“İddialı” sıfatı size ne çağrıştırıyor? Tıpkı sözlükteki “abartılı” ve “kendine çok güvenen” şeklindeki karşılıklarında olduğu gibi, kimilerince olumlu, kimilerince olumsuz algılanan bir kavram iddialılık. Her iki bakışın da büyük ihtimalle kişinin değerleri ya da geçmiş deneyimleriyle ilgisi var. Kendini veya işini geliştirmeyi amaçlayan birinin, zamanı geldiğinde üzerine kafa yorduğunu, bazen de başka bir isimle ele aldığını tahmin ettiğim bu konuya biraz daha yakından bakıyorum bu ay.
İngilizce’deki “assertiveness” sözcüğünün Türkçe karşılığı olan iddialılık ile şöyle bir tutumu kastediyorum: Kendine güvendiği belli olan, kendisi veya öne sürdüğü fikir ya da öneri ile ilgili olumsuzluk görmeyen, tereddüt hissetmeyen, kesin ve net olan, hakkını savunan, istediği şeyi talep eden, hatta -eğer uygun bulmadığı bir davranışla karşılaşırsa- zorlayıcı olabileceğini hissettiren tutum. Çok önemli bir ayrıntı daha var: İhtiyaç ve isteklerini doğrudan ve rahatça ifade ederken, başkalarının haklarını da gözeten, eşitlikçi bir yaklaşım. Yani “benmerkezcilik” ile karıştırılmamalı. Aslında agresiflik ile pasiflik arasında, ikisine eşit mesafede duran, kişinin ve karşısındakilerin sınırlarını sağlıklı şekilde çizen bir tarzı var burada bahsedeceğimiz iddialı olma halinin.
İddialı olmayı istememizin sebepleri arasında güven yaratmak, tercih edilmek, amaçlarımıza daha kolay ulaşmak gibi şeyler olabilir. Bazen insanlar üzerinde daha fazla etkimiz olmasını istiyor olabiliriz. Bazen de bize taleplerle gelenleri, olması gerekenden daha kabullenici karşıladığımızı, sınırlarımızı belirlemekte zorlandığımızı düşünüyor olabiliriz. Bunlar kendi sebeplerimiz ve ihtiyacımızdır. Ancak iddialı insanların muhatapları tarafından da tercih edilme ya da olumlu karşılanma sebepleri olabilir: kolay anlaşılır ve öngörülebilir olma, inandırıcı bulunma gibi. Bir ürün ya da hizmet satıyorsak, karşımızdakilerin bizimle işbirliği yapmasını hedefliyorsak, iddialı algılanmak lehimize olacaktır. Ayrıca, bu şekilde iddialı davranış gösteren kişiler, yöneticilik rollerinde daha iyi performans gösterir, kazan-kazan ile sonuçlanan müzakerecilerdir, problem çözmede iyidirler, kaygı ve stresi daha az hissederler.
Eğer karşımızdaki(ler) ile çatışan amaçlarımız varsa, yani elde etmek istediğimiz ile karşımızdakinin istediği zıt yönlü ise, iddialı davranışımızın ne kadar işe yarayacağı, karşımızdakinin çatışmalara yaklaşım stiline bağlı olacaktır. (“Thomas-Kilmann Çatışma Modeli” aramasıyla internette detaylı bilgi bulabilirsiniz.) Ayrıca, yine ortamımıza ve muhataplarımıza bağlı olarak, iddialı davranışın kültürel olarak olumlu algılanıp algılanmadığına da emin olmak iyi olacaktır.
Eğer sınırlarınızı daha iyi çizmeye, insanların isteklerinize daha uygun davranmasına, kendinizi ifade ettiğiniz ya da çıkarlarınızı koruduğunuz için daha iyi hissetmeye ihtiyaç duyuyorsanız, aşağıdaki boyutları düşünmek faydalı olabilir. Her bir başlık için yazarak düşünme çalışması yapmanızı, konu hakkındaki tespitlerinizi, duygularınızı, soru işaretlerinizi, zorlandığınız yönleri ve aklınıza gelen fikirleri bir günce tutarak ele almanızı hararetle tavsiye ederim. Yazarak düşünmek, sadece düşünmekten çok daha etkin sonuçlar yaratacaktır.
