Hayatımızın üçte birini yatağımızda uyurken geçirmemize rağmen, araştırmalar gösteriyor ki; yatak temizliğine ve sağlığına gerekli özen gösterilmiyor. Sağlıklı yaşam alanları için çözümler sunmak isteyen Dyson mühendisleri, yatağınızı nasıl temiz tutacağınıza ve çarşafların altında gizlenen zararlı parçacıkların üstesinden nasıl geleceğinize dair ipuçları paylaşıyor.

Yapılan araştırmalar, birçok insanın evdeki diğer odalardan daha çok yatak odalarını temizlemeye odaklandığını gösteriyor. Amerikan Temizlik Enstitüsü’nün 2020 araştırmasındaki ankete katılanların yüzde 25’i yatak odalarında derinlemesine temizliğe dikkat ettiğini belirtirken, yüzde 19’u çarşaflarının evlerindeki en kirli eşyalardan biri olduğunu dile getirdi. Buna karşın yatağını temizlemeyi düşünen kişi sayısı yok denecek kadar az. [1] 

Ne kadar temiz görünürse görünsün, aslında yataklar mikroskobik canlıların yuvasıdır. Daha derinlemesine bakacak olursak; toz akarları, bakteriler, virüsler, polenler ve diğer alerjenler evdeki diğer odaların yanı sıra yataklarda da bulunuyor ve ev tozu diye nitelendirdiğimiz bu mikroskobik canlılar insan sağlığını kötü yönde etkiliyor.

Tek bir yatakta milyonlarca toz akarı olabilirken[2], bu gündelik yaşam sorunu artık küresel boyutlara ulaşmış durumda. Bu bağlamda yapılan bir diğer çalışmaya göre, Amerika’da yaşayanların[3]  yaklaşık yüzde 84’ünün  yataklarında tespit edilebilir toz akarı alerjeni varken, Avrupa’daki evlerin[4][2], bu gündelik yaşam sorunu artık küresel boyutlara ulaşmış durumda. Bu bağlamda yapılan bir diğer çalışmaya göre, Amerika’da yaşayanların[3]   yüzde 68’inde[5] tespit edilebilir alerjen bulunuyor. Singapur’da yapılan başka bir araştırmaysa, analiz edilen tüm yatakların yüzde 94’ünde toz akarlarının bulunduğu ortaya koyuyor.

Toz akarlarının kendisi zararsız olsa da, toz akarı alerjenleri aslında dünya çapında[6] alerjik hastalıkların en temel tetikleyicilerinden. Araştırmaların sonucunda, çocukluğun erken döneminde ev tozu akarları dahil ev içi alerjenlere fazla maruz kalınması astım problemlebiyle[7] ilişkilendiriliyor. 

Dyson Mikrobiyoloji Uzmanı Gem McLuckie konu hakkında; “En çok zaman harcadığınız ve deri döktüğünüz yerler, toz akarlarının bulunma olasılığının en yüksek olduğu yerlerdir. Yatakta uyurken geçirdiğimiz zaman, hayatımızın üçte birini oluşturduğundan, özellikle toz akarı mevsiminde, yataklar toz akarı dışkısıyla dolu bir hale dönüşüyor.” diyor.

Söz konusu ev tozu akarları, dünyanın her yerindeki evlerde bulunabilen mikroskobik parçacıklardandır. Ortalama yaşam döngüleri 65-100 gündür. Bu süre zarfında yaklaşık 2.000 dışkı üretip, tükürükleriyle daha fazla protein salgılarlar. İki durum da alerjileri tetikleyebiliyor ve insan sağlığını kötü yönde etkileyebiliyor[8].

