X

Uykunun öğrenme ve hafıza üstündeki etkileri

Uyku eksikliğinin günlük duygu durumunu, motivasyon, odaklanma ve karar verme kabiliyetimizi etkilediğini hepimiz biliyoruz. Ancak uyku bozukluğunun yarattığı sorunlar bunlarla sınırlı kalmıyor. Araştırmalar gösteriyor ki, uykunun hafıza üzerinde önemli bir etkisi var. Hem bir şeyler öğrenmeden önce, hem de öğrendikten sonra bunları hafızamıza kazıyabilmek için iyi bir gece uykusu şart.


Öğrenme, pekiştirme, alıştırma

Gerek hayvanlar, gerekse de insanlarla yapılan çalışmalar, uyku kalitesinin öğrenme üstündeki etkisini kanıtlıyor. Bu, hem odaklanma sorunu yüzünden o an anlatılanı tam olarak anlamama ile, hem de yeni öğrenileni hafızaya alamama, bir diğer deyişle sabitleyememe, pekiştirememe ile açıklanıyor. Öğrenme ve hatırlama uyanık hafızanın iki özelliği iken, pekiştirme durumu uyku esnasında gerçekleşir. Mekanizması tam olarak anlaşılamasa da, bilim insanları uykunun çeşitli evrelerindeki beyin dalgalarının, farklı hafıza tiplerinin oluşumunda etkisi olduğuna inanıyorlar.

Uykunun öğrenme ve hafıza ile ilişkisi iki yolla inceleniyor. İlki, uyku evreleri ve süreleri ile bunların yeni öğrenilenlerle ilişkisini incelerken, ikinci yaklaşım tam ya da kısmi uyku eksikliğinin öğrenmeyi nasıl etkilediğine bakıyor.

Uyku ve hafızanın “ne?” ve “nasıl?” hali

Bildirimsel hafıza

“Ne” bildiğimizle ilgili olan bu belleğimiz Türkiye’nin başkenti ya da dün ne yediğimiz gibi bilgilere ulaşmamızı sağlar. Bunun, uykunun hızlı göz hareketi (rapid eye movement; REM) evresi ile ilişkili olduğu düşünülüyor. REM aynı zamanda rüyaların da görüldüğü uyku evresi olarak biliniyor. Bir araştırmada, yoğun bir dil kursu programına katılan gönüllülerin REM uykusunda geçirdikleri sürenin arttığı görüldü. Sıçanlarla yapılan başka bir araştırma ise, REM evresinden özellikle mahrum bırakılan hayvanların öğrenme testlerinde daha başarısız olduğunu gösterdi.

Sonuç olarak, REM evresinin, bilginin karmaşık olduğu ya da bize duygusal etkisi bulunduğu durumlarda bildirimsel hafızaya etkisi olduğu ortaya çıktı. Öte yandan, basit ve duygusallık yaratmayan bilgilerin hafızaya alınmasında REM uykusunun pek etkisi yok gibi görünüyor. Derin ve dinlendirici bir uyku evresi olan yavaş dalgalı uykunun (slow-wave sleep; SWS) ise yeni öğrenilen bilgilerin hafızaya işlenmesinde etkisi olduğu öne sürülüyor.

Prosedürel hafıza

“Nasıl?”a dair bildiklerimizin (araba kullanmak, piyano çalmak gibi) kaydı yine büyük oranda REM evresinde tutulmakla beraber, görsel hafızamız hem REM hem de SWS uyku evrelerinde tazeleniyor. Dolayısıyla her iki uyku evresinin kalitesi ve miktarı, öğrendiklerimizi kaydetmek için oldukça önemli gibi görünüyor.

Cevapsız sorular ve karşıt görüşler

Bilim insanlarının tümü, uykunun hafıza ve öğrenmeye etkisinin önemi konusunda aynı görüşlere sahip değil. Mevcut araştırma sonuçları bir yana, uykunun REM evresine sahip olmayan, örneğin beyin sapı hasar görmüş insanlarda herhangi bir hafıza kaybı bildirilmemiş olması, karşıt görüşlerin ortaya çıkmasına sebep oldu. Aynı şekilde, REM evresini kısaltan ya da ortadan kaldıran bazı ilaçların da hafızayla ilgili yan etkilere sahip olmayışı dikkat çekti.

Kaynak: Peter Oumanski

Kimi yanıtsız sorular mevcut olsa ve araştırmalar sürse de, uykunun özellikle REM evresinin hafızayla değilse de yeni şeyler öğrenme kabiliyeti ve bunları ertesi güne taşıyabilme yetisi ile ilgili olduğu kesin. Ayrıca, sürekli uyku eksikliği yorgunluk ve bitkinliği, bu da kas yorulması, sinirsel olarak harap olma, odaklanma sorununun getirdiği kaza ya da yaralanma gibi sorunları da beraberinde getirebilir. Bu nedenle herkesin uyku düzenine dikkat etmesi kuvvetle öneriliyor.

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

Şule Kulein: Lisede “yapabildiği için” sayısal bölümü seçti ve Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’ne girdi. Üniversitede katıldığı Mühendislik Kulübü’nün dergisi StepS’e aşık olduğunda, içine sözelci kaçmış bir sayısalcı olduğunu fark etti. Yazım kuralları konusunda etrafındakileri itinayla delirten Şule, 2 yıl boyunca StepS’in editörlüğünü yaptı, üniversitede ve sonrasında okul ve şirket dergileri ile çeşitli bloglara yazılar yazdı. Seyahat etmeyi, okumayı, öğrenmeyi seviyor. Basılı materyalin hastası, fakat çevrimiçi de fena durmuyor. Şule kendini bildi bileli yazıyordu; artık bir de Uplifers’ta yazıyor.

