“Eğer mutlu bir hayat yaşamak istiyorsanız hayatınızı bir amaca bağlayın, insanlara ya da eşyalara değil.” Albert Einstein
İnsanı mutlu eden nedir? Bu sorunun cevabı yüzlerce yıldır filozofların, onlarca yıldır da psikologların zihnini meşgul etmiştir. İnsanların yaşamlarında mutlu olmalarının en büyük etkenlerinden biri amaç belirlemek ve belirledikleri amaçlara ulaşmak için mücadele etmeleridir (Diener, 1984: 542).
Varoluşçu psikolojide yaşam amacı hakkındaki en önemli çalışmalar Victor Frankl’ın (1997) çalışmalarıdır. II. Dünya savaşı sırasında Auschwitz ve Dachau toplama kamplarında esir olarak kalan ve birçok yakınını bu kamplarda kaybeden Frankl, toplama kampında yaptığı gözlemlerin sonucunda; hayattan artık hiçbir beklentisi olmayanların, herhangi bir amacı olanlardan önce öldüklerini gözlemlemiştir. Frankl (1997) bu kişilerin genç ya da yaşlı olmalarının durumu değiştirmediğini söylemiştir. Bir yaşam amacına ya da anlama sahip olmanın bireyin varlığını sürdürmesindeki önemini fark eden Frankl (1997) bu konuyu kuramının ana teması olarak kabul etmiştir. Savaştan sonra, bireylerin yaşamlarında bir anlam bulmalarına yardım etmek için bir terapi yöntemi olan Logoterapi’yi geliştirmiştir. ( Sezer, S., 2012). Logoterapideki “logos” Yunancada anlam demektir.
Frankl (1997)’a göre birey yaşamın anlamını üç farklı yoldan bulabilir: Bir eser yaratarak ya da bir iş yaparak, bir insanla etkileşime girerek ya da bir şey yaşayarak ve kaçınılmaz olan acı durumuna karşı bir tavır geliştirerek. (Kahleoğulları, G., 2017). Frankl (1997), yaşamda anlam bulmanın temelinde bireyin sorumluluklarını almasını görmekte, anlam bulmanın diğer yolu olarak sevgiyi göstermektedir. Ona göre bir başka insanın kişiliğini en derininden, çekirdeğinden kavramanın tek yolu sevgidir ( Sezer, S., 2012).
Günlük amaçlarla, yaşam amacımız hakkında bir fark vardır. Bu bağlamda bireylerin kısa dönemli amaçları, günlük amaçlar olarak isimlendirilmektedir (Carver C, Scheier M., 1981). King ve arkadaşları, yaşam amaçlarıyla günlük amaçlar arasındaki ilişkiyi şu örnekle açıklamaktadırlar: Bir bireyin, “Her gün yeni bir insanla tanışacağım” şeklindeki amacı onun günlük amacını oluştururken; aynı bireyin, “Etrafımda iyi arkadaşlarımın olmasını istiyorum ve yalnız kalmamayı istiyorum” şeklindeki amacı ise, onun yaşam amacını oluşturmaktadır. Bireylerin ömürleri boyunca neler yapacaklarına dair amaçları, onların yaşam amaçlarının içeriğini oluşturur ( King LA, Richards JH, Stemmerich E., 1998).
Peki neden yaşam amacımızı bulmak bu kadar zordur? Hayatla mücadele ederken, faturalarımızı ödeme derdine düşmüşken hayatımızın amacını bulmak çoğumuzun aklına bile gelmiyor olabilir. Hayatımızın amacını bulmak aklımıza gelse bile bunun bir lüks olduğunu düşünüyor olabiliriz. Oysa hayatımızın amacını bulmak bir lüks değil ihtiyaçtır. Frankl’ın çalışmalarının da bize gösterdiği gibi güçlü bir yaşam amacı bizi hayattaki çoğu zorluktan koruyan bir dalgakıran gibidir. Peki siz yaşam amacınızın ne olduğunu biliyor musunuz? Eğer cevabınız hayırsa bunu bulmak için kendinize bir kaç soru sorabilir misiniz?
