Mutlu, üretken ve tatmin edici bir hayat sürmenin yolu, kendi kendimize yetebilmekten geçiyor. Finansal anlamda özgür olmak ve birikim yapmak ise, daha güvenli ve rahat bir yaşam sürmenin en önemli anahtarları. Özellikle içinde bulunduğumuz ekonomik olarak istikrarsızlığın ve beraberinde getirdiği belirsizliğin odağımızda olduğu bu zor dönemde kenarda bir miktar paranızın bulunması, borç altına girme stresi yaşamamanız, belirsizlik atmosferinde gelecek endişesi taşımamanız ve yaşam standartlarınızı koruyabilmeniz için çok daha önemli hale geldi. Peki birikim ve tasarruf yapmanın daha iyi bir yaşam sürdürmeniz üzerindeki rolü ne? Birikim yapmak neden önemli? Eski nesil yatırım araçları hala geçerliliklerini koruyor mu? Birikim ve yatırım trendlerinde yaşanan değişimler ve dijital gelişmeler nereye gidiyor? Y jenerasyonunun yatırım alışkanlıkları nasıl değişti?
Tasarruf, birikim ve yatırım nedir?
Tasarruf ve birikim yapmanın özellikle gerekli olduğu bir dönemde nelere yatırım yapabileceğinizi ve nasıl yatırım yapmanız gerektiğini araştırmadan önce yatırımın ve birikimin ne olduğunu anlamanız oldukça önemli.
Birikimin tanımı kişiden kişiye farklılık gösterse de, en basit haliyle kazancınızdan harcamalarınızı çıkardığınızda cebinizde kalan ve henüz harcamadığınız bir miktar nakit para birikim olarak tanımlanabilir. Birikim yapabilmek için, kalan paranızı kısa vadede harcamak amacıyla kenarda tutmanın da ötesinde, uzun vadeli olarak o paraya dokunmamayı ve doğru yatırım araçlarıyla nasıl artıracağınız konusunda stratejik bir yatırım plan yapmayı hedeflemeniz gerekiyor.
Teknolojide yaşanan gelişmeler ve dijitalleşme yatırım, birikim ve tasarruf alışkanlıklarımızda da önemli değişimleri beraberinde getirdi. Eskinin yatırım anlayışı olan “yastık altı birikimleri” dijitalleşen dünya ve gelişen teknolojiyle birlikte yerini kripto paralara bıraktı. Yatırım denildiğinde hepimizin aklına ilk gelen şey ev, altın, araba ya da döviz gibi maddi değeri zaman içinde artan şeylerken, bilgiye erişimin kolaylaştığı ve dijital araçları çok daha iyi kullanabildiğimiz şu dönemde bitcoin gibi dijital paralar ve borsa yükselişte olan yatırım araçları.
Altın
Geçmişten günümüze hiç eskimeyen ve popülerliğini kaybetmeyen en büyük ve en güvenli yatırım araçlarından biri de altın. Sınırlı bir kaynak olan, madenciliğinden işlenmesine kadar oldukça zorlu ve meşakkatli bir süreçten geçmesi gereken altının değeri geçmişten günümüze sürekli yükselişte oldu, bundan sonra da yükselmeye devam edecek. Kısa vadeli yatırımlarda karşı bir birikim aracı olmasa da, uzun vadede risk-kazanç dengesi en tutarlı yatırım araçlarından biri olan altına yatırım yapabilirsiniz. Vadeli mevduat hesaplarında da değerlendirilebilen altını uzun vadede karlı bir birikime sahip olmak istiyorsanız yatırım amaçlı değerlendirebilirsiniz.
Gayrimenkul
Gayrimenkul hem bizden önceki jenerasyonun hem de günümüzün birikim amaçlı yapılan, karlı yatırımlarından biri. Özellikle ülkemizde sürekli olarak artan nüfusa, dolayısıyla talebe bağlı olarak yükselen gayrimenkul fiyatları, ev, ofis, arsa gibi taşınmaz malları yatırım için cazip hale getiriyor. Gayrimenkule yatırım yapmayı düşünüyorsanız gayrimenkul satın alacağınız bölgenin gelecekte nasıl bir yer olacağı, son on yılda ne kadar geliştiği, ev ve kira fiyatlarının bu bölgede yıllar içinde nasıl değişiklikler gösterdiği gibi detaylı bir araştırma yapmanız gerekiyor.
