Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi ülkemizde de kadının en temel rolü; anne, eş ve ev kadını olarak çiziliyor. Bu rol, kadının iş hayatındaki statüsünde de oldukça etkili oluyor. Bir yandan kendisine verilen toplumsal görevleri yerine getirirken, bir yandan da iş kadını olmanın mücadelesi başlıyor. Yani gündüz vakti yapılan çalışmanın sonuna bir de akşam ve gece vakti çalışmaları ekleniyor. Hele bir de çalışan bir kadın çocuk sahibi olmak isterse…
Çocuk doğurmayı düşünen bir anne adayında kaygılar başlıyor. Aslında kaygılarında da pek haksız sayılmıyorlar. Çünkü; maalesef çocuk doğurmak için yasal haklarını kullanmaya başladıkları anda, işveren için birden değersizleşiyor ve boşalan koltuklara başkaları yerleştiriliyor. Bu kaygıda olan anneler, çoğu zaman yasal izin haklarını bile kullanmadan işbaşı yapıyorlar ya da talihsizce işlerine veda ediyorlar…
Çevrenizde sürekli böyle hikayeler duymuşsunuzdur. Raporu biter bitmez ilişiği kesilen ya da koltuğuna başkasının oturduğunu görüp hiçbir şeyden haberi yokken birden bire işten çıkarılan kadınların sayısı o kadar fazla ki…
Peki işveren ne yapmalı? İş durmalı mı? Elbette hayır. Burada profesyonel yönetilen şirketler için çok fazla bir sorun görünmüyor. Böyle şirketlerin yönetimine baktığımızda zaten planlanmış iş gücünü görebiliyoruz. Bununla ilgili birçok B planları bulunuyor.
- Doğum yapacak çalışanın yerine joker bir çalışan devreye sokuluyor ve raporlu da olsa iletişim kesilmeden işler yürütülüyor.
- Geçici olarak görevler diğer çalışanlara kademeli bir şekilde dağıtılıyor. İzin süresi bitince yine aynı şekilde kişide dağıtılan işler toplanıyor.
- Kilit görevler için uzaktan yönetim imkanları (internet üzerinden bağlanarak yapılan çalışmalar ya da telefonla yönetim) sağlanıyor.
- Stajyer alınarak küçük görevler yürütülüyor.
- Belirli süreli iş sözleşmesiyle, geçici çalışanlar alınıyor.
Kısaca bütün görevler öyle güzel planlanıyor ki, aksamalara izin verilmiyor.
Sürekli bahsettiğimiz profesyonel olmayan şirketler ise, direk çıkarmayı seçerek durumu kurtarmaya çalışıyorlar. Halbuki, yeni personele yapılan yatırım eski personele göre son derece maliyetli oluyor. Geçici, anlık çözümler aslında ciddi zararlara yol açabiliyor.
Bu konuda 4857 sayılı iş kanunun 74.maddesinde gereken bilgilendirme yapılıyor.
MADDE 74. – Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak sağlık durumu uygun olduğu takdirde doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar iş yerinde çalışabilir. Bu durumda kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Üstelik 6 aya kadar da ücretsiz izin alınabilmektedir.(Örