“Birey, geçmişte psikolojik olarak çözemediği problemler ve tam olarak kapayamadığı defterler nedeniyle, şimdiki hayatında sorunlar yaşar.”
Prochaska ve Norcross, 2010
Şimdi durun ve sürekli öldüğünüzü, tekrar tekrar aynı günü yaşadığınızı düşünün. Bir Netflix dizisi olan Russian Doll’un başkahramanı Nadia da otuz altıncı yaş gününde sürekli ölmeye ve bu günü defalarca yaşamaya başlıyor. Gerçek üstü bir zaman döngüsünde sıkışıp kalan Nadia, neler olup bittiğini anlamak için bugün gerçekleşen olayları çözmesi gerektiğini fark ediyor. Dizinin ilerleyen bölümlerinde de, sürekli ölüp aynı günü yaşama sebebinin Nadia’nın geçmişte başlayıp bitiremediği işler olduğuna şahit oluyoruz.
Nadia’nın rahat rahat ölmesine bir türlü izin vermeyen “tamamlanmamış işler”, Geştalt terapide önemli bir kavram. Tamamlanmamış işler, geçmişten gelen ve zihninizi meşgul eden işler ve meseleleri ifade ediyor. Bu meseleler şimdiki zamanda olmanızın önünde bir engel oluşturuyor ve hayati kararlarınızı etkiliyor. Bu durum büyük kaygılara sebep oluyor ve sağlıklı kişisel büyümeye de engel oluyor (Perls, 1969; Prochaska ve Norcross, 2010; Joyce ve Sills, 2001). Bu gibi meseleler psikolojide “yükler” olarak da adlandırılıyor. Bu yükler geçmişten şimdiye sürükleniyor ve bu esnada farkında olmadan belirgin bir yorgunluk yaşanıyor, ayrıca bu yükler nedeniyle şimdiye odaklanmak zorlaşıyor.
Zamanında yaşanmamış öfke, üzüntü, kırgınlık, suçluluk gibi duygular, pişman olunan bir davranış, tutulmamış bir yas, tamamlanmamış bir iş olarak karşımıza çıkıyor. Geştalt terapiye göre tamamlanmamış işler kavramı, özellikle geçmişte yaşanan travmatik veya zor durumların kişi için tatmin edici bir sonuca ulaşmadan, yani “kapanış” gerçekleşmeden yaşandığı durumları ifade ediyor. Bu “meseleyi” kapatmanın tek yolu, temas döngüsünü tamamlamak ve geri çekilmekten geçiyor. Bu “meselelerin” en önemli sebebi de, geçmişte karşılanmamış bir ihtiyaç olması.
Tamamlanmamış ihtiyacı sabitlenmiş bir kişi, artık çevresi değişmiş olsa bile çocukken verdiği tepkilerin aynısını yetişkin olduğunda da vermeye devam ediyor (Clarkson ve Mackewn, 1993). İnkar edilen ihtiyaçla ilgili tema tekrar tekrar yaşanıyor, kişi bilinçdışı olarak kendisini sürekli aynı durumun içinde buluyor. Sahne ve oyuncular değişmiş olsa bile, senaryo aynı kalıyor.
Örneğin çocukken sevgi ihtiyacı karşılanmamış bir yetişkin, insanları kendisinden uzaklaştırmak için elinden geleni yapabiliyor. Zamanında yeterince sevilmediği için, sevilmeye değer olmadığı inancını bir kere içselleştirmiş oluyor. Bünyesi iltifatları kabul etmiyor. Çünkü bildiği tek şey sevilmeye değer olmadığı. Bu nedenle insanları kırarak, eleştirerek, onlara kötü davranarak kendinden uzaklaştırıyor. Sevgiye ihtiyacı olduğu gerçeğini inkar ettikçe bu döngü de böyle devam ediyor.
Geçmişten getirilen psikolojik yükler ve tamamlanmamış işler varsa, kendinizi benzer durumların içinde bulmanız olası. Bazı yaklaşımlar bütün tamamlanmamış işlerin çözülmesine gerek olmadığını, sadece büyük ve travmatik olanların çözülmesinin bile yeterli olacağını söylüyor (Joyce ve Sills, 2001; Westbury, 2009). Travmatik olan ve büyük sorun teşkil eden işler çözülmediği sürece beklenmedik anlarda ortaya çıkıyor ve size adeta “burada bitirmen gereken bir iş var” diyor. Westbury’e (2009) göre kişinin bunu çözebilmesi için neye ihtiyacı olduğunu bulması, davranışlarını ve çevresini buna göre değiştirmesi gerekiyor.