Yeni yıl hediyelerinin vazgeçilmezi Sosyopix ile anılarınızı ölümsüzleştirin

Sevdikleriniz için hediye seçmek bazen uzun uzun düşünmeyi gerektirir. Çünkü aslında aradığımız şey, sadece bir eşya değildir; bir duyguyu, bir anıyı, bir hatırlamayı karşı tarafa hissettirmektir. Tam da bu yüzden fotoğrafla kişiselleştirilmiş hediyeler, her zaman daha çok dokunur. Tek bir kare, bir gülüşün ardındaki hikayeyi yeniden canlandırır; yıllar önce çekilmiş bir fotoğraf bile açıldığında ilk günkü kadar sıcak hisseder. Sosyopix işte tam da bu noktada, o paha biçilmez anılarınızı estetik ve yaratıcı dokunuşlarla unutulmaz kılıyor.



Kişiselleştirilmiş takvimlerle zamanı anlamlandırmak

Yeni yıl, hayatımızda yeni sayfalar açmak demektir. Bu nedenle kişiselleştirilmiş takvimler, sadece günleri takip ettiğiniz bir araç olmaktan öteye geçer; umut ve güzellikle dolu bir yılın sembolü haline gelir. En güzel fotoğraflarınızla hazırlanan masa veya duvar takvimleri, sevdiklerinizin her gününe anlam katar. Her sayfa, sadece bir tarih değil, hatırlanan ve paylaşılan özel bir anı olarak kalır. Takvimi her çevirdiğinizde, geçmişin güzel anılarını hatırlamak ve geleceğe dair küçük bir mutluluk hissi yaşamak mümkündür. Bu küçük ama etkili detay, hediyenizi hem estetik hem de duygusal olarak unutulmaz kılar.



Anıların dokunulabilir hali: Fotoğraf baskıları



Bir zamanlar telefon ekranına sığdırdığınız, galeri arşivlerinizde kalan en mutlu kareleri bu yılbaşı yeniden keşfetmenin tam zamanı. Sosyopix fotoğraf baskıları, en özel anlarınızı sıcaklığını ve kalitesini koruyarak dilediğiniz formda hayat bulduruyor. İster yaz tatilinde o hiç bitmesin dediğiniz gün batımı karesini, ister kış tatilinde çekilmiş kar manzarasını seçin; retro tarzda ya da şık bir çerçeveyle hazırlatabilirsiniz.Çalışma masasında duran küçük bir fotoğraf, sizi kış tatilinin huzuruna veya yılın en güzel anılarına götürebilir. Bu yıl sevdiklerinize sadece bir hediye değil, birlikte paylaşılan özel anıları ve mutluluğu hediye edin.

Anıların estetik hali: Fotoğraf albümleri

Fotoğraf albümleri, her dönem popülerliğini koruyan ve hiçbir zaman değerini kaybetmeyen hediye seçeneklerinden biridir. Çünkü bir albüm, yalnızca fotoğrafları bir araya getirmez; aynı zamanda belirli bir dönemin, bir ilişkinin ya da bir yolculuğun hikayesini saklar. Sayfaları çevirdikçe hatırlanan detaylar, yeniden yaşanan duygular ve geçmişten gelen sıcaklık, bu hediyeyi zamansız bir klasik haline getirir.

Kişiye özel tasarlanan fotoğraf albümleri, hem estetik hem de duygusal yönüyle güçlü bir hediye seçeneği sunar. Kapak dokusundan sayfa düzenine, renk seçiminden yerleştirdiğiniz küçük notlara kadar tamamen size ait bir anlatım oluşturma fırsatı verir. Bu, sadece bir hediye değil; kendi elinizle hazırladığınız bir zaman kapsülüdür.



Anıları duvarlara taşıyan çerçeveler

Mutlu anıları saklamanın tek yolu albümlerde biriken fotoğraflar veya fotoğraf baskıları değildir; bazen evin en görünür köşesine yerleştirilen bir çerçeve de aynı etkiyi yaratır. Ölümsüzleştirilen anları çerçeveleyerek yaşam alanlarınıza sıcaklık ve derinlik katarken sevdiklerinizin her baktığında o ana yeniden dönmesini sağlar. Farklı boyut seçenekleri sayesinde ister küçük bir köşeyi canlandırabilir ister salonunuzun atmosferini değiştirebilirsiniz.  Duvarlara zarar vermeyen yapışkanlı çerçeveler ise kolay kullanımıyla, yalnızca bir dekor değil; her gün gülümseten bir anı sunar. 

Bi’kutu anı: Özel hediye kutularıyla yeni yıl coşkusu

Yeni yıl ruhunu tek bir kutuda toplamak istiyorsanız, özenle hazırlanmış hediye kutuları bunun için ideal bir çözüm sunar. İçerisinde not defterleri, yılbaşı ruhunu yansıtan kupalar, kokulu mumlar ve daha pek çok özel hediye, kutuyu açan kişinin yüzünde sıcak bir tebessüm bırakır. Böylece hediyeniz yalnızca bir kutu değil, birlikte paylaştığınız anıların sıcacık bir yansıması olur.

Siz de bu yıl, sıradanlığın dışına çıkarak sevdiklerinizin yüzünde unutulmaz bir gülümseme oluşturmak istiyorsanız, Sosyopix’in sunduğu bu kişiselleştirilmiş dünya tam size göre. Hatıralarınızı canlandırın ve onlara, her baktıklarında sizi hatırlatacak, zamana anlam katan dokunuşlar hediyeler sunmak isterseniz aradığınız her şey Sosyopix’te!





İlgili Makale