1- Güçlü ve zayıf yönlerinizi bilmek
Bu ikisinden emin olduğunuz ölçüde, iddialı davranabilme gücünüz artar. Bunları biliyor musunuz? Tereddüdünüz varsa da, yoksa da, daha gerçekçi bir tespit için farklı sosyal çevrelerden gözlemlerine güvendiğiniz kişilere sizinle ilgili ilk akıllarına gelen sıfatları size söylemesini/yazmasını isteyebilirsiniz. Böylece, kendinizi içeriden algılayışınız ile dışarıdan nasıl algılandığınız arasındaki benzerlik ve farkları anlamış olursunuz. Eğer motivasyona ihtiyacınız çoksa, güç kazanmak istiyorsanız, sadece olumlu sıfatları söylemelerini isteyebilirsiniz. Eğer zayıf yönlerinizi başkalarından duymaya hazırsanız ve bu özgüveninizi sarsmayacak ve söyleyenleri de suçlamayacaksanız, her ikisini de sorabilirsiniz.
2- Değerlerinizi gözden geçirmek
İddialı olmanın ayıplandığı ya da mütevaziliğin yüceltildiği bir ailede mi büyüdünüz? Yetiştirilme tarzımız pek çok davranışımızı ve bakış açımızı etkiler. Bu kimi zaman aynı yönde, kimi zaman tepkisel şekilde zıt yönde bir etkilenme olabilir. Sizce böyle bir etki altında olabilir misiniz? Sizin için iddialı olmak ne anlama geliyor? Aklınıza yatmayan bir tarafı var mı? Varsa, nedir onlar? Bu unsurlar hakkında duygularınız neler? Sizce ideal iddialılık nasıl bir şey olmalı?
3- Etrafınıza bakmak
İddialı olduğunu düşündüğünüz ve tarzını beğendiğiniz, saygınızı kazanmış insanlar var mı? Neyi farklı yapıyorlar? Tarzını beğenmediğiniz iddialı kişiler ile beğendiğiniz iddialı kişiler arasında ne fark görüyorsunuz? Beğenmediklerinizde gözünüze batan ve eleştirel iç sesinizi harekete geçiren şeyin ne olduğunu keşfedebilir misiniz? Bu keşif size ne söylüyor?
4- Risklere yaklaşımınız
Kendinize yanlış yapma izni veriyor musunuz? Yoksa adımlarınızın hep kusursuz olmasına, hata yapmamaya, gol yememeye mi bakıyorsunuz? Hangisi sizin için daha değerli? Hatasız davranışlar sergilemeyi mi yaptığınız bir hatayı dert etmeden, bir sonraki fırsatta daha iyisini yapmayı mı istersiniz? Peki ya insanlar, vadettiğiniz şeyi gerçekleştirmede eksik kaldığınızı görürse? Bunu göze alıyor ya da bir çözüm düşünebiliyor musunuz?
5- İddialı olma isteğiniz
Daha iddialı olma ya da algılanma isteğiniz nereden kaynaklanıyor? Birilerine öykünme, ya da böyle olmanız gerektiğinin söylenmesi gibi dış kaynaklı sebepler mi, sizin samimi isteğiniz mi? Bu konuda tamamen kendinizi ikna etmiş durumda mısınız? Daha iddialı olduğunuzda şu an elde edemediğiniz hangi kazanımlarınız olacak?
6- Hangi konuda iddialı olmak?
Her zaman ve her alanda iddialı bir tutum içinde mi olmak niyetiniz? Mevcut halinizle iyi ve yolunda giden ilişkileriniz ve işleriniz var mı? En çok hangi durumlarda davranışınızı değiştirme ihtiyacındasınız?
Eğer yukarıdaki kapsamlı çalışmayı yaptıktan sonra kafanızda cevaplar ve yöntemler belirmediyse, ya da yine de ek tavsiyelerden yararlanmak isterseniz, bu makalede konunun davranışsal boyutu ile ilgili öneri sepetini bulabilirsiniz. Davranış değiştirme denemelerine daha küçük ve az riskli durumlarla başlamak, sonuçlarına bakarak ve gerekli ayarlamaları yaparak farklı konu ve ortamlara taşımayı deneyimlemek en iyi fikir olabilir.
Yeni yılda hep beraber, sahip olduğumuz kendimize has cevherin kıymetini daha çok bilmek, bilmiyorsak bulmak ve ona güvenerek dışarı daha çok yansımasını sağlayabilmek dileğiyle…
Daha fazlasını okumak isteyenler için kaynaklar:
Yazarak düşünmekle ilgili: https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentID=4552&ContentTypeID=1
İddialı olmakla ilgili:
https://positivepsychology.com/assertiveness/
https://www.mindtools.com/pages/article/Assertiveness.htm
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0005791682900337?via%3Dihub
İlginizi çekebilir: Rekabetçi misiniz: Bu yanınızı nasıl olumlu bir şeye dönüştürebilirsiniz?