Hisse senetleri
Bilgiye erişmek artık eskisinden çok daha kolay ve hızlı olduğu için, hisse senediyle yatırım yapmak son yılların en yükselen yatırım trendlerinin başında geliyor. Hisse senedine yaptığınız yatırımdan kar alde edebilmeniz için sıkı bir küresel ve yerel ekonomi takipçisi olmanız gerekiyor. Yatırım yaptığınız şirketlerin küçük bir ortağı olmanız mantığına dayanan hisse senedi yatırımlarında tıpkı bir iş insanı gibi ülkeler arası ilişkileri, sektörel gelişmeleri, iş piyasasındaki değişimleri çok iyi analiz etmeniz, güncel raporları devamlı olarak takip etmeniz ve olası senaryoları önden tahmin edebilmeniz gerekiyor. Hisse senedi almadan önce bu yatırım trendinin özellikle ekonomi dünyasının çalkantılı olduğu ve belirsizliklerin hakim olduğu şu dönemde risk taşıdığının altını çizmemiz gerekiyor. Bu nedenle hisse senedi alacağınız şirketin güvendiğiniz, tanıdığınız ve değerinin artacağını öngördüğünüz bir şirket olmasına özellikle dikkat etmelisiniz. Birikiminizin tamamını tek bir şirkete yatırmaktansa öne çıkan ve gelecek vaat eden sektörlerde birkaç şirket belirleyip bölüştürmenizde fayda olacaktır. İçinde bulunduğumuz istikrarsız dönemde riskli bir yatırım aracı olduğu için, yatırım dünyasına yabancıysanız birikiminizin çok küçük bir kısmını bu yatırım aracında değerlendirmenizi önerebiliriz.
Kripto paralar ve Bitcoin
Dijital paralar son dönemin en çok konuşulan konularının başında geliyor. Görece yeni olsalar da uzun bir süredir hayatımızda olan dijital paraların yolculuğu, bitcoinin hayatımıza girmesiyle başladı. Bitcoin hala listenin en popüler ismi olsa da Ethereum, Ripple, Litecoin, NEO, IOTA başta olmak üzere yaklaşık 7000 farklı kripto para türü bulunuyor.
Kripto paralar, bir ürün ya da hizmet satın alırken kullanılabildiği için paraya, arz talep dengesine göre değerinde değişimler yaşanabildiği için de hisse senedine benzer yatırım araçları.
Bitcoin gibi tüm kripto paralar sanal olarak alınıp satılan ya da kullanılan paralar. Aslında tüm süreç alışık olduğumuz dijital bankacılık sistemindeki gibi: İşvereninizin maaşınızı banka hesabınıza yatırdığını, sizin de dijital bankacılık sistemini kullanarak gelen paraya hiç dokunmadan bir kısmıyla faturalarınızı ödediğinizi, bir kısmını ev sahibinize havale yaptığınızı, bir kısmıyla kredi kartı borcunuzu ödediğinizi ve banka hesabınızda çekebileceğiniz bir para kalmaksızın tüm harcamalarınızı dijital olarak gerçekleştirdiğinizi düşünün. Kripto paralarda da aynı durum geçerli. Peki, hali hazırda var olan para birimlerini dijital bankacılık kullanarak sanal olarak yönetebileceğimiz bir sistem mevcutken, kripto paralar nasıl ve neden bu kadar popüler oldu?
Kriptopara evreninde bankaların fonksiyonu tamamen ortadan kalkmış durumda. Taraflar kendi aralarında, üçüncü bir tarafın onayına ihtiyaç durmaksızın güvenli şekilde işlem yapabiliyorlar. Bu nedenle de banka sisteminin hacklenmesi, bankanın batması, paranızı kullanması ya da kişisel verilerinizin başkalarının eline geçmesi gibi riskli durumlar tamamen ortadan kalkmış oluyor. Bitcoin ya da başka bir kripto para almak istediğinizde karşınızdaki kişiyle hesap numaranızı paylaşarak kripto paranızı bu hesaba yatırmasını istiyorsunuz. Harcamak istediğinizdeyse sadece kendinize özel bir şifreyle paranızı dilediğiniz şekilde harcayabiliyorsunuz.
Kripto paralar global para birimleri oldukları için her yerde kullanılabiliyor ve değerleri dünyanın her yerinde aynı. Bu nedenle de herhangi bir ülkede yaşanan enflasyondan ya da devalüasyondan etkilenmiyorlar. Piyasadaki toplam kripto para miktarı bulut sistemde, yani herkesin bilgisayarıyla takip edebildiği, oldukça güvenli bir ortamda yer alıyor. Bu nedenle de sistemdeki tüm hareketleri anlık olarak izleyebiliyorsunuz.
