İnsan psikolojisinin özelliklerinden biri de, psikolojiye dair merakının hiç dinmemesi. Örneğin; bu yazının başlığı ilginizi çekti, yazıyı okumak için tıkladınız. Çünkü “bakalım beynimde bilmediğim ne tür gariplikler varmış?” merakı içindesiniz. Hepimiz öyleyiz. O yüzden, bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış garip, çoğu kez kendimize itiraf etmediğimiz, hatta farkında bile olmadığımız psikolojik gerçekleri ve akıl oyunlarını öğrenmeyi çok seviyoruz. İşte insan psikolojisine dair pek bilinmeyen 12 örnek:
1. Ekonomi ve bencillik birbiriyle ilintili
Ekonomiyle ilgili olmanın bir şekilde bencillikle ilişkili olduğunu söylüyor psikoloji bilimi… Fakat yumurta mı tavuktan çıktı, tavuk mu yumurtadan misali, hangisinin birbirini tetiklediği pek bilinmiyor. Yani bencil insanlar mı rakamlarda huzur buluyor, yoksa ekonomiyle ilgilenmek mi insanları bencil yapıyor, bu hala belirsiz.
2. Başarıya giden yolda teşvik çok önemli
İlki 1939 yılında yapılan çalışmalarda, olumlu ve olumsuz geribildirimlerin çocukların başarısı ve karakteri üzerindeki etkileri karşılaştırılmış ve ortaya günümüzde çok şaşırtıcı olmayan şu sonuç çıkmış: Teşvik, bireyin başarısı için son derece önemli. Asıl şaşırtıcı olan ise, olumsuz konuşma ve küçük görmelerin çocuklarda konuşma bozukluğuna varan rahatsızlıklara neden olabilmesi.
3. Seyirci etkisi, birine yardım eli uzatılmamasına neden olabilir
Seyirci etkisi (bystander effect) denen, bilimsel olarak kanıtlanmış olguya göre, yardıma ihtiyaç duyan bir kişiye yardım etme olasılığı, ortam kalabalıklaştıkça azalıyor. Çünkü etrafa başkalarının olduğunu bilen her kişide kahraman olma isteği geri plana itiliyor ve kişi, başkasının ilk adımı atmasını, örneğin ilk yardıma koşmasını ya da bir tartışmada şahit yazılmasını bekliyor.
4. Koyun psikolojisi, insanların kafa karışıklığından kaynaklanır
Hiç başkaları güldüğü için, konuyu tam anlamasanız da “demek ki komik olmalı” diye düşünüp kahkaha atmaya başladığınız oldu mu? Çalışmalar gösteriyor ki insanlar ne düşünmeleri ya da hissetmeleri gerektiğinden emin olmadıklarında, otomatik olarak ortamdaki diğer kişileri taklit ediyor. Bu durum görünürde zararsız olmakla beraber, sırf başkaları yaptığı için demek ki faydalı / güvenlidir diye düşünüp kendini tehlikeye atmaya da neden olabiliyor.
5. Beynimiz, yoktan var etmede ustadır
Dış etkenlerden ve duyu organlarına etki edecek verilerden uzakta, sadece yemek ve tuvalet molaları vererek günlerce bir odada tutulan gönüllü üniversite öğrencileri ile yapılan bir çalışma sonucunda kişilerin gerçekçi halüsinasyonlar gördüğü ve normalden farklı beyin dalgalarına sahip oldukları ortaya çıktı. Yani biz beynimize malzeme vermesek de, o bir şeyler yaratıp onlara inanmayı başarıyor.
6. İnsanlar izlendiklerinde daha dürüst oluyorlar
İnsan psikolojisiyle ilgili oldukça enteresan bir bulgu, insanların izlendiklerini düşündüklerinde daha dürüst olduklarını ortaya koydu. Hatta bunun için bir çift gözün fotoğrafı bile yetiyor! Aldıkları her kahveye karşılık bir kutuya para atması beklenen insanlar, kahvenin yakınına bir çift göz fotoğrafının olduğu bir poster asıldığında kutuya para atmayı neredeyse hiç sektirmediler.
7. Üstünlüğe inanmak, ırkçılığa yol açar
1968’de yapılan bir çalışma, üstünlük düşüncesinin ırkçılığa neden olabildiğini göstermesi bakımından önemliydi. Bir grup insana kahverengi gözlülerin mavi gözlülerden üstün olduklarının bilimsel olarak kanıtlandığı bilgisi verildiğinde, kahverengi gözlü kişilerin hemen bir büyüklük, üstünlük havasına girdikleri ve mavi gözlülere karşı ayrımcılık yaptıkları ortaya konmuş oldu.
8. Karşı cinsin çekiciliği, erkeklerin deli cesareti için önemli bir etken
Erkeklerin, çekici buldukları karşı cinsin olduğu ortamlarda tehlikeli ve hatta hayatı tehdit edici gösterilerde bulunabildiği gözlemlendi. Bunun nedeni ise erkek vücudundaki ani testosteron salgısı ve dişiyi etkilemek amaçlı güç gösterisinin evrimsel varlığı.
9. Halüsinatif sesler kişinin içinde yaşadığı kültüre göre şekilleniyor
Şizofreniden muzdarip hastaların duyduklarına benzer halüsinatif sesler, kişinin içinde yaşadığı kültüre bağlı olarak şekillemiyor. Örneğin Amerika’da bu sesler korku verici ve tehdit edici iken, Hindistan ve Afrika’da daha masum ve muzip oluyorlar.
10. Depresyon, fiziksel olarak da etkili
Depresyon sadece beynin değil, vücudun da sorunu olup hem psikolojik hem fizyolojik olumsuzluklara neden oluyor. Depresyonun hücreleri yaşlandırdığı ve pek çok kanser türü gibi yaşa bağlı hastalıklara daha açık hale getirdiği gösterildi.
11. Aşk, obsesif kompülsif bozukluğa benziyor
Nobel ödülüne layık görülen bir araştırmaya göre, obsesif kompülsif bozukluğa sahip insanlarla aşık kişiler arasında biyokimyasal olarak bir fark bulunmuyor.
12. Saat üçten sonra etik anlayışa dikkat
Bir araştırmaya göre saat öğleden sonra 3’ü geçtiğinde insanların etik anlayışı esniyor, dürüstlük eğilimi azalıyor. Görünen o ki, uyanmayla başlayan inanç ve sağlamlık duygusu, gün içinde bir miktar psikolojik tükenmeye uğruyor.
Kaynaklar:
Cracked
Psychology Today
İlginizi çekebilir: Algılarımızla oynayan psikolojik & zihinsel faktörler ve internet alışkanlıklarımıza etkileriAlgılarımızla oynayan psikolojik &