İyi formüle edilmiş, büyük bir soru tüm dünyayı değiştirir. Einstein’ın kendi kendine sorduğu “Işık hızında seyahat etseydik, neler görürdük?” sorusu dünyayı değiştiren sorulara verilebilecek en güzel örneklerden biri. Kevin Kelly de The Inevitable: Understanding the 12 Technological Forces That Will Shape Our Future kitabında “Soru sormak, yanıt vermekten daha güçlüdür” diyor. Kitapta, soru üreten teknolojilerin gelecekte cevap üreten teknolojilerden daha değerli olacağı anlatılıyor ve şöyle deniyor:
“Akıllıca verilmiş yanıtlar dünyası, mükemmel bir soru sorma ihtiyacını ortaya koyar. Peki mükemmel bir soru nasıl olmalıdır? İronik bir şekilde mükemmel sorular yanıt verilebilen sorular değildir çünkü bu tür sorular için tek bir yanıt ucuz ve önemsiz kalacaktır. İyi bir soru, milyonlarca iyi cevabı hak eder.”
Peki iyi bir soru nasıl sorulur? İşte hayatta iyi sorular yöneltmenin ipuçları:
1. İyi bir soru, doğru yanıt endişesi taşımaz
Farz edin ki yanıtlar, zihnimizin en derinlerine gömülmüş olsun. Belki aradığımız yanıtı bulamayabiliriz ancak bizi daha derine ulaştıracak sorular sorabiliriz. Zihni, uzun ve bol dönemeçli bir koridor gibi düşünün. Bu koridor aslında zihnimizdeki soru dizileri gibidir. Koridora açılan her bir oda ise düşüncelerimizle sorularımız arasındaki boşluk görevi görür. Yani zihnimizin içindeki odalar ya yanıtlar oluşturur ya da yeni sorular ortaya çıkarır. Ancak iyi bir soru hiçbir zaman doğru yanıt endişesi taşımaz.
2. İyi bir soru, hemen yanıt verilemeyen sorudur
Bilinmeyen yanıtlar, zihnimize ekilen ağaçlar gibidir. Fikirler bu ağaçların kolları, sorular ise tohumlarıdır. Tohum ne kadar iyiyse, ağacın dallarındaki fikirler de o kadar iyi olur. Nasıl ki bir tohumun ağaç olması için zamana ihtiyacı varsa, bir sorunun da iyi bir soru olması için zamana ihtiyacı vardır.
3. İyi bir soru, mevcut yanıtları zorlayandır
İyi bir soru, güçlü bir kaya gibidir. Mevcut yanıtlar ise camdan pencerelere benzer. Yenilenme ve yeni yanıtlar, camı kayayla parçaladığınızda ortaya çıkar.
4. İyi bir soru, duyar duymaz yanıt vermek istediğiniz sorudur
İyi bir soru, fare deliğinde bir beyaz farenin peşinden gitmek gibidir. Üstelik deliğin kendisi de sorudur. Düşmeden önce deliğin varlığının farkına varmazsınız, ancak düşer düşmez yanıtı bulmak istersiniz. Bir kapı önünde olduğunuzu ancak kağının tokmağı olmadığı için onu hiç açmadığınızı düşünün. İyi bir soru, havada asılı bir kapı tokmağı gibidir. Kapıyı açtığınızda, yeni bir gerçekliğin farkına varırsınız, açmadığınız kapıları görürsünüz.
5. İyi bir soru, aslında bir sorgulamadır
Hayat, uzay gibidir. Onun dışında ne olduğunu bilmezsiniz. Sorgulayan, irdeleyen, “ya öyleyse?” dedirten sorular ise sizi bilinmeyene götüren bir araç gibidir. İyi bir soru, okyanus gibidir. Her okyanusun en derin noktasının olduğunu unutmayın.
6. İyi bir soru, birden çok iyi soru türetendir
İyi bir soru, kitaplarla dolu bir kütüphane gibidir. Her bir kitap, birden çok iyi soru ortaya koyar.
7. İyi bir soru, tahmin edilemez
İyi bir soruyu önceden tahmin edemezsiniz. Bir sonraki düşüncemizin ne olacağını düşünerek, bir sonraki düşüncemizi tahmin edemeyiz. Aynı şekilde iyi bir soruyu da tahmin etmek mümkün değildir.
8. İyi bir soru, eğitimli bir zihnin göstergesidir
Temiz suda yüzen bir balık, bir çocuğun zihni gibidir. Temiz su, cevaplarla kirletilmemiş iyi bir soru gibidir. Kirli suda yüzen bir balık ise bir yetişkinin zihni gibidir. Kirli su, yeni sorular sorulmasını engelleyen eski yanıtlara benzer.
9. İyi bir soru, kendi yanıtlarını belirler
İyi bir soru, bir çocuğun doğumu gibidir. Doğum, tek başına bir yanıt ortaya koymaz ancak iyi bir şeyin başlangıcıdır. Bu da daha iyi sorular demektir…
10. İyi bir soru, makinelerin yapamayacağı bir şeydir
Dünyanın tüm süper bilgisayarları bile bir insan zihninin ortaya koyduğu iyi soruyu ortaya koyamaz çünkü bilgisayarlar, onlara verilen bilgilerle sınırlıdır. Oysa insan zihni, sonsuz doğanın bilgileriyle sınırsız iyi sorular sorabilir.
Kaynaklar:
Lifehack
Huffington Post