden çıkılması zor bir döngü yaratabilir. Zorbalığın hedefi olan kişi, iş yerinde daha az üretken hale gelebilir. Etkiler iş yerinin de ötesine geçerek kişinin daha geniş sosyal veya profesyonel ağına yayılıyorsa, zayıflatıcı olabilir. Mobbinge uğrayanlar arasında depresyon dışında, stres bozuklukları ve psikosomatik hastalıklar da görülebilmektedir. Bu nedenle mobbing belirtileri, kesinlikle göz ardı edilmemelidir.

5. Kabul

Mobbingin kabul aşamasında durum şu ya da bu şekilde çözülme eğilimindedir. Mobbing azalabilir, insan kaynakları duruma müdahale edebilir veya çalışan işten ayrılabilir ya da kovulabilir. Zorbalığın hedefi olmaya eşlik eden adaletsizlik duygusundan kurtulmak genellikle zordur, bu nedenle kabullenme yolu uzun ve zorlu olabilir. Bununla birlikte, kişi kalabalıktan uzaklaşmaya çalıştığında genellikle daha hızlı kabul edilir. İş yerinde maruz kalınan mobbing de tıpkı diğer travma şekilleri kadar iyileşme gerektirir. Bu yüzden bu duruma, depresyon ve anksiyete gibi diğer zihinsel sağlık sorunlarıyla aynı derecede bir öz bakım ile yaklaşılmalıdır.

Mobbingle nasıl başa çıkılır?

Mobbing belirtileri konusunda artık bilgi sahibisiniz. İş yerinde bir çatışmayla karşılaşırsanız, onu olabildiğince hızlı, sakin ve saygılı bir şekilde çözmeyi düşünebilirsiniz. Mobbing, sürecin başında yakalandığında, onu durdurmak daha kolay olabilir. Bu yüzden mobbing belirtilerini (özellikle yukarıda açıkladığımız ilk iki aşamayı) fark etmeyi ve buna agresif olmayan, ihtiyatlı bir şekilde yanıt vermeyi öğrenin.

Mobbinge uğramak oldukça stresli ve acı verici bir deneyim olabilir. Hissettikleriniz her zaman geçerlidir ve herkes gibi siz de saygıyla, anlayışla davranılmayı hak ediyorsunuz. Ayrıca yaptığınız hiçbir şey, mobbingi haklı çıkarmaz. Bu anlamda mobbingi durdurmak için değişmeniz gerekmiyor. Ancak kendinizi mobbingin etkilerinden mümkün olduğunca korumak için bir dizi uygulamadan yardım alabilirsiniz.

Mobbing belirtileri tanıdık geliyor ve iş yerinizde mobbing yaşıyorsanız, bunu doğrudan insan kaynakları departmanına veya yönetim ekibine bildirmeyi düşünün. Aşağıdaki ipuçları da mobbingi durdurmanıza yardımcı olabilir:

• Kendinizden şüphe etmeyin: Uğradığınız zorbalık, sizden kaynaklanmıyor. Zorbalar, genellikle üzerinizde bir güç hissettiklerinde güçlenirler. Bu yüzden bunun sizinle ilgili olmasına izin vermeyin. Gerçeklere bağlı ve sakin kalın. Olayları sakin kalarak bildirin.
• Kanıt toplayın: Maruz kaldığınız her olayı, olayın yeri, tarihi ve ayrıntılarıyla birlikte belgelemeye çalışın. Diğer davranışlara kıyasla önemsiz olduğunu düşünseniz bile, sizi rahatsız eden veya güvende hissetmediğiniz her olayı yazmaya çalışın. Eğer mümkünse kanıt da toplayın. Bunlar tanık kişileri, kamera görüntülerini, hasarlı mülkleri, veri istilasını veya davanızı oluşturmanıza yardımcı olabileceğini düşündüğünüz diğer her şeyi içerebilir.
• Bir dış destek bulun: İş yerinde desteğinizin olmadığını düşünüyorsanız, iş dışında birinin olması önemlidir. Durum uzun sürerse size zarar verebileceğinden, duygusal ve fiziksel açıdan kendinize bakmanıza yardımcı olacak bir ev desteğiniz (güvenilir arkadaşlar ve aile, terapist, danışman, destek grupları) olduğundan emin olun.
• “Değer mi” diye sorun: Bu işte gerçekten çalışmak isteyip istemediğinizi kendinize sorun. Mobbing, özellikle bir grubun hedefiyseniz, ruh sağlığınızı ve yaşam kalitenizi etkileyebilir. Hatalı olmadığınız ve haklı olduğunuz halde geri adım atmak size adil gelmeyebilir, ancak mobbing belirtileri liderleriniz tarafından ele alınmazsa, buna bir son vermek için yapabileceğiniz çok az şey vardır. Bu yüzden önce güvenliğinizi düşünün.

Kaynaklar: betterhelp, psychcentral

İlginizi çekebilir: Tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilir misiniz?