Ergenlik döneminde utangaçlık nedir ve nasıl aşılır?

Utangaçlık; en genel tanımıyla kalabalık ortamlarda içine çekilme, gergin hissetme ve dikkatleri üzerine çekmekten korkma olarak tanımlanabilir.

Bazı gençler sosyal ortamlarda sessiz kalma, pasif olma ve daha çok izleyici olma davranışlarını sergiler. Bu durum utangaçlık duygusunun varlığından kaynaklanıyor olabilir.

Utangaçlık her bireyde bir miktar olabilir ve bazı durumlarda ortaya çıkabilir. Utangaçlığın şiddeti ve bireyin hayatını ne kadar etkilediği önemlidir. Bireyin utangaçlığı arkadaş ortamında fikirlerini ifade etmesini, düşüncelerini paylaşmasını, istediği ve istemediği şeyleri söyleyebilmesini, okulda ders içinde söz almasını, spor faaliyetlerine dahil olmasını engelleyici nitelikte değilse geçici bir duygu durumu olarak değerlendirilebilir. Ancak utangaçlık gencin hayatını kısıtlıyor ise bazı önemler alınmasında fayda vardır.

Peki aileler çocuklarının utangaç olmaması için nelerden kaçınmalı?

1. Baskı yapmayın

Çocuğunuzun söylemekten ya da yapmaktan çekindiği davranışı yapması için baskı yapmak ters etkiye neden olur. “Hadi merhaba de, sende yanlarına git hadi, teşekkür ederim dedin mi” gibi cümleler kullanılmamalı.

2. Eleştirmeyin

“Konuşmaman çok ayıp, bu davranışlar sana hiç yakışmıyor” şeklinde cümleler gencin zaten zorluk yaşadığı durumu iyice kötüleştirebilir.

3. Alaycı davranmayın

“Dilini mi yuttun, konuşmayı mı unuttun” şeklindeki cümleler kırıcı ve yıkıcı cümlelerdir. Girişkenliğin artmasına hiçbir faydası olmaz.

4. Kıyaslama yapmayın

“Bak arkadaşın nasıl merhaba diyor, o ne güzel bizim yanımıza geliyor” gibi kıyaslama cümleleri çocuğunuzun kendisini eksik ve yetersiz hissetmesine neden olur. Bu durumda utangaçlığı daha da artacaktır.

Gencin özgüveni ne kadar yüksek ise utangaçlık duygusu da o kadar az olacaktır. Bu nedenle gencin özgüveninin artırılması için çalışılmalıdır.

Peki özgüven duygusunun geliştirilmesi için aileler neler yapabilir?

1. Onu anladığınızı gösterin

Olumsuz yaklaşımların ters etki yaratacağını vurguladık. Eleştirmek, bağırmak, alaycı davranmak gibi davranışlar çocuğun iyice içine kapanmasına neden olur. Olumlu yaklaşımlarla bu utangaçlık duygusunun azaltılmasına çalışılmalıdır. Öncelikle çocuğunuza onu anladığınızı gösterin. Anlaşılmak, çocuğunuzun rahatlamasını sağlar. “Gergin hissettiğini biliyorum, bazı şeyleri söylemek ya da yapmak sana zor geliyor” şeklinde kurulan empati cümleleri çocuğunuzun anlaşıldığını hissetmesini sağlar.

2. Başarılı olduğu alanlara yönlendirin

Kişinin başarılı olduğu şeyleri yapması özgüvenini besler. Bu sporla ilgili veya sanatla ilgili bir alan olabilir.

3. Sorumluluk verin

Çocuğunuza yaşına uygun sorumluluklar verin. Sorumluluk sahibi olmak çocuğun kendini yeterli ve becerikli hissetmesini sağlayarak özgüvenini besler. Evin işlerine yardım etmek, alışveriş yapmak gibi.

4. Anılarınızı paylaşın

Herkesin utangaçlık yaşadığı ya da çekindiği durumlar olmuştur. Siz de utandığınız anıları çocuğunuzla paylaşın. Bu durum çocuğunuzun hissettiği duyguyu daha olağan kabul etmesini sağlar. Sizin paylaşımlarınızla, çocuğunuz utangaçlık durumunu sadece kendi yaşadığı bir şey olarak algılamaz.

5. Çocuğunuzu tüm dikkatinizle dinleyin

Çocuğun söz alması, fikrini ifade etmesi gibi durumlarda tüm dikkatinizi ona yönlendirin. Böylece “Konuştuğumda dinleniyorum, söylediklerim ailem için önemli” düşüncesi oluşmaya başlar. Fikrini ifade etme, söz alma, düşüncelerini paylaşma durumu evde başlayıp, çocuğunuzun hayatındaki her alana yayılabilir.

6. Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin

Çocuğunuz utangaç davranışlarına ve bazı durumlarda çekingen kalmasına rağmen olduğu gibi kabul edildiğini bilmedir. Çocuğunuzun utangaç davranışlarına öfkelenmemeniz ve değişmesi için baskı yapmamanız “Olduğum gibi değerliyim ve seviliyorum” mesajını çocuğa iletecektir.

Bazı olumlu denemelere rağmen bir değişim gerçekleşmiyorsa ve çocuğun yaşamı utangaçlığı nedeniyle kısıtlanıyorsa bir uzmandan yardım alınmalıdır. Sorun büyümeden yardım almak sorunun kısa sürede çözülmesini sağlar.