“Zaman” kavramı, yıllardır anlaşılmaya çalışılan ve zihnimizi en çok zorlayan konulardan biri. Gündelik yaşamımızda onu lineer yani geçmişten geleceğe doğru uzanan bir çizgi gibi algılıyoruz. Bazı filmler ve kitaplar aracılığıyla zaman yolculukları, boyutlar arası geçişler ya da mekân-zamanın sınırsızlığıyla bildiğimiz zaman algısının dışına çıkıyor, hayal gücümüz genişliyor. Ancak gündelik hayatta hızla tekrar bu çizgisel zaman algısına dönüyoruz. Böylece yıllar akıp gidiyor.
İlk Reiki eğitimim sırasında, “zaman lineer değildir” ifadesini ilk kez duyduğumda bunu zihinsel olarak kavramakta çok zorlandım. Bu yüzden izlediğim filmlerdeki zaman kavramına daha dikkat kesilmeye başladım. “Ne demekti ki bu?” sorusu içimde bir süre devam etti. Daha sonrasında, bütünüyle içinde yaşadığımız sistemin döngüler içerisinde devam ettiğini fark ettim. Aslında zamanın döngüsel akması bizim oldukça alışık olduğumuz bir durum. Günlerin gecelere, haftanın yeniden yeniden başlaması, mevsimlerin birbirine geçişi, ayın kendi evrelerinde yeniden doğuşuna bakınca aslında döngüselliğin içerisinde yaşadığımızı idrak ettim.
Güneş sistemi, gezegenler ve dünya bile kendi eksenlerinde dönerek bize aslında bu gerçeği kendiliğinden gösteriyor. Her şey bir döngüyle akıyor. Demek ki zaman yalnızca ileriye doğru akan bir çizgi değil, aynı zamanda tekrar eden ritimlerden oluşuyor. Döngüler aslında bizim kendi zaman sistemimizde alışık olduğumuz ama zihinsel olarak tam olarak kavrayamadığımız bir gerçeklik. Doğada olduğu gibi, hayatımızda da tekrar eden durumlar vardır ve biz onları fark edene kadar yinelenirler. Bu durum atasözlerinde bile karşımıza çıkar: “Tarih tekerrürden ibarettir.” Özellikle toplumsal hafızalara baktığımızda, bu döngüselliği net bir şekilde görebilmek mümkündür.
Bireysel hayatlarımızda da hepimiz benzer deneyimlerle karşılaşmışızdır: haksızlığa uğramak, değersiz hissettiren insanlarla tanışmak, bir toplulukta dışlanmak… Farklı kişiler, farklı mekanlar, farklı zamanlar olsa da özünde aynı duyguları uyandıran olaylar tekrar tekrar yaşanır. Bir süre sonra bu döngüler, bizim “gerçekliğimiz” haline gelir.
Zaman ilerliyor gibi görünse de aslında aynı günü tekrar yaşıyoruz. Groundhog Day filmindeki gibi… Günler farklı ama hisler aynı. İnsanlar değişiyor ama davranışlarımız aynı. İşler değişiyor ama patron figürü aynı. Sevgililer değişiyor ama içimizde kalan duygular aynı. Bu durumlarla karşılaştığımızda, çoğu zaman ilk tepkimiz dışarıyı suçlamak olur. Dikkatimizi tamamen karşımızdaki insana, olaya ya da koşullara veririz. Oysa bu yaklaşım döngüyü kırmamıza yardımcı olmaz; aynı sahneler yeniden karşımıza gelir.
Aslında bu tekrar eden durumlar, hayatın bize sunduğu ipuçlarıdır. Bir davettir. İçimize doğru yapacağımız yolculuğun daveti. Bu yolculuk sıklıkla soğan kabuğu metaforuyla anlatılır. Her tekrar eden döngü, bize kendi içimizde açmamız gereken yeni bir katmanı işaret eder. Eğer dikkatimizi dışarıya değil de içimize çevirebilirsek, aynı olayların bize aslında ne anlatmaya çalıştığını görebiliriz. Peki, biz bu döngüleri nasıl kıracağız?
Aslında batının mindfulness yaklaşımına da, doğunun meditasyon yöntemlerine de baktığımızda cevap benzer: Önce anda kalmak ve kendine gözlemci olmak. “Anda kalmak” kelimesi belki artık çok fazla duyduğun için anlamını kaybetti. Çok söylendi, belki sıkıldın. Veya senin için çok kolay değil. Ama belki de tam olarak neden bu kadar önemli olabileceğini hiç düşünmedin.
