Yakınlık korkusu, nedenleri ve başa çıkma yolları

“Ben de bağlanma korkusu var, ben yakınlık kuramıyorum, insanlara güvenmiyorum, yakın ilişkilerin içinde olmak istemiyorum” veya buna benzer cümleleri belki ilişkilerinizde kurmuş; belki de duymuş olabilirsiniz… Peki, bu ve benzeri cümlelerin altında yatan olası bir sebebin yakınlık korkusu olabileceğini biliyor muydunuz? Yakınlık korkusu yaşayan kişiler, genellikle yakın olmak, sıkı ilişkiler kurmak istese, hatta hayatlarını birilerini almaya can atsalar da insanları kendilerinden uzaklaştırabilir, hatta kendi ilişkilerini sabote edebilirler.

Yakınlık korkusunun altında istismar, çocukluk travmaları, kaygı bozuklukları gibi birçok olumsuz sebep yatıyor olabilir. Sadece romantik ilişkilerde değil; sosyal arkadaşlık ilişkilerinde de bu korkunun kaynağını bulmak, sorunun üstesinden gelmek ve sağlıklı ilişkiler inşa edebilmek için yakınlık kavramını ve yakınlık korkusunu detaylıca ele almak gerek.

Yakınlık türleri ve yakınlık korkusu

Yakınlık, gerçek benliğimizi başkalarına dürüstçe ifade edebildiğimiz ve bu şekilde onlarla derinden bağlantı kurabildiğimiz anlamına gelir ve farklı kaynaklardan gelen deneyimlerle beslendiği için farklı türlere ayrılır:

Cinsel yakınlık: İsminden de anlaşılacağı üzere cinsel yakınlık, kişinin kendini cinsel olarak açık bir şekilde ifade edebilmesi, cinselliğe istekli olması, aynı zamanda fantezilerini, arzularını, cinsel ihtiyaçlarını paylaşması şeklinde tanımlanır.

Duygusal yakınlık: Kişinin duygularını ve duygusal ihtiyaçlarını ifade edebilmesi anlamına gelir. İlişkilerde güvenli bağ kurulmasına yardımcı olan en önemli yakınlık türlerinden biridir. Kişinin umutlarını, endişelerini, mutluluklarını, üzüntülerini veya korkularını paylaşabilmesi olarak tanımlanır.

Entelektüel yakınlık: Kişilerin görüşlerini paylaşabilme yeteneği olarak tanımlanır. Siyaset, felsefe ya da din hakkındaki tartışmaları konular üzerine paylaşım yapabilmek entelektüel yakınlıkla ilgilidir. Düşünceler çatışsa da farklı görüşlere saygı duyabilmek, bu yakınlık türünün özelliklerindendir.

Manevi yakınlık: Manevi yakınlık, yalnızca din konusuna odaklanmaz. Dini içerebilir, ancak onun da ötesinde kişinin ruhsal inançlar hakkında yargılayıcı tutumlar sergilemeden konuşabilmesidir. Maneviyatın kişi için ne ifade ettiğini aktarabilmesi, manevi yakınlık türü ile ilişkilidir.

Yaratıcı yakınlık: Kişilerin başkalarıyla yeni bir şeyler planlaması, yaratıcı çalışmalarda bulunabilmesi yaratıcı yakınlık ile ilgilidir. Birlikte sanat dersi almak, yeni bir tasarımsal projeye başlamak gibi etkinlikleri beraber gerçekleştirebilmek yaratıcı yakınlığın parçalarıdır.

Yakınlık korkusu, bu yakınlık türlerinden bir veya daha fazlasını farklı derecelerde içerebilir. Bu korku, kişinin gerçek benliğini göstermekten, başkalarıyla paylaşmaktan kaçınması olarak tanımlanır. Yakınlık korkusu kişinin hiçbir yakın ilişki istememesi demek değil; istese de sınırlarının bu ilişkiyi kurmasına izin vermemesidir.

Dışarıdan bakan bir göz için yakınlık korkusu; öfke, kızgınlık, soğukluk, umursamazlık gibi görünebilir ancak arkasında ciddi sebepler barınabilir. Yalnızlık korkusunun olası nedenlerine geçmeden önce kişinin kendisinde ya da çevresindekilerde bu korkunun olup olmadığını fark etmesi için belirtilerine değinmek, kaynağa ve çözüme ulaşmak iyi bir başlangıç olabilir. Yakınlık korkusu belirtileri arasında şunlar yer alır:

-Düşük özgüven
-Güven sorunları
-Öfke krizleri
-Fiziksel temastan kaçınma
-İlişkilerde risk almama
-Sosyal izolasyon
-Doyumsuz cinsel arzu
-Duyguları paylaşmama
-İlişkilerde işler ilerledikçe/ciddileştikçe kaçma
-İstikrarsız ilişkilere sahip olma
-Zayıf iletişim becerileri
-Ciddi konuları konuşmaktan kaçınma
-Hayalleri/hedefleri paylaşma isteksizliği
-İlişkileri sabote etme

Kendini farklı şekillerde belli edebilen yakınlık korkusunun sebepleri ele alındığında genellikle ailevi sorunlar, çocukluk travmaları gibi geçmiş deneyimler yer alsa da farklı psikolojik ve duygusal faktörler de yakınlık korkusuna yol açabilir.

