En son ne zaman doğada uzun ve sakin bir yürüyüşe çıktınız? Muhtemelen o anda inanılmaz bir mutluluk ve huzur hissettiğinizi hatırlıyorsunuzdur. Peki acaba doğanın aynı fiziksel, psikolojik ve duygusal etkilerini yaşam alanlarımıza getirebilseydik nasıl olurdu? İşte biyofilik tasarım (biophilic design), tam da burada devreye giriyor. Bu tasarım felsefesinin arkasındaki bilimi ve neden giderek daha fazla tercih edildiğini anlamak için sizi yazımıza alalım!

Biyofilik tasarım nedir?

Biyofilik tasarım (biophilic design), yukarıda da belirttiğimiz gibi, doğadan ilham alan bir tasarım hareketi. Tüm zamanların en büyük mimarlarından biri olan Frank Lloyd Wright “Doğayı inceleyin, doğayı sevin, doğaya yakın kalın. Sizi asla başarısızlığa uğratmayacaktır” felsefesinden yola çıkarak “organik mimari” olarak adlandırdığı, insan ve doğayla uyumlu yapılara odaklandı. Bu organik ve doğadan ilham alan tasarım ilkesi, yavaş yavaş bir harekete dönüştü, böylece biyofilik tasarım doğdu. “Biophilic Design: Theory, Science, and Practice of Bringing Buildings to Life” kitabının yazarı Stephen R. Kellert, biyofilik tasarımı “modern binalarda ve peyzajlarda insanlar ve doğa arasındaki yararlı teması teşvik eden bir yaklaşım” olarak açıklıyor.

Biz insanlar evrim geçirip büyük şehirlerde toplanmaya başlamadan önce, doğayla tamamen uyum içindeydik. Küçük topluluklar halinde yaşadığımız ve hayatta kalmak için avlanıp tarımda ustalaştığımız için her zaman doğaya güvendik ve ona saygı duyduk. İşte doğa ve insan arasındaki bu bağ, geçmişten bugüne yıkılmaz bir bağ. Neden mi? Çünkü hala, kentsel peyzajlar inşa ettikten ve yeni yaşam ortamları yarattıktan sonra bile, boş anlarımızı mümkün olduğunca doğada geçirmeyi arzuluyoruz. Belki yiyecek aramak için doğaya gitmiyoruz ama ruhumuz ve aklımızı şifalandırmak için yine çareyi onda arıyoruz… İşte biyofilik tasarım sayesinde, ilkel evimiz olan doğayla yeniden bağlantı kurabiliriz!

Biyofilik tasarım ilkeleri nelerdir?

Biyofilik tasarım, sadece pencereleri açıp ev bitkileri satın almak anlamına gelmiyor. Bu tasarım modeli, hem mimari tasarımda hem de iç tasarımda doğa unsurlarını yapılı çevrelere dahil etmek için biyofili ilkeleri üzerine temellenmiştir. Aşağıda biyofilik tasarımın temelini oluşturan ilkelerden bazılarını görebilirsiniz:

• Topluluk: Kamusal alanlarda ve işyerlerinde biyofilik tasarım, paylaşılan bir deneyim duygusu yaratmayı amaçlar.
• Duygu: Biyofilik tasarım, insanların doğal dünyayla duygusal bağını derinleştirmeyi amaçlar.
• Bütünleşme: Biyofilik tasarımcılar, doğal dünyayla sürekli temasın, doğaya kısa süreli etkileşimden daha faydalı olduğuna inanırlar. En fazla faydayı elde etmek için biyofilik ilkeleri erişilebilir bir şekilde günlük deneyimlere entegre etmeyi amaçlarlar.
• Refah: Biyofilik bir tasarıma dahil ettiğiniz unsurlar, doğrudan insan ihtiyaçlarıyla ilgili olmalıdır. Doğal özellikleri rastgele seçmek yerine, bu öğelerin alanı kullanan insanları nasıl etkileyeceğini düşünmeniz gerekir.