- Hayatta en çok ne zaman mutlu oluyorsunuz?
- Sizce tanıdığınız hangi insan hayatının amacını bulmuş gözüküyor?
- Eğer faturaları ödemek gibi bir derdiniz olmasaydı hayatınızı nasıl geçirmek isterdiniz?
- Ölmeden önce gerçekleştirmek istedikleriniz nelerdir?
- Sabahları uyandığınızda içinizde bir heyecanla mı uyanıyorsunuz?
- Çocukken yapmaktan en çok hoşlandığınız aktivite neydi?
- Tüm detaylarıyla birlikte on sene sonraki halinizi hayal edin. Üzerinizde ne var? Etrafınızdaki insanlar kimler? Nerede yaşıyorsunuz? Çalışıyorsanız ne iş yapıyorsunuz? Yok eğer çalışmıyorsanız vaktinizi nasıl geçiriyorsunuz?
- Yaşam amacınızın ne olduğunu, sizi çok iyi tanıyan insanlara sorun. Verdikleri cevap içinizde nasıl bir duygu uyandırıyor? Sizce verdikleri cevap doğru olabilir mi?
Bu sorulara cevap vermenin yanı sıra, yaşam amacınızın ne olduğunu bulabilmek için bugünden itibaren günlük tutmaya başlayabilirsiniz. Serbest bir şekilde günlüğünüze yazacağınız duygularınız, düşünceleriniz sizin kendinizi daha iyi tanımanıza yol açacak ve belki de günlüğünüzün sayfalarında yaşam amacınızın ne olduğu ortaya çıkacaktır.
Yaşam amacımız illa ki mesleğimizle kesişmek zorunda değildir. Örneğin siz bir muhasebeci olabilirsiniz ama yaşam amacınız çocuklara yardım etmek olabilir. O zaman çocuklara olan yardımlarınızı boş zamanlarınızda yapabilirsiniz, çocuklarla ilgili kuruluşlarda gönüllü olarak çalışabilirsiniz. Bazen de yaşam amacımızla seçtiğimiz meslek kesişebilir. Yaşam amacı diğer insanların kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olmak olan biri kendine meslek olarak psikologluğu seçmiş olabilir.
Ben hepimizin doğduğumuz günden beri bizimle birlikte olan bir yaşam amacımız olduğunu düşünüyorum. Yaşam amacımızın ne olduğunu bulmalı ve ona sıkı sıkı sarılmalıyız. Buna emin olabilirsiniz ki yaşamımız boyunca (eğer varsa çocuklarınız ve anne, babanız hariç) hayatımızdan çoğu insan ve eşya geçip gidecektir. Ancak yaşam amacımız biz bu dünyada var olduğumuz sürece bizimle birlikte kalacaktır. Ne düşünüyorsunuz sizce de Einstein çok zeki bir insan değil miymiş gerçekten de?
Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.
İlginizi çekebilir: Kendin olma cesareti ve olduğun gibi davranabilme: Otantiklik
Kaynaklar:
- Carver C, Scheier M. Attention and Self-Regulation: A Control Theory Approach to Human Behavior. New York, Springer-Verlag, 1981.
- Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin,95 (3), 542-575. doi:10.1037/0033-2909.95.3.542
- Frankl, V. (1997). İnsanın Anlam Arayışı (Çev. Selçuk Budak). Ankara. Öteki Yayınevi.
- Kahleoğulları, G. (2017). Hayatta Amaç Ölçeği, Hayatta Anlam Anketi Ve Yaşam Yönelimi Testi Revize Türkçe versiyonunun geçerlik, güvenirliği ve faktör yapısı.
- King LA, Richards JH, Stemmerich E. Daily goals, life goals, and worst fears: means, ends, and subjective well-being. J Pers 1998; 65:713-744
- Sezer, S. (2012). Yaşamın anlamı konusuna kuramsal ve psikometrik çalışmalar açısından bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45 (1), 209-227.