Kripto paralar görece çok yeni oldukları için, değerleri diğer para birimlerine göre çok hızlı yükselebiliyor. Örneğin, 1 Bitcoin’in değeri geçtiğimiz yıl 50.000 tl civarındayken tam bir sene sonraki güncel değeri 80.000 tl. Bu nedenle de kriptoparalar harcama yapmaktan çok uzun vadeli yatırım amaçlı kullanılıyor.
Bireysel Emeklilik
Bireysel emeklilik sistemi ülkemizde görece yeni bir sistem. İşvereninizin zorunlu olarak yaptığı emeklilik birikimine ek olarak yapabileceğiniz bireysel emeklilik yatırım sisteminin en avantajları yanlarından biri devlet katkısı. Yatırdığınız miktar üzerinden hem faiz kazanarak hem de devlet tarafından yatırılan ek paraya sahip olarak birikiminizi değerlendirebileceğiniz, harika bir sistem olan bireysel emeklilik, kısa vadede çok bir kazanç getirmese de uzun vadeli düşünülen yatırımlar için oldukça karlı bir yatırım aracı.
Y Jenarasyonu neden birikim ve yatırım yapmıyor?
Söz konusu birikim ve yatırım olduğunda, günümüzde aktif olarak iş hayatında yer alan 25-40 yaş arası bireylerin, yani Y Jenerasyonunun yatırım ve birikim yapma konusunda kendisinden önceki jenerasyonlara göre daha az istekli olduğunu, kazandığı parayı ‘şey’lere değil ‘deneyimlere’ harcadığını söylemek mümkün. Peki, Y jenerasyonu neden gelecek için birikim ve yatırım yapmak yerine kazancını deneyimlere harcama kararı aldı?
İngiliz araştırma şirketi YouGov’un Y jenerasyonu olarak adlandırılan, 1981-1996 yılları arasında doğmuş ve günümüzde çalışma hayatının içinde aktif olarak yer alan katılımcılarla yapılmış olduğu araştırmanın sonuçlarına göre Y jenerasyonunda yer alan bireyler harcadıkları emeğe, zamana ve enerjiye kıyasla kendilerinden bir önceki jenerasyon olan ebeveynlerinden %80 daha az maaş alıyor ve enflasyona bağlı olarak artan yaşam harcamaları (kira, ev giderleri, mutfak masrafı, kişisel harcamalar) çok daha yüksek olduğu için ekonomik olarak daha kaygan bir zeminde hareket etmek durumundalar.
Aynı araştırmanın sonuçlarına göre Y jenerasyonundan olan bireylerin büyük bir çoğunluğunun bir emeklilik planı yok. Ortalama şartlarda yaşayan bir X jenerasyonu üyesi için ev sahibi olmak zor da olsa mümkünken, Y jenerasyonu üyelerinin aylık kazancı ve harcama dengesi göz önünde bulundurulduğunda ev alabilmeleri bu şartlarda neredeyse mümkün değil. Bu nedenle de Y jenerasyonu üyeleri birikim ve yatırım yapmaktansa, daha düşük bütçelerle mutlu olabilecekleri seyahat, elektronik eşyalar ya da kişisel zevke yönelik harcamalar yapma eğiliminde.
Ekonomik rekabetin fazlasıyla yüksek olduğu, değişimlerle gelen belirsizliğin hakim olduğu ve her şeyin çok hızlı değiştiği bir çağda iş hayatına atılan bu nesil için ‘çalışmadan para kazanma’ olgusu pek gerçekçi değil. Özellikle Amerika’da çok daha yüksek rakamlarda olan geri ödemeli öğrenim ve burs kredileriyle iş yaşamına borçlu olarak ekside başlayan Y kuşağı için para biriktirmek ancak bu finansal yükten kurtulduktan sonra mümkün olabiliyor.
Dijitalleşmenin beraberinde getirdiği sektörel değişimler de Y kuşağının birikim ve yatırım yapmasının önündeki en büyük engellerden biri olarak görülüyor. Artık mezun olunan bölümün değil kişinin kendi edindiği beceri ve kazanımların değerli olduğu, kariyerde yükselmenin sürekli olarak gelişmeyi ve yeni şeyler öğrenmeyi gerektirdiği bir dünyada Y kuşağı bireyleri kazançlarını birikim yaparak değerlendirmektense kişisel ve profesyonel gelişimlerine katkıda bulunacağına inandıkları aktivitelere, eğitimlere ve deneyimlere harcamayı tercih ediyor.
