Menopoz sürecinden geçen kadınlar genellikle diğer problemlerin yanı sıra hafıza ve zihin bulanıklığı şikayetlerinden de bahseder. Bu yazımda, dalgalanan hormonlar, bu hormanların beyine etkileri ve sebep olduğu bilişsel değişiklikler hakkında bilgi vereceğim.
Menopozun belirtiler ve sebepleri
Menopoz bir kadının üreme sürecinin sonuna geldiğinin habercisidir. Bu evrenin habercileri ateş basmaları, gece terlemeleri, duygu durumu değişiklikleri ve unutkanlık olarak belirtilmektedir.
Menopoz semptomları östrojen, progesteron ve testosteron dahil olmak üzere, yumurtalıklarla ilgili hormonlarının dalgalanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Son menstural döngünün tamamlanmasından sonra, birçok hormon regüle olur ve çoğu semptom ortadan kaybolur.
Kadınlar son menstural döngülerine kadar olan süreci (perimenopoz) ‘hormonal kaos’ olarak adlandırırlar. Avustralya’nın en güvenilir kadın sağlığı organizasyonu Jean Hailes, perimenopoz dönemi boyunca kadınların %60’ının hafıza problemleri veya zihin bulanıklaşmasından şikayet ettiğini belirtmiştir.
Zihin bulanıklığı mı demans mı?
Zihin bulanıklığı tam olarak anlaşılmış bir terim olmamakla birlikte, akademi ve tıp dünyasında sıklıkla tartışılmaktadır. Bir kadın doktor kontrolüne gittiğinde ve ‘zihin bulanıklığı’ dediğinde genellikle yavaş veya puslu düşüncelerden, odaklanma zorluğundan, konsantrasyon eksikliği ve unutkanlıktan bahsediyordur. Medikal ve bilimsel alanda eğitim almış birinin bu semptomları ‘bilişsel zayıflama’ olarak tanımlamaması gerekmektedir.
Zihin bulanıklığı yaşlanmanın sonucu olan bilişsel zayıflamadan (mild cognitive impairment) tamamen farklıdır. Fakat semptomların benzerliği nedeniyle, zihin bulanıklığı yaşayan birçok kadın birkaç sene içerisinde Alzheimer olacağından korkar.
2014 yılında yayınlanan bilimsel bir makalede, biliş ve menopoz kavramlarına ilişkin çalışmaların sonuçları yayınlanmış, menopoz dönemindeki şikayetlerin zihin bulanıklığının sonucu olduğu ortaya konmuştur.
Rochester Medical Center Nöropsikoloğu ve araştırmanın yazarlarından biri olan Miriam Weber, menopoz döneminde olan kadınların unutkanlık ve zihin bulanıklığı konusunda endişelenmemeleri gerektiğini ve bunun normal karşılanabileceğini belirtmiştir. Bu çalışmanın bize getirdiği güzel haber, menopoz dönemindeki zihin bulanıklığının demans göstergesi olmadığıdır. Bu deneyim ergenlik çağında ortaya çıkan karamsarlık kadar normaldir.
Zihin bulanıklığı: Uykusuzluğun suçlusu mudur?
Bazı araştırmalar hafıza problemleri, konsantrasyon eksikliği ve verimli uyku alamama durumlarının ateş basmaları ve gece terlemelerinden kaynaklandığını ortaya koymuştur. Bu yorgunluk durumu stres, duygu durum bozukluklarına sebep olabilir.
Monash Üniversitesi Profesörü Susan Davis, menopoz dönemindeki kadınlarda öğrenme ve hafızayla ilgili bazı gerilemelerin zorlukla anlaşıldığını, ateş basması ve terlemelerin uyku bozuklukluklarından tamamen ayrışamadığı için tam anlamıyla incelenemediğini belirtmiştir. Tek bildiğimiz uykunun hafızanın işlevinde çok önemli bir rolü olduğudur. Ancak zihin bulanıklığının düzensiz uyku, anksiyete ve hormonlardan mı kaynaklandığı henüz bilinmemektedir.
Zihin bulanıklığı: hormonları suçsuz mu kılar?
Zihin bulanıklığının sebeplerini ayrıştırmak çok zor olmakla birlikte, yumurtalıklara bağlı hormonların beyin fonksiyonlarını direkt olarak etkilemediğini biliyoruz. Öğrenme, hafıza ve diğer düşünce sistemine bağı işlevler hipokampus ve prefrontal korteks tarafından yönetilmektedir. Beynin bu bölümleri östrojen reseptörleri bakımından zengindir ve östrojen hormonlarına oldukça hassastır. Östrojen nöron gelişimine ve yaşamına önemli katkılar yapmakla birlikte, depresyonda yer alan nörotransmitterler sisteminde rol oynayarak, sinaps işlevi ve formasyonunu etkilemektedir. Bu durum östrojen kaybının bilişsel fonksiyonları negatif yönde etkilediğini düşündürebilir.
Zihin bulanıklığı sadece östrojen düzeylerindeki değişikliklerle yorumlanamaz. Testosteron, tipik olarak bir erkek hormonu olarak değerlendirilmesine rağmen yumurtalıklar tarafından da üretilmekte ve menopoz döneminde üremeyi durdurmaktadır. Klinik araştırmalar, menopoz sonrası kadınlarda uygulanan bilişsel süreç iyileşmesi amaçlı hormon değiştirme terapisinin, östrojenin etkisini tekrar geri kazanmada başarısız olduğunu göstermiştir. Ancak rastgele oluşturulan placebo gruplarında testosteron terapisinin sözel öğrenme ve hafızada olumlu sonuçlar verdiği gözlemlenmiştir. Bu sonuçlar testosteronun kadın sağlığında önemli rol oynadığının altını çizer.
Menopoz süresince beyin sağlığımızı nasıl koruyabiliriz?
Menopoz dönemindeki kadınların doktorlarına testosteron tedavisi için gitmelerini önermiyoruz. Çünkü bu konuda yapılacak daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var. Beynimizi sağlıklı tutmak ve düşünme becerilerimizi güçlü kılmak adına iyi beslenme, fiziksel egzersiz, sağlıklı uyku, stres azaltıcı yöntemler ve zihin egzersizleri gibi tüm yaşamsal alanlara dikkat edilmesi faydalı olacaktır.
İlginizi çekebilir: Bu belirtilere sahipseniz hormonlarınızla ilgili bir şeyler ters gidiyor demektir