Sağlıklı beslenen, spor yapan, sigara içmeyen, uykusuna dikkat eden, ancak öte yandan içi öfkeyle dolu, çok çabuk sinirlenen, zaman zaman da etrafındaki insanlara karşı düşmanca hisler besleyen, rekabetçi bir insan hayal edin. Sizce bu insanın sağlığı tehdit altında olabilir mi? Cevabınız evetse doğru bildiniz. Örnekteki insan A tipi kişilik yapısına sahip bir insan ve yapılan araştırmalar bu tip insanların kalp hastası olma riski taşıdıklarını gösteriyor.
A tipi ve B tipi kişilik ilk olarak iki kardiyolog Meyer Friedman ve Ray Rosenman tarafından gözlemlenmiştir. Fikir ilk defa, muayenelerindeki oturma odasının sandalyelerini tamir eden döşemecinin, sandalyelerin çoğunun sadece önden yırtıldığını söylemesi üzerine ortaya çıkmıştır. Anlatılan bu durumdan yola çıkarak, iki kardiyolog da kalp hastalarının çoğunun endişeli olduklarını anlamışlardır. Bunu başlangıç noktası olarak kullanan Friedman ve Rosenman hastalarının A ve B olmak üzere birbirinden farklı iki davranış modeli sergilediğini keşfetmişlerdir (Durna, 2004, s. 198).
A tipi kişilik özelliği: Yükselme, başarı hırsı, rekabetçi olmak, heyecanlılık, duygusallık, acelecilik, zamana karşı yarışmak, saldırganlık, işleri hemen bitirme eğilimi, işlere aşırı bağlılık, hareket ve konuşmanın hızlı olması, çabuk öfkelenmek, sabırsızlık, dinlenmeyi sevmemek, kişisel ve sosyal yaşantıya zaman ayırmamak, başkasının sözünü kesmek ve yerinde duramamak gibi birçok özelliği gösterir ( Arıkan, Aktaş, 1988 ).
B tipi davranış biçimine sahip bireyse, A tipi kişiliğe sahip olanların tersine daha az rekabetçidir ve işine kendisini daha az adar. Bu tür insanlar zamanla daha az çatışma halindedir ve yaşama karşı daha dengeli ve rahat bir yaklaşım içersindedir. Kararlı bir hızda çalışır ve kendini daha fazla güven içinde hisseder (Moorhead/Griffin, 1992: 463). Tabii ki insanlar tamamen yüzde yüz A tipi ya da B tipi olamazlar, bunun yerine bu iki tipten birine karşı daha fazla eğilimli olabilirler. Ayrıca psikoloji bilimine göre birçok kişilik tipi olduğuna ve A, B tiplerinin bunlardan sadece ikisi olduğuna dikkat çekmekte de yarar var.
Yapılan araştırmalara göre A tipi kişiliğe sahip bireylerde kalp rahatsızlıklarının B tipi kişiliğe sahip bireylere oranla iki kat daha fazla olma olasılığı ortaya çıkmıştır. Duke Üniversitesi Tıp Merkezi’nden Redford Williams tarafından yapılan araştırma, düşmanca hisler besleyen A tipi kişiliğe sahip insanların düzensiz kalp ritmine sahip olma olasılığının yüksek olduğunu bulmuştur. Bunun nedeni durmadan öfkeye, düşmanca duygulara sahip olmanın stres hormonu kortizolü yükseltmesidir. Yine Williams’ın araştırmasına göre stres yönetimi eğitimlerine katılan A tipi kişiliğe sahip kalp hastalarının tansiyonları, bu tip eğitimlere gitmeyen A tipi kişiliğe sahip kalp hastalarından daha sağlıklı bir hale gelmiştir. Yani Williams’ın araştırması bize A tipi davranış biçiminin stres yönetimi eğitimleriyle değiştirilebileceğini ve bu davranışlarını kontrol altına alan kişilerin koroner kalp hastalıkları riskinin azalabileceğini göstermiştir.
1980’li yıllarda Chicago Bears Amerikan Futbol takımının koçu olan Mike Ditka kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırılmıştı. Kendisiyle yapılan bir röportajda Ditka’nın sigara, aşırı yeme – içme, hareketsizlik gibi kalp krizine neden olan genel fiziksel risk faktörlerinden hiç birine sahip olmadığı ortaya çıkmıştı. Onun tek bir risk faktörü vardı, bu da psikolojikti, yani A tipi davranış biçimine sahipti (Sdorow, 1998: 586). Yazımızın başına dönecek olursak, istediğimiz kadar sağlıklı beslenelim, düzenli olarak spor yapalım, eğer içimiz sürekli öfkeyle, nefretle doluysa biz hiç bir zaman tam anlamıyla sağlıklı olamayız. Amerika’da bazı kliniklerde A tipi kişilik için özel stres yönetimi programları vardır. Çünkü B tipi kişilik için işe yarayabilen bir stres yönetim tekniği, yerinde duramayan, sabırsız A tipi kişilikler için işe yaramayabilir. Örneğin A tipi kişilikler genelde meditasyon yapmaktan hoşlanmazlar. Bu tip kişiliğe sahip olan insanlar rahatlamak için meditasyon yapmak yerine, pozitif hisler uyandıran, hafif müzikler dinleyebilirler. Yine yerinde duramayan A tipi kişilik için spor yapmak iyi bir stres yönetim şekli olabilir. Ancak bu sporun yürüyüş gibi tek başına yapılan bir spor olmasında fayda var. Çünkü takım sporları A tipi kişiliğin rekabetçi yönünü açığa çıkarabilir ve böylece kişi daha çok strese girebilir. A tipi kişilik için en önemli olaylardan biri de öfke kontrolüdür. Eğer A tipi kişiliğe sahip olduğunuzu düşünüyorsanız öfke kontrolü hakkında yazdığım yazıyı okumanız sizin için faydalı olacaktır.
Unutmamak gerekir ki ruh ve beden sağlığı bir bütündür. Ve bütünsel sağlığa ulaşmamızın en önemli yollarından biri de stresi ve öfkeyi iyi yönetmektir.
Sorularınız için bana rsolaker@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz. Kendini iyi hissetmekle ilgili egzersizleri ise Instagram hesabımdan paylaşıyorum.
Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.
İlginizi çekebilir: Kabul et ve dönüştür: Öfkeni değil, sakinliği besle
Kaynaklar:
- Arıkan, Ç., Aktaş, A. “Kişilik Özellikleri ile Aile ve Çevre Yaşantısının Kalp Hastalığının Oluşumuna Etkisi”, XXIV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi (Ankara: GATA) : 725-726
- Durna, U., “A Tipi ve B Tipi Kişilik Yapıları ve Bu Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Vol. 19 No.1 (2005), 275-290.
- Moorhead, Gregory/Griffin, Ricky, W. (1992), Organizational Behavior, 3. B., Houghton Mifflin Company, Boston.
- Sdorow, Lester M. (1998), Psychology, 4. B., Mc Graw Hill, Boston.