“Tamamlanmamış işler nasıl çözülür?” sorusunun cevabını yine Gestalt terapi veriyor: Geçmişinizle ve kendinizle yüzleşmek. Özellikle bir terapist yardımıyla kişisel farkındalığın artırılması, bu tür tamamlanmamış işleri ortaya çıkarmak ve daha sonra uygun biçimde bunlarla yüzleşmek etkili ve çoğu zaman kalıcı çözümler sağlıyor. Yani eski defterleri kapatıp döngüyü kırmak istiyorsanız, acı verse dahi bazı şeylerle yüzleşmeniz gerekiyor.
Bu kısır döngülerden kurtulmak için ne yapılabilir?
Aynı döngünün içinde sıkışıp kaldığınızı düşünüyorsanız, büyük ihtimalle hayatınız tıkanmış gibi de hissediyorsunuz. Ancak bir gün öyle bir şey olur ki bu döngüye yol açan, tamamlanmamış mesele hiç beklemediğiniz şekilde karşınıza çıkar. İşte burada artık o meseleden kaçmamak ve yüzleşmek, bu meseleyi kapatmak için yapılması gereken en önemli şey. Bu döngüler kendinizi neden sürekli mutsuz eden ilişkilerin içinde bulduğunuza veya neden sürekli başarısız olduğunuza da bir açıklık getiriyor. “Bu döngü bana ne söylemeye çalışıyor?” sorusu, başlangıç için iyi bir sorudur.
Russian Doll dizisine geri dönecek olursak, russian doll yani matruşka bebeği benzetmesinin, içinde takılıp kalınan bir döngü için harika bir metafor olduğunu düşünüyorum. Nadia’nın geçmişinden getirdiği bazı meselelerin neden belli bir günde sıkışıp kalmasına sebep olduğunu anlamaya başlamasıyla, bunların adeta bir soğan kabuğu gibi dıştan içe çözülmesini dizi boyunca izliyoruz. Aynı bu dizide olduğu gibi, sizin geçmişten getirdiğiniz yükleriniz ve tamamlanmamış işleriniz de bir matruşka bebeği gibi iç içe geçmiştir. Bu işleri dıştan içe, burada ve şimdi tamamladıkça, bu kısır döngüden çıkıp yeni bir uzay-zaman döngüsüne geçersiniz. Yani şimdiye gelirsiniz. Sürekli geçmişe giden zihniniz başka bir zamanda yaşıyorken, şimdiye gelen zihniniz yeni bir zamanın gerçekliğine girmiştir: Şimdinin gerçekliğine.
Ancak geçmişten getirdiğiniz bu yükler ve tamamlayamadığınız işler de sizin gerçeğinizdir. Bunların büyük olanlarını bile çözüme kavuşturmak daha huzurlu, mutlu, sağlıklı bir benlik geliştirmenize, şimdi ve burada “bütün ve tam bir birey” olmanıza yardımcı olur. Bu konuda bir psikolojik danışmandan yüz yüze veya online psikolojik destek almak isterseniz bana ayselkeskin2004@yahoo.com vasıtasıyla ulaşabilirsiniz. Sevgiyle kalın.
Kaynaklar:
Clarkson, P. Mackewn, J. (1993). Fritz Perls. London: Sage Publications.
Joyce, P. and Sills, C. (2001).Skills in Gestalt Counselling and Psychotherapy. London: Sage.
Perls, F. (1969). Gestalt therapy verbatim. Lafayette, CA: Real People Press.
Prochaska, J.O. and Norcross, J.C. (2010). Systems of Psychotherapy: A Transtheoretical Analysis. CA: Brooks/Cole Cengage Learning.
Westbury, T. (2009). A case study exploring a gestalt approach to coping in elite rugby union. Sport&Exercise Psychology Review, Vol. 5 No.2, 19-29.
İlginizi çekebilir: Varoluşçu Terapi: Özgürlük için yaşamının sorumluluğunu almaya hazır mısın? Varoluşçu Terapi: Özgürlük için yaşamının sorumluluğunu almaya hazır mısın?