Kolorektal kanser, çağımızın en ciddi sağlık sorunlarından biri. Kalın bağırsak ve rektumda ortaya çıkan bu kanser türü, erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilirken, geç kalındığında ciddi sonuçlara yol açabiliyor. Dünyada kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen kanser türlerinden biri olan, her yıl milyonlarca insanı etkileyen kolon ve rektum kanserinde erken müdahale kritik öneme sahip. Mart ayı ise Kolon ve Rektum Kanseri Farkındalık Ayı. Bu doğrultuda farkındalık yaratmak ve erken müdahalenin önemini bir kez daha ön plana çıkarmak için Koç Üniversitesi Hastanesi’nden Prof. Dr. Emre Balık, kolorektal kanserine ilişkin uzman bilgilerini paylaşıyor:
Kolorektal kanser, kalın bağırsak ve rektumda başlayan bir kanser türüdür. Erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilen bu hastalık, dünya genelinde hem erkeklerde hem de kadınlarda dünyada en sık görülen kanser türleri arasında 3. sırada yer almaktadır. Mart ayı “Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı” olarak belirlenmiş olup, bu dönemde hastalığın önemi, teşhisi, tedavisi ve önlenmesi hakkında bilgi vermek amacıyla çeşitli etkinlikler ve kampanyalar düzenlenmektedir.
Kolorektal Kanserin Nedenleri ve Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin kesin nedeni her zaman açık olmamakla birlikte, çeşitli risk faktörleri hastalığın gelişimini tetikleyebilir. Yaş ilerledikçe kolorektal kanser riski artar, çoğu vakada 50 yaş üstü kişilerde görülür. Ailede kolorektal kanser öyküsü, genetik sendromlar, Tip 2 diyabet, obezite, sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, düşük lifli ve yüksek yağlı diyetler ve karın bölgesine alınan radyoterapi tedavileri diğer önemli risk faktörleridir. Genetik yatkınlık başlı başına bir risk faktörüdür. Birinci derece yakınlarında kolon tümörü olan kişilerin tarama protokolleri standart kişilerin taramasından daha öne çekilmektedir.
Belirtiler ve Teşhis
Kolorektal kanserin belirtileri arasında dışkıda kan, sürekli karın ağrısı, kilo kaybı, kronik yorgunluk ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklikler sayılabilir. Bu belirtiler her zaman kanseri işaret etmese de, özellikle 50 yaş üstü kişilerde ya da risk faktörü taşıyanlarda görüldüğünde doktora başvurmak önemlidir.
Teşhis genellikle kolonoskopi yoluyla yapılır. Bu işlem, kalın bağırsağın iç kısmının incelenmesini sağlar ve gerekirse poliplerin (kansere dönüşebilecek iyi huylu büyümeler) alınmasını mümkün kılar. Erken teşhis kolorektal kanserin başarıyla tedavi edilme şansını önemli ölçüde artırır.
Tedavi ve Önleme
Kolorektal kanserin tedavisi, kanserin evresine ve yayılımına bağlı olarak değişir. Cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi en yaygın tedavi yöntemleridir. Cerrahi, kolorektal kanserin ana tedavi yöntemi olarak kabul edilmektedir. Ancak, hastalığın evresi ile hastanın özelliklerine göre tedavi kemoterapi ve radyoterapiyle kombine edilmesini gerektirebilmektedir. Başlangıç evresinde olan kanserlerin tedavisi ise sadece endoskopik olarak yapılabilmektedir.
Kolorektal Kanserin Cerrahi Tedavisi
Kolorektal kanser tedavisinde geleneksel açık cerrahinin yanı sıra laparoskopik ve robotik cerrahi gibi minimal invaziv yöntemler de giderek daha fazla tercih edilmektedir. Bu modern cerrahi teknikleri hastalara daha kısa iyileşme süreleri, azaltılmış ağrı ve daha küçük yara izi gibi önemli avantajlar sunar.