Ortalama bir insan, günde 2 gram[9], hatta geceleri daha fazla deri döker ve yatak örtüsünden kaynaklanan sürtünme sebebiyle ölü hücrelerin dökülmesine neden olur. Toz akarları bu durumdan faydalanarak, hayvanların yanı sıra insanlar tarafından dökülen kepek veya ölü deri hücrelerinden beslenir. Bununla birlikte, ihtiyaç duydukları besinleri, yiyecek kırıntıları gibi ev çöplerinden alabilirler[10]. Sabahları yatakta kahvaltı etmeyi seviyorsanız veya geceleri evcil hayvanınızla beraber uyuyorsanız, yatağınızı düzenli olarak temizlemeniz gerekiyor.

Dyson Mikrobiyoloji Uzmanı Gem McLuckie’inden yatak temizleme ipuçları

Mikrobiyoloji Uzmanı Gem McLuckie, “Yatağınızı temizleme sıklığınız yatağın özelliklerine, size ve sizin toz akarı alerjenlerine ne kadar duyarlı olduğuna bağlıdır. Bahar temizliği sırasında ve Ekim’deki toz akarı mevsiminin sonunda yataklarınızı temizlemenizi tavsiye ederim. Bu şekilde, toz akarı mevsimi başlamadan önce yatağınızda bulunan deri pullarının sayısını azaltabilirsiniz ve üreme bittikten sonra kış ayları boyunca sağlığınızı korumak için fazla alerjenik öğelerden kurtulabilirsiniz.” diyor.

Gem McLuckie yatakları doğru temizlemek için dört kolay adımı aşağıdaki şekilde özetliyor:

• Yatak örtüsünü çıkarın ve yıkayın: Çarşafları ve battaniyeleri 60°C veya 90°C’de yıkamak, alerjenlerin parçalanmasına ve azalmasına yardımcı olur. Ayrıca, yatağınızı yılda sadece birkaç kez süpürmek, nevresimlerinizi haftada bir yıkamak ve değiştirmek mikroskobik cilt pullarını temizleyip, toz ve alerjenleri uzak tutacaktır.
• Yavaş ama güçlü bir şekilde süpürün: Toz akarları küçük fakat inatçıdır. Pençeleri, yatağın derinliklerindeki liflere tutunmalarına yardımcı olur ve bu da onları çıkarmayı zorlaştırabilir. Bu durumu önlemek için, yüksek emiş güçlü veya Boost modlu bir süpürge kullanmak, mümkün olduğunca çok sayıda akar, cilt pulu ve alerjeni temizlemek ihtiyaç duyduğunuz çekimi sağlayacaktır. Başka bir alternatif olarak, el modunda yatağınızın yüzeyine zarar vermeyen ancak yatağınızdaki zararlı lifleri çıkartabilen, toz akarlarını ve diğer kalıntıları gevşetebilen sert naylon kıllara sahip bir elektrikli süpürge kullanabilirsiniz. Fakat, temizlik yaparken alerjenlerin tekrar havaya karışmasını önlemek adına, kullandığınız süpürgenin tamamen kapalı bir filtreleme sistemine sahip olduğundan mutlaka emin olun.
• Ulaşılması zor alanlara odaklanın: Yatağınızın yüzeyini derinlemesine temizledikten sonra, toz ve alerjenlerin toplanabileceği tüm çatlaklara veya kıvrımlara mutlaka dikkat edin. Yatağınızın dikiş yeri gibi ulaşılması zor kısımların etrafını temizlemek için, elde taşınabilir bir elektrikli süpürge kullanarak gözle görülemeyen tozları temizleyin. Toz akarları karanlık, ılık ve nemli bölgelerde; çoğu zaman rahatsız edilmeden bol miktarda cilt pullarıyla geliştiği için yatağın altı da temizlenmelidir.
• Çevirin, tekrar edin ve bu işlemi yeniden uygulayın: Görünmez alerjen kümelerini en az miktarda tutmak için yatağın ters çevrilip diğer tarafının da mutlaka süpürülmesi gerekir. Yatakta bulunan herhangi bir lekeyi temizlediyseniz, yatağı yeniden yapmadan önce bunların tamamen kuruduğundan emin olun. Çünkü nem, dolaylı yoldan yatağınızda küf, bakteri ve potansiyel olarak toz akarı çoğalmasına neden olacaktır. Bunun yanı sıra, fazla teri ve tozu emen, daha kolay yıkanabilen bir yatak koruyucu da kullanabilirsiniz.