Yatırım ve birikim yapma alışkanlığı kazanmak için öneriler
İçinde bulunduğumuz ekonomik koşullarda, birikim ve yatırım yapmayı bırakı, var olan yaşam standartlarınızı sürdürmekte bile zorluk yaşıyor olabilirsiniz. Tam da bu sebeple paranızı nasıl daha akıllıca kullanabileceğinizi, az da olsa biriktirdiğiniz parayı en iyi şekilde nasıl değerlendirebileceğinizi ve tasarruf alışkanlığını nasıl edinebileceğinizi öğrenmeniz, zorlu yaşam koşullarıyla baş etmenize yardımcı olacaktır.
İlginizi çekebilir: Kakeibo: Japon bütçe ve tasarruf sanatı
Küçük de olsa ilk adımı atmak için kendinizi cesaretlendirin
Para biriktirme ve yatırım alışkanlığı kazanmanın en pratik ve kolay yollarından biri, günlük, haftalık ve aylık olarak küçük birikimler yapmaktan geçiyor. Para biriktirmeye ve tasarruf ederek yaşamaya yeni başlayacaklar için küçük adımlarla ilerlemek ve biriktirilen paranın miktarını ve sıklığını zamanla, yavaş yavaş artırmaya çalışmak, biriktirme davranışını alışkanlık haline getirmenin en kolay yollarından biri.
Her gün kenara 5 lira ayırarak başlayacağınız birikim yolculuğunuzda, birinci ayın sonunda bu miktarı 10 tl’ye, ikinci ayın sonunda 20 tl’ye, üçüncü ayın sonunda ise 30 tl’ye çıkararak yavaş yavaş birikim miktarınızı artırabilirsiniz. Biriktirme alışkanlığı kazanmak ve para biriktirebildiğinizi görmek, sizi daha fazla birikim yapmak için cesaretlendirecektir. Küçük adımlardan sonra, kazancınıza uygun bir birikim meblağı belirleyip her ay maaşınızı alır almaz birikim hesabınıza bu miktarı aktarmayı da alışkanlık haline getirebilirsiniz.
Harcamalarınıza tasarruf önlemleri getirin
Faiz ödemekten kaçınmak için kredi kartı borcu ya da fatura gibi gecikme faizi eklenebilecek borçlarınızı zamanında ödemeye dikkat edin. İhtiyacınız olmadığında market alışverişine çıkmayın ve gerekli olmayan şeyleri satın almayın. Dışarıda yemek yerine evde pişirmeyi alışkanlık haline getirin. Mümkün olabildiğince nakit para kullanmaya çalışın ve zorunlu durumlar dışında kredi kartı kullanmayın. Kredi kartı harcamalarınızı kontrol etmek için tek bir kart kullanarak bu kartınızın limitini düşürebilir, böylelikle hem gerekli durumlarda kartınızı kullanabilir hem de kalan zamanlarda nakit kullanmak konusunda kendinizi teşvik edebilirsiniz.
Yeni nesil yatırım araçları, para biriktirme yöntemleri ve finans piyasalarının güncel durumuyla ilgili araştırmalar yapın
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bilgiye erişimin kolay olduğu ancak her şeyin hızla değiştiği bir dünyada yaşıyoruz. Finans ve ekonomi dünyası da dijitalleşmenin beraberinde getirdiği hızlı değişimden fazlasıyla etkileniyor. Dolaylı da olsa finansal durumunuzu etkileyebilecek durumlardan haberdar olmanız, o anki duruma en uygun seçimleri yapmanız ve finansal kararlarınız konusunda sağlıklı adım atabilmeniz için oldukça önemli. Youtube kanallarından, podcastlerden, haber kanallarından ve bloglardan ekonomiyle ilgili günlük gelişmeleri takip edin. Ekonomiyle ilgili araştırma yapmak ve yeni şeyler öğrenmek finansal okuryazarlığınızın gelişmesine de katkıda bulunacaktır.
İlginizi çekebilir: Finansal wellness nedir: Finansal durumunuzun hayatınız üzerindeki etkileri ve finansal wellness uygulamaları
Kaynaklar: Mashable, Practical Money Skills, Para Analiz, Coin Market Cap