Biyofilik tasarım örnekleri

Tüm bu bilgiler ışığında tahmin edebileceğiniz gibi, biyofilik tasarımda ilham doğadan gelmekte. Biyofilik tasarım, doğal unsurları iç mekanlara getirerek ve doğal desenleri taklit ederek doğal dünyanın estetiği dikte etmesine izin verir. İşte bazı biyofilik tasarım örnekleri:

• Dışarıyı içeri getirmek: Biyofilik tasarım, doğal unsurları iç mekanlara getirir. Bazı yaygın biyofilik tasarım öğeleri arasında doğal ışık sağlayan çatı pencereleri; yeşil duvarlar veya canlı yeşilliklerle kaplı duvarlar, çeşmeler veya göletler gibi suyun varlığı sayılabilir.
• Doğal kalıpları taklit etmek: Biyofilik tasarım, doğada bulunan kalıpları ve biçimleri taklit etme süreci olan biyomimikliği kullanır. Eğriler, fraktallar ve geometrik şekiller gibi doğal desenler, altyapı ve tasarıma ilham verir. Örneğin, pencereleri petek şeklinde çerçeveleyebilir veya bir dalganın eğriliğini taklit etmek için duvarlar inşa edebilirsiniz.
• Bol yeşillik dikmek: Biyofilik mimari genellikle çevre düzenlemesini binanın yapısının birincil özelliği olarak ele alır. Çatı bahçeleri veya yeşil çatılar, bina sakinleri için açık hava alanları sağlar, dış merdivenler ağaçlar ve çalılarla kaplanabilir ve avlular güneş ışığının bir binanın iç kısmına nüfuz etmesine izin verir.
• Doğal malzemeler kullanmak: Biyofilik tasarımcılar, plastik veya cilalı metaller gibi sentetik malzemeler yerine ahşap ve taşa yönelirler. Doğal malzemeler zamanla bir patina geliştirme eğilimindedir ve bu da yaşın doğal ilerlemesini düşündürür.
• İnsan-doğa ilişkisi: Son unsur, insan ve doğa arasındaki binlerce yıldır var olan ilişkiyi yeniden yaratmayı içerir. Biyofilik tasarım, önceki tüm unsurları birbirine bağlar. Bunu yaparak, bir ofis düzen, güvenlik, karmaşıklık, merak, ustalık, kontrol, şefkat, keşif ve huşu gibi belirli temalara odaklanacaktır.

Biyofilik tasarımın faydaları

Biyofilik tasarımın amacını açıkladık. Peki, doğadan ilham alan ve doğayı evlerimizin içine getiren bu tasarım hareketiyle yakından ilişkili olan çok sayıda sağlık yararı olduğunu biliyor muydunuz?

• Sirkadiyen ritim: Gün boyunca doğal ışığa erişim, sirkadiyen ritmi düzenlemeye yardımcı olarak potansiyel olarak kişinin kendisini daha dinlenmiş ve daha az stresli hissetmesini sağlar.
• İyileşme: Biyofilik tasarıma sahip sağlık tesisleri, hastaların ameliyat sonrası iyileşme sürelerini kısaltmıştır. Science dergisinde 1984 yılında yayınlanan bir araştırma, pencerelerinde doğa manzarası olan hastaların pencereden manzara görmeyenlere göre ameliyattan sonra daha çabuk iyileştiklerini ve daha az ağrı kesici kullandıklarını ortaya koymuştur.
• Artan üretkenlik: Yine 1994 yılında yapılan bir araştırmaya göre, sert aydınlatmayı azaltan ve çatı pencereleri gibi daha fazla doğal ışık alan işletmeler, işçi verimliliğinde artış gözlemlemiştir.
• Daha az stres: Doğaya düzenli erişim, kalp atış hızının ve tansiyonun düşmesine yardımcı olabilir, bu da daha düşük stresle bağlantılıdır. Çevre Bilimi ve Teknolojisi tarafından 2014 yılında yayınlanan boylamsal bir araştırmaya göre, daha kentsel bir çevreden daha yeşil bir alana taşınan insanlar ruh sağlıkları üzerinde olumlu bir etki yaşarken, daha yeşil bir alandan daha az yeşil bir alana taşınan insanlar olumsuz deneyimler yaşamıştır.

Biyofilik tasarım unsurlarını evime nasıl dahil edebilirim?