Lekelerle nasıl baş edebilirsiniz?

 Bazen yataklarda yüzey temizliğinden fazlasını gerekir. Bir yatağın üzerindeki lekeleri görmezden gelmek veya direkt yenilemek cazip gelse de, yatağınızı yıllarca kullandıktan sonra bile yeni görünmesini sağlamak için deneyebileceğiniz birkaç yöntem bulunuyor.

Dyson Kimyasal Araştırma Uzmanı Dr. Calum Robertson, “Herhangi bir lekede olduğu gibi, onu çıkarmak için kullandığınız ürünün etiketini okumak çok önemli. Lekeler bir dizi karmaşık kimyasal bileşenden oluşabilir fakat çıkarmaya çalıştığınız lekenin türünü anlamak, yatağınızı fazla aşındırmadan veya sertleştirmeden doğru yöntemi uygulamanıza yardımcı olabilir.” diyor.

• Enzimatik lekeler: Bunlar kan, ter ve idrar gibi maddeleri içeren ve proteinlerden oluşan lekelerdir. Enzimler, büyük molekülleri daha küçük ve daha çözünür hale böler. Bu nedenle lekeyi çözene kadar ılık su ve biyolojik çamaşır deterjanı kullanarak yatağı temizlemek ve kurutmak gerekir.
• Oksitlenebilir lekeler: Çay veya kahve gibi içeceklerin neden olduğu lekeler genellikle oksitlenebilir leke kategorisine girer. Genellikle ağartıcı bazlı ürünlerde bulunan oksitleyici bileşenlerin kullanılması, renkli maddeleri renksiz olanlara ayıracağından bu tür lekeleri çıkarmak için iyi bir yoldur. Bu ürünler, yatağınızdaki lekeleri çıkartırken desenlerde dönüşü olmayan renk değişimlerine neden olabileceğinden, çamaşır suyu bazlı ürünleri uygularken az miktarlarda kullanmanızı tavsiye edilir.

Dyson’ın akıllı temizlik teknolojisi

Evinizin farklı alanları için çeşitli başlıklara ve güçlü emişe sahip bir elektrikli süpürgesi evdeki tozu temizlemek için idealdir. Toz alma sürecinden sonra evinizi elektrikli süpürgeyle temizleyerek zemine dağılan tozlardan rahatlıkla kurtulabilir ve bulunduğunuz ortama tekrar yayılmasını önleyebilirsiniz. Dyson V11™ kablosuz süpürge, HEPA filtresi sayesinde bu tozlardan kurtulmanızı sağlıyor. 0,3 mikron kadar küçük partiküllerin yüzde 99,97’sini yakalayarak yalnızca temiz havayı dışarı veriyor. Diğer kablosuz elektrikli süpürgelerin iki katı emiş gücüne sahip olan Dyson V11 kablosuz süpürgenin yüksek verimli filtreleme özelliğini kullanmak evinizdeki alerjenlerden ve görünmez düşmanlarınızdan kurtulmanıza yardımcı oluyor. En güçlü kablosuz temizleme başlığıyla sert naylon fırçalayarak, dipteki kirleri çekmek için halının derinlerine iniyor. Yumuşak, anti-statik, karbon fiber lifler sert zeminlerdeki ve çatlaklardaki tozları kolayca yakalıyor.