Eckhart Tolle, Şimdinin Gücü kitabında şimdi neden en değerli olduğunu şu şekilde yanıtlar: “Çünkü, o tek şeydir. O var olan her şeydir. Ebedi şimdiki an, içinde tüm yaşamımızın gerçekleştiği şeydir. Yaşamımızın şimdi olmadığı bir zaman asla olmamıştır. Herhangi bir şeyin ‘Şimdi’nin dışında vuku bulması ya da olması mümkün müdür?”
Benim anladığım haliyle: Anın içinde kendine gözlemci olduğunda, yalnızca birkaç dakika içinde bile zihninin geçmişte ya da gelecekte olduğunu fark ediyorsun. Yani aslında hiç şu anda, ciddi anlamda olamıyoruz. Bu geçmişte bir şeyin tekrar yaşanacağı korkusu olabilir ya da gelecekte olacak bir şeyin kaygısı. Böylece tam değiştirebileceğimiz anı kaçırıyor, zihinsel sarmalda kayboluyoruz. Hesaplar yaparken, planlar kurarken, hayatı kontrol etmeye çalışırken aslında hep aynı gerçekliği yeniden yaratıyoruz: Geçmişimizi. Çünkü aynı düşünceler bedenimizde aynı duyguları yaratıyor. Bedenimiz geçmişte ya da gelecekte olduğunu fark etmiyor ve bu duyguları gerçek sanıyor. O duygular da aynı düşünceleri yeniden üretiyor. Böylece kendimizi aynı duygu-düşünce alanında hapsolmuş halde buluyoruz.
Dr. Joe Dispenza, Kendiniz Olma Alışkanlığını Kırmak kitabında bu mekanizmayı bilimsel detaylarıyla anlatıyor. Ben özetleyecek olursam: Aynı düşünceler – aynı duygular – aynı davranışlar – aynı yaşam.
Ancak bu döngüyü fark edip yeni bir düşünce seçebildiğimizde, yeni bir olasılığı bilinçli olarak yaratabiliyoruz.
Gandhi de aynı gerçeği başka bir dille hatırlatıyor: “Düşüncelerine dikkat et, onlar sözlerin olur. Sözlerine dikkat et, onlar davranışların olur. Davranışlarına dikkat et, onlar alışkanlıkların olur. Alışkanlıklarına dikkat et, onlar değerlerin olur. Değerlerine dikkat et, onlar kaderin olur.”
Araştırmalar da bu zinciri destekliyor. Zihnimiz günde yaklaşık 60.000–70.000 düşünce üretiyor; bunların %80’i olumsuz, %90’ı ise dün düşündüklerimizin tekrarı. (National Science Foundation, akt. Fred Luskin – Stanford UniversityForgiveness Project; ayrıca bkz. Joe Dispenza, Breaking the Habit of Being Yourself, 2012).
Düşüncelerimizin geleceğimizi şekillendirdiğini bildiğimiz bir dünyada, sürekli tekrar eden ve çoğunlukla olumsuz düşüncelerle yaşamamız, aslında döngüleri nasıl devam ettirdiğimizi gözler önüne seriyor.
Break the Loop
İşte bu yüzden, anda kalmak döngüyü kırmanın ilk adımı. Yalnızca anın içinde genişleyebilirsek, sürekli ürettiğimiz düşüncelere yeniden bakabiliriz. Ve düşüncelerimizi değiştirebildiğimiz anda, geleceğimizi de değiştirme şansını yakalarız.
Ben de kendi hayatımda bunu deneyimlemek için Break the Loop adını verdiğim 50 günlük bir kişisel proje gerçekleştirdim. Bu süreçte her gün düşüncelerimi gözlemleyip, tekrarlayan kalıpları fark etmeye ve küçük pratiklerle onları değiştirmeye odaklandım. Döngüleri kırmanın bir anda değil, tekrarlı ve sabırlı pratiklerle mümkün olduğunu deneyimledim.
Bu yolculukta yaşadıklarımı okumak istersen, burada detayları bulabilirsin: 50 Day Project – Break The Loop
Bugün bir değişiklik yapmaya ne dersin? Kendine sadece 5 dakika ayır. Düşüncelerine gözlemci gibi bak: Ne kadarı gerçek? Ne kadarı olumsuz? Ne kadarı sana ait? Hangileri annenin, babanın, toplumun sesi? Hangileri çocukluk hâlinden geliyor? Hangileri atalarından tekrar ediyor?
Ve sonunda sor: “Ben kimim? Her şeyi bir kenara bıraktığımda, gerçekten ne düşünüyorum?”
İlginizi çekebilir: Görünmeyen alanı anlamak: Kuantumla mümkün mü?