Eğer yukarıda anlatılanlar size de hitap ediyorsa biyofilik tasarım unsurlarını evinize veya iş yerinize dahil etmenin yollarını öğrenmek isteyebilirsiniz. İşte hemen başlamanın birkaç yolu:

1. Farklı alanlar

Büyük, açık düzlüklerden okyanuslara ve vadilerden mağaralara kadar doğa, mekansal değişkenliklerle doludur. Doğal manzaralarda bulunan bu çeşitliliği yaşam alanlarınızda taklit etmek için ev planınızda varyasyonlar yaratma fırsatları arayın. Örneğin, pencerenin yanında rahat bir sandalye gibi bir sığınak yeri veya dolambaçlı bir bahçe yolu gibi bir keşif alanı oluşturmayı düşünün.

2. Temiz hava

Mümkün olduğunda pencereleri açarak evinizdeki hava akışını artırın. Böylece evinize temiz hava getirecek ve yaşadığınız yere bağlı olarak doğa seslerini de duyabileceksiniz, bu da sizi doğal ekosisteminize daha da yakınlaştıracak.

3. Yeşil alanlar

Eve yeşillik getirmek, doğayla daha bağlantıda hissetmenin harika bir yoludur. Bazı ev bitkileri ayrıca havadaki toksinleri filtreleyerek evinizin hava kalitesini iyileştirmeye de yardımcı olur. Detaylı bilgi için ilgili yazımızı inceleyebilirsiniz: Evinizde soluduğunuz havayı temizleyen bitkiler

4. Doğa sesleri ve kokuları

Görsel doğa deneyiminizi, doğa seslerinden oluşan bir çalma listesi, doğal kokulu bir mum veya uçucu yağ difüzörü gibi görsel olmayan bir deneyimle tamamlayın.

5. Doğal ışık

Doğal aydınlatmayı en üst düzeye çıkarmak için gün boyunca perdeleri açık tutun. Doğal ışığınız yoksa, sert tepegöz aydınlatmasına güvenmek yerine farklı dağınık ışık öğeleriyle dinamik bir aydınlatma planı oluşturun.

6. Doğayı taklit eden desenler

Deniz dalgası veya bitki benzeri geometrilere sahip duvar kağıdı veya kumaş gibi doğayı taklit eden desenler eklemek de biyofilik tasarımı iç mekanlara dahil etmenin kolay bir yolu olabilir.

7. Su özellikleri

Suyun varlığı, herhangi bir iç mekana sükunet duygusu getirebilir. Gün boyunca suyun huzurlu sesinin tadını çıkarmak için bir tezgah üzerine veya açık bir pencerenin yanına küçük bir çeşme yerleştirmeyi düşünün.

Günümüzde biyofilik tasarımın önemi

Biyofilik tasarım, en kalabalık şehirlerde bile doğayı deneyimlememizi ve onun bir parçası gibi hissetmemizi sağlayabilir. Elbette bu tasarım modelini önemli kılan tek şey bu değil. Günümüz dünyasının gerçekleri arasında iklim değişikliği, salgınlar, yenilikler, zihinsel esenliğe odaklanma gibi başlıkları sıralayabiliriz. Şu anda bunlar, biyofilik tasarımın benimsenmesini hızlandıran ve etkisinin estetik niteliklerin ötesine geçtiğini kanıtlayan etmenler. Mimaride biyofilik tasarım CO2 emisyonlarını azaltmaya, bitkilerin ve vahşi yaşamın biyolojik çeşitliliğini artırmaya ve hatta binaların sıcaklığını düzenlemeye yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra, pandeminin ardından hala birçok kişi uzaktan çalışıyor. Biyofilik tasarım bu noktada da dengeli, daha üretken ve ilham verici bir ev-çalışma ortamı yaratmaya olanak tanıyabilir.

Sonuç olarak, biyofilik tasarım, doğru zihniyet ve doğayla bağımızı geliştirmeye istekli olmakla ilgilidir. İster stratejik değişiklikler yaparak küçük adımlarla başlayın, ister sıfırdan bir tasarım yapın, biyofilik tasarıma, bütçe veya alan sınırlamaları ne olursa olsun, herhangi bir kişi veya şirket kolaylıkla erişebilir.

Kaynaklar: spacerefinery, masterclass

İlginizi çekebilir: Evde sürdürülebilirlik: Kendi kendine yeten bir ev için 8 basit yol