Zihninizdeki yolları değiştirerek bedensel iyileşmeyi nasıl başlatırsınız?
Geçen hafta bedenimizin bize gönderdiği mesajları ve bu mesajları duyduğumuzda kendi hikayemizi yeniden yazma ihtimalini konuşmuştuk. Bu hepimiz için umut veren bir düşünce. Peki, o hikayenin yazıldığı ana kumanda merkezine, yani beynimize bir yolculuk yapmaya ve o kalemi bilinçle elimize almaya ne dersiniz?
Belki de o aniden parlayan öfke, o tanıdık kaygı dalgası ya da o içe kapanma hali, sadece beynimizde çok iyi bildiğimiz, yıllardır kullandığımız eski bir yoldan ibarettir. En önemlisi, belki de o eski yolun yanına yepyeni, daha huzurlu ve aydınlık bir yol inşa etme gücü bizim elimizdedir.
İçimizdeki üç farklı ses: Beynimizin anlaşılır haritası
Bu yolculuğu anlamak için beynimizi basitleştirilmiş bir harita olarak görelim. Nörobilimci Paul MacLean’in üçlü beyin teorisi, bu haritayı okumamız için bize bir başlangıç noktası sunar. Elbette, modern nörobilim bize beynin ve sinir sisteminin bu modelden çok daha karmaşık ve iç içe geçmiş bir yapı olduğunu gösteriyor. Ancak Paul MacLean’in bu basitleştirilmiş teorisi, gündelik hayattaki içsel çatışmalarımızı ve otomatik tepkilerimizi anlamak için hala son derece işimize yarayan güçlü bir çerçevedir. Şimdi, içimizde birbiriyle sürekli iletişim halinde olan üç farklı ses olduğunu hayal edelim:
- Sürüngen Beyin (İçgüdüsel Koruyucu): Beynimizin en ilkel kısmı. Tek bir görevi vardır: Hayatta kalmak. Otonom sinir sistemimizi (nefes, kalp atışı vb.) yönetir ve bir tehlike algıladığı anda o meşhur “Savaş, Kaç ya da Donakal” alarmını çalar. Mantıkla değil, güvenlikle ilgilenir. Geçen yazıda konuştuğumuz kortizol ve adrenalin fırtınalarının tetikleyicisi işte bu koruyucudur.
- Limbik Sistem (Duygusal Beyin): Koruyucunun hemen üzerindeki bu katman, anıların ve yoğun duyguların merkezidir. Geçmiş deneyimlerden ders çıkarır ve bir durumu “iyi” ya da “kötü” olarak etiketleyip duygusal bir hafıza oluşturur. Otomatik tepkilerimizin çoğu, bu duygusal beynin geçmiş deneyimlere dayanarak verdiği hızlı kararlardır.
- Neokorteks (Bilinçli Zihin): Beynimizin en gelişmiş kısmı. Mantık, planlama, dil ve en değerli yeteneğimiz olan öz farkındalık burada bulunur. Bilinçli zihnimiz, koruyucunun alarmını ve duygusal beynin tepkisini gözlemleyebilir ve “Bir dakika, bu gerçekten şimdiki zamana ait bir tehlike mi, yoksa sadece eski bir anının yankısı mı?” diye sorabilir.
Gündelik hayattaki içsel karmaşamız genellikle şuradan kaynaklanır: Sürüngen ve duygusal beyin inanılmaz hızlı ve otomatiktir. Bilinçli zihnimiz ise daha yavaş çalışır ve devreye girmesi için bilinçli bir çaba gerektirir. Biz o anlık molayı vermediğimizde, eski ve hızlı tepkiler yönetimi ele alır.
Alışkanlık yolları ve nöroplastisitenin gücü
İşte tam bu noktada, bilimin bize sunduğu en umut verici hediye olan nöroplastisite devreye girer. Bu, beynimizin deneyimlerimize bağlı olarak fiziksel olarak değişebilme, yeni sinirsel yollar kurabilme ve kendini yeniden organize edebilme yeteneğidir. Yani beynimiz, kaderimiz değil, şekillendirebileceğimiz bir potansiyeldir.