Yakınlık korkusunun nedenleri

Birinin yakınlıktan korkmasına, samimi ve uzun soluklu ilişkilerden kaçınmasına, kendini gerçek anlamda ortaya koyamamasına neden olabilecek farklı sebepler vardır:

• Reddedilme korkusu: Yakınlık korkusu, reddedilme korkusundan kaynaklanıyor olabilir, bu nedenle bir ilişki kurmaya yönelik ilk adımları atmak çok gelir. Daha önce reddedilme deneyimi olan kişiler, benzer bir durumu tekrar yaşamamak, aynı acıyı yeniden alevlendirmek istemiyor olabilirler.
• Terk edilme korkusu: Yakın bir ilişkiye girdikten sonra diğer kişinin ayrılacağından endişeleniyor olmak, kişinin terk edilmekten; dolayısıyla da yakınlıktan korkmasına sebep olabilir. Terk edilme korkusu, çocuklukta yaşanan olumsuz bir deneyimden, ebeveynlerin ölümü gibi trajik kayıplardan ya da daha önce terk edilmiş olmaktan kaynaklanabilir.
• Çekingen kişilik bozukluğu: Genetik veya çevresel çeşitli faktörler kişinin çekingen bir kişilik yapısına sahip olmasını etkileyebilir. Çekingen ya da kaçınmacı olarak bilinen bu kişilik bozukluğu kişinin utangaçlık, yargılanma, aşağılanma gibi duyguları yoğun yaşamasını tetiklediği için yakınlık korkusu benimsemesine neden olabilir.
• Çocuklukta cinsel istismar: Çocuklukta yaşanan cinsel istismar, yakın duygusal veya cinsel ilişkilerden korkmaya yol açabilir. Bu tür bir istismar, başka bir kişiye samimi olmaya yetecek kadar güvenmeyi zorlaştırabilir.

Bu sebeplerin yanı sıra bazı risk faktörleri de yakınlık korkusunun gelişmesine zemin hazırlayabilir. Başta güvenli bağlanmanın eksikliği, ebeveynlerde madde kullanımı, duygusal ihmal, sözlü taciz, ihmal edilme gibi olumsuzluklar da yakınlık korkusuna neden olabilir.

Yakınlık korkusu ile baş etmenin yolları

Tedavi edilmediğinde depresyon, madde kullanımı, anksiyete bozuklukları gibi ciddi sorunlara yol açabilen yakınlık korkusu ile baş etmenin yollarını bilmek, hem kendinize hem de çevrenizde bu korkuyu yaşayanlara destek olmanızı sağlayabilir. Yakınlık korkusunun kökleri, karmaşık ve derin geçmiş olaylara, travmatik deneyimlere dayanıyorsa, bu tür bir korkunun üstesinden gelmek için profesyonel bir destek almak en iyi çözüm olacaktır. Diğer yandan, önleyici ve iyileşmeyi destekleyici küçük adımlar da bu korku ile başa çıkmakta yardımcı olabilir:

1. Kendinize zaman tanıyın

Yakınlık korkusunun üstesinden gelmek bir günde gerçekleşmez. Bu nedenle sabır çok önemlidir, kendinize ihtiyacınız olan zamanı tanıyın. Korkunuzu, bir kusur olarak görmemeye çalışın; geçmişinizden kaynaklanan ve üzerinde çalışarak iyileştirebileceğiniz daha basit bir özellik olarak yorumlayın.

2. Geçmişinizi değerlendirin

Yakınlık korkunuzu sıfırlamak için geçmişteki köklerini söküp atmanız şart. Bir anda geçmişe dönüp her şeyi affetmek, kabullenmek kolay olmasa da imkansız değil. Belki olumsuz ebeveyn figürleri sizde bu korkuyu yarattı; ihmal edildiğiniz, değer görmediğiniz bir ailede büyüdünüz… Ama sizin ebeveynlerinizle olan ilişkinizin tek bir model olmadığını fark etmek; mutlu, güvenli, sağlıklı yakın ilişkilerin de mümkün olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir. Kötü bir örnek, geri kalan tüm örnekleri temsil etmez.

3. Geleceğinize bakın

Hedeflerinizi, hayallerinizi gözünüzde canlandırın. Gerçekten ne istediğinizi, nasıl mutlu olacağınızı düşünün. Hayatı paylaşabileceğiniz bir eş, dost, partner size ne hissettirirdi? Mutlu anıla biriktirebileceğiniz insanlarla birlikte geçireceğiniz zamanları düşünmek size iyi geliyorsa, korkunuzun bunların önüne geçmesine izin vermemek için çabalayın.

4. Kendinizle barışık olun

Yakınlık korkusuyla başarılı bir şekilde savaşmak için önce kendinizle barışık olmalısınız. Kendi değerinizi bilin ve özşefkati hiçbir zaman ihmal etmeyin. Sizi sürekli rahatsız eden, strese sokan, karamsarlığa düşüren iç sesinizi susturun. Kendinizi eleştirmekten, sürekli olumsuz yargılarda bulunmaktan vazgeçin. Korkunun sizi ele geçirmesine izin vermeyin; siz ondan çok daha fazlasısınız.

Güven duymanın ve yakınlığın sizin için ne anlama geldiğini anlamak için zaman ayırın, sabırlı olun, kendinizi, korkunuzu kucaklarken, öz şefkat ve öz sevginin gücünü hafife almayın. Mutlu olmanın, başkalarıyla güzel anılar biriktirmenin mümkün olduğunu, yaşamınızı zenginleştirebileceğini hatırlayın.

Kaynak: healthline, mindbodygreen

İlginizi çekebilir: Yalnız olmak ve yalnız hissetmek arasındaki ince çizgi: Yalnızlık tercihiniz mi kaderiniz mi?