Laparoskopik Cerrahi
Laparoskopik cerrahi, karın bölgesinde küçük kesiklerle ve bir kamera yardımıyla yapılan cerrahi bir yöntemdir. Bu teknik, cerrahın büyük kesikler yapmadan hastanın iç organlarını büyük bir monitörde görebilmesini sağlar. Laparoskopik kolorektal cerrahi, özellikle erken evre kanserlerin tedavisinde etkili bir seçenektir. Bu yöntemle hasta daha hızlı iyileşir ve hastanede kalış süresi kısalır. Ayrıca, laparoskopik cerrahi sonrası ağrı ve komplikasyon riski de daha düşüktür.
Robotik Cerrahi
Robotik cerrahi, laparoskopik tekniklerin bir adım ötesine geçerek, cerrahın robotik kollar aracılığıyla daha hassas hareketler yapmasına olanak tanır. Robotik sistem, cerraha 3D görüş ve dönebilen enstrümanlarla daha iyi kontrol imkanı sunar. Bu, özellikle dar veya zor ulaşılabilen bölgelerde, örneğin rektum kanseri tedavisinde büyük bir avantaj sağlar. Robotik cerrahi hastanın daha az kan kaybetmesine, iyileşme sürecinin hızlanmasına ve genel olarak daha iyi kozmetik sonuçlar elde edilmesine katkıda bulunabilir.
Her iki minimal invaziv teknik de kolorektal kanser tedavisinde önemli ilerlemeler olarak kabul edilmektedir. Ancak, her hastanın durumu farklı olduğu için, hangi cerrahi yöntemin en uygun olduğuna karar verilirken bir dizi faktör göz önünde bulundurulmalıdır. Bu faktörler arasında kanserin evresi, hastanın genel sağlık durumu ve cerrahın deneyimi yer almaktadır.
Laparoskopik ve robotik cerrahinin kullanılması, kolorektal kanser tedavisinde önemli bir ilerleme anlamına gelmektedir. Bu yöntemler hastalara daha iyi tedavi sonuçları ve iyileşme süreçleri sunarken, aynı zamanda cerrahların da işlerini daha etkin ve hassas bir şekilde yapmalarını sağlamaktadır. Hastaların bu tedavi seçenekleri hakkında bilgilendirilmesi, kolorektal kanserle mücadelede önemli bir adımdır.
Hastalığın önlenmesinde sağlıklı bir yaşam tarzı da önemlidir. Düzenli fiziksel aktivite, dengeli bir diyet, alkol tüketiminin sınırlandırılması ve sigaranın bırakılması riski azaltabilir. Ayrıca, 50 yaş ve üzeri kişilerin düzenli tarama testlerinden geçmesi önerilmektedir. Tarama başlangıçta dışkıda gizli kan aramasıyla olacağı gibi, doğrudan endoskopik olarak da yapılabilmektedir. Günümüzde hali hazırda 50 yaş olarak belirlenen tarama kolonoskopisi sınırı, genç yaşta kolorektal kanserin ortaya çıkma oranının artması nedeniyle günümüzde 45 yaşa çekilmesine neden olmuştur. Ailede kolorektal kanser öyküsü olan kişilerde taramaların daha erken yaşlarda başlaması gerekebilir.
Farkındalık ve Destek
“Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı”, bu hastalık hakkında bilinçlenmenin ve toplumda farkındalığın artırılmasının önemini vurgular. Kişiler risk faktörleri, belirtiler ve önleme yöntemleri hakkında bilgilendirilmeli, düzenli taramaların önemi konusunda teşvik edilmelidir. Ayrıca, hastalıkla mücadele edenler ve aileleri için psikolojik ve sosyal destek sağlanmalıdır.
Kolorektal kanserle mücadelede bilgi güçtür. Kendinizi ve sevdiklerinizi korumak için risk faktörlerini azaltın, belirtileri tanıyın ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırın.
Erken teşhis hayat kurtarır.
*Bu yazı Koç Üniversitesi Hastanesi’nden Prof. Dr. Emre Balık tarafından kaleme alınmıştır.