[1] Amerikan Temizlik Enstitüsü (2020), Ulusal Temizlik Araştırması Sonuçları: Bahar Temizliği Verileri: https://www.cleaninginstitute.org/newsroom/releases/2020-aci-national-cleaning-survey-results-spring-cleaning-data[1] Amerikan Temizlik Enstitüsü (2020), Ulusal Temizlik Araştırması Sonuçları: Bahar Temizliği Verileri: [2] Sharma, D., Dutta, B.K ve Singh, A.B. (2011). Hindistan, Güney Assam’daki şüpheli alerjik hastaların evlerindeki toz akarları popülasyonu. ISRN alerjisi, 576849. https://doi.org/10.5402/2011/576849
[3] Arbes, Samuel J .; Cohn, Richard D .; Yin, Ming; Muilenberg, Michael L .; Burge, Harriet A .; Friedman, Warren; Zeldin, Darryl C. (2003-02-01). “ABD yataklarında ev tozu akarı alerjeni: Barınaktaki kurşun ve alerjenlerle ilgili ilk ulusal araştırmanın sonuçları”. Alerji ve Klinik İmmünoloji Dergisi. 111 (2): 408–414.
[4] Chew, Zhang, Ho ve Lee, (1999), Tropikal Singapur’un ev tozu akarı faunası. Klinik ve Deneysel Alerji, 29: 201-206.
[5] Luczynska, Christina; Svanes, Cecilie; Dahlman-Hoglund, Anna; Ponzio, Michela; Villani, Simona; Soon, Argo; Olivieri, Mario; Chinn, Susan; Sunyer, Jordi (2006-09-01). “Avrupa’da ki ev tozu akarı alerjenlerinin dağılımı ve belirleyicileri: Avrupa Topluluğu Solunum Sağlığı Araştırması II”. Alerji ve Klinik İmmünoloji Dergisi. 118 (3): 682–690.
[6] Sánchez-Borges, M., Fernandez-Caldas, E., Thomas, W.R. ve diğerleri. (2017), Uluslararası fikir birliği (ICON): küresel bir sorun olan toz akarı duyarlılığının klinik sonuçları. Dünya Alerji Kuruluşu Dergisi; 10, 14.
[7] Sporik, Richard ve Holgate, Stephen T. ve Platts-Mills, Thomas AE ve Cogswell, Jeremy J. (1990), ‘Ev Tozu Akarı Alerjeni (Der p I) ve Çocuklukta Astımın Gelişimi’, New England Tıp Dergisi, 323 (8): 502-507.  https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejm199008233230802[7] Sporik, Richard ve Holgate, Stephen T. ve Platts-Mills, Thomas AE ve Cogswell, Jeremy J. (1990), ‘.
[8] Sarwar, Muhammad (2020), Ev Tozu Akarı: Ekoloji, Biyoloji, Prevalans, Epidemiyoloji ve Eliminasyon, IntechOpen. https://www.intechopen.com/books/parasitology-and-microbiology-research/house-dust-mites-ecology-biology-prevalence-epidemiology-and-elimination[8] Sarwar, Muhammad (2020), Ev Tozu Akarı: Ekoloji, Biyoloji, Prevalans, Epidemiyoloji ve Eliminasyon, IntechOpen. [9] Wechsler, Charles J vd. (2011) ‘Danimarka evlerinden ve kreşlerden gelen tozdaki skualen ve kolesterol’, Çevre Bilimi ve Teknolojisi, 45 (9) 3872-3879.
[10] Platts-Mills, T. A. E., de Weck, A. L., Aalberse, R. C., Bessot, J. C., Bjorksten, B., Bischoff, E., Bousquet, J., Van Bronswijk, J. E. M. H., ChannaBasavanna, G. P., Chapman, M., Colloff, M., Goldstein, R. A., Guerin, B., Hart, B., Hong, C. S., Ito, K., Jorde, W., Korsgaard, J., Le Mao, J., … Wen, T. (1989). Bir dünya sorunu olarak toz akarı alerjenleri ve  astım. Alerji ve Klinik İmmünoloji Dergisi, 83(2 PART 1), 416-427.