Tekrarlanan bir duygusal tepki, sıkça kullandığımız bir sinirsel yol oluşturur. Yıllarca aynı endişe tepkisini verdiğimizde, o yol artık geniş bir otoyola dönüşür. Beynimiz de enerji korumak için her zaman en kolay ve en bilindik yolu, yani o otoyolu seçer.
Ama iyi haber şu: O otoyolun yanına bilinçli bir çabayla yepyeni bir yol açabiliriz. İlk başta bu yeni yolu kullanmak zor gelebilir. Ama onu her kullandığımızda, biraz daha belirgin hale getiririz. Yeterince tekrarla, o yeni ve huzurlu yol bizim yeni ana rotamız olur. Eski yol ise kullanılmadıkça yavaş yavaş gücünü yitirir.
Yeni alışkanlıklar inşa etme sanatı
Peki, bu yeni yollar nasıl inşa edilir?
- Fark et ve dur: O tanıdık duygu (öfke, kaygı, umutsuzluk) yükseldiğinde, ilk adım onu otomatik olarak yaşamadan hemen önce fark etmektir. Sadece bir anlık duraklama… “İşte yine o eski yolun girişindeyim.” Bu farkındalık anı, yönetimi otomatik pilottan alıp bilinçli zihnimize devrettiğimiz o kritik andır.
- Yeni bir seçim yap: O duraklama anında, bilinçli olarak farklı bir şey yapmayı seçin. Belki derin bir nefes almak. Belki dikkatinizi odadaki beş farklı nesneye vermek. Ya da kendinize “Şu an güvendeyim” demek. Bu eylem, yeni bir sinirsel yol için atılan ilk adımdır. Başta yapay hissettirebilir, bu çok normaldir.
- Tekrarla ve pekiştir: Bir kez yapmak yetmez. Bu yeni tepkiyi her bilinçli tekrarınızda, o yeni yolu biraz daha güçlendirirsiniz. Bazen yine eski yola sapacaksınız. Önemli olan, kendinize kızmadan, şefkatle fark edip yeniden yeni seçiminize dönmektir.
Bu yeni yol inşasının en güçlü ve bedensel araçlarından biri de harekettir. Çoğu zaman adını koyamadığımız somatik, yani bedensel ağrı ve gerginlikler, aslında Sürüngen Beyin’in ‘savaş ya da kaç’ komutuyla kaslarımızda biriktirdiği ama bir türlü tamamlanamamış enerjinin bir yankısıdır. Bilinçli Zihnimizi kullanarak egzersiz yapmayı, dans etmeyi veya sadece tempolu yürümeyi seçtiğimizde, en ilkel koruyucumuza beden diliyle net bir mesaj göndeririz: “Tehlike geçti, güvendeyiz, artık bu birikmiş enerjiyi serbest bırakabiliriz.” Hareket, teoriyi pratiğe döken, beynimizdeki düğümleri bedenimizle çözen en somut eylemlerden biridir.
Bu süreç, sadece zihinsel bir egzersiz değildir. Beyninizde yeni yollar inşa ettiğinizde, Sürüngen Beyninizin alarm düğmesine daha az basılır. Bu, tüm sinir sisteminize bir “rahatlama” sinyali gönderir. Bedeninizdeki kortizol ve adrenalin seviyeleri düşer ve bedeniniz, sürekli bir tehdit altında olmadığını, gerçekten “güvende” olduğunu öğrenir. Zihninizde yarattığınız bu yeni huzur, bedeninizde derin bir fiziksel rahatlamaya ve iyileşmeye dönüşür.
Siz, kendi iç dünyanızın mimarı, zihninizdeki yolların mühendisisiniz. Eski yollar sizi tanımlamaz; onlar sadece geçmişte sıkça kullandığınız rotalardır. Bugün, yeni ve sizi daha iyi hissettiren rotalar çizme gücüne sahipsiniz.
Yolunuza ışık olması dileğiyle…
İlginizi çekebilir: Bedenin konuştuğunda duyabiliyor musun?