Şirketi evden çalışma imkanı sunduğu için havalara uçanlardan mısınız? Tek başına daha çok iş bitiren, kendi disiplinine alışkın biri? İple çektiğiniz bir partiye bile ittiğinizde, bir noktada kaçıp tuvalete saklanma isteğiniz oluyor mu? O halde, büyük olasılıkla siz de, çoğu insan gibi ambivertsiniz!
İçe dönük (introvert) ve dışa dönük (extrovert) kavramları ilk kez, 1920’lerde ünlü psikiyatr Carl Jung tarafından bir karakter özelliğini belirtmek üzere kullanıldı. Jung’a göre bu karakterler birbirlerinden aynı durumlardaki “enerji seviyeleri” ile ayrılıyordu. Yani sosyal etkileşim, dışa dönük kişilere enerji verirken, içe dönük insanların enerjisini emiyordu.
“Uyanık” olmak için uğraşıyor musunuz?
Bu konuya dair bir diğer teori, 1960’larda Alman psikolog Hans Eysenck tarafından ortaya atıldı. Eysenck, iki karakter özelliği arasındaki farkın, beynin uyarılma seviyesinden kaynaklandığını öne sürdü. Uyarılma seviyesi vücudun ve zihnin dışarıdan gelen sinyallere karşı uyanık ve hazır olması olarak tanımlandığında, dışa dönüklerin daha düşük uyarılma seviyesine sahip olması onların “uyanık” olmaları için daha çok uğraşmalarını gerektiriyordu. Öte yandan, içe dönük kişilerde bu seviye yüksek olduğundan, fazla uyaran (kalabalık, ses, ışık vb.) onlara fazla geliyor; yalnızlığı ve sakinliği tercih etmelerine neden oluyordu.
Ortaya çıkışı nasıl olursa olsun, içe dönük ve dışa dönüklüğün birbirinden tamamen ayrı iki kavram olmadığı biliniyor. Bu iki karakter özelliği iki ayrı nokta değil, bir sayı doğrusu gibi birbirine bağlı duruyor ve ortada kalan, her iki uçtan özellikler barındıran kişilere de ambivert deniyor.
Psikolojik testlerle kişinin hangi tarafa daha yatkın olduğunu bulmak da mümkün. “Risk alır mısınız?”, “Yalnız başınıza çalışmayı mı tercih edersiniz?” gibi sorulara belki, bazen gibi arada yanıtlar vermek, ya da soruların bir kısmına hayır, bir kısmına evet demek, tam da içe dönük ve dışa dönük karakter özelliklerinin ortasında yer aldığınıza işaret ediyor.
Ambivert olduğunuzu gösterebilecek karakter özellikleri:
- Adaptasyon (uyum) yeteneği yüksek olmak
- Risk alabilmek
- Ne zaman konuşması, ne zaman susması gerektiğini bilmek
- Yalnız ya da ekip içinde çalışabilmek
- Ayaküstü sohbetlere mesafeli olmak
- İnsanlara karşı hem güven, hem şüphe duymak
Bunlara ek olarak, ambivertlerin çevrelerindeki insanlar onları dışa dönük ya da içe dönük olarak tanımlayabiliyor. Ambivertler değişik durumlara karşı farklı tepkiler verdiklerinden, insanlar onların iki ayrı yüzünü görmüş olabiliyor.
Şampiyon dışa dönükler… mi?
Çoğumuzun, dışa dönükleri kral olarak görmeye meyilli olduğu bir gerçek. İster politikacı olsun ister patron, güç ve mevki insanların dışa dönük olanlardan seçilmesi (ya da dışa dönük insanların genelde bu mevkilere gelmesi) bunun kanıtı. Peki, dışa dönüklerin başarılı görünmesinin biyolojik bir dayanağı var mı?
Yok. Hatta daha ilginci, dışa dönük insanların içe dönüklerden daha başarılı olduğu gösterilememiş. Satış temsilciliği gibi, dışa dönük kişilerin çok daha başarılı olacağı ön yargısıyla yaklaşılan bir meslekle ilgili yapılan araştırmada, dışa ve içe dönük satış elemanlarının aynı miktar satış yaptığı gözlenmiş. Ambivertlerin ise, onlardan daha başarılı olduğu sonucu çıkmış. Araştırmayı yapan Dr. Adam Grant’e göre bu durum, ambivert kişilerin esnekliğinden kaynaklanıyor. Ambivertler, karşılarındaki insan ya da duruma göre pozisyon alabildikleri için ikna kabiliyetleri daha yüksek oluyor.
Yazar Susan Cain de, Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking (Sessizlik: Susmayı Beceremeyen Bir Dünyada İçe Dönüklerin Gücü) adlı kitabında bu ön yargının adaletsizliğinden bahsediyor. Cain, dışa dönük insan karizmasının yanıltıcı olduğunu öne sürüyor ve ekliyor: Dışa dönükler görece daha narsist ve düşüncesiz olabiliyorlar.
Özellikle Amerika’da pek çok ebeveynin çocuklarını “içe dönüklüğün tedavisi için” terapiye götürdüğünü söyleyen Cain, okullarda matematik ve kompozisyon gibi bireysel düşünme alanı gerektirecek konuların bile toplu halde işlendiğini ve kişilere fazla özel alan bırakmayan açık ofislerin giderek daha popüler olduğunu belirtiyor. (Susan Cain’in İçe Dönüklerin Gücü aldı TedX konuşmasına buradan ulaşabilirsiniz.)
Kısacası, yaşam tarzımız bize dışa dönüklüğün daha iyi olduğunu sürekli empoze eden bir dünyada yaşıyoruz. Oysa içe dönük veya ambivert olan, sesi görece daha az çıkan ama en az dışa dönükler kadar güçlü, zeki ve etkili bir insan kitlesi olduğunu gözden kaçırmamak gerekiyor.
Kaynaklar:
Live Bold and Bloom
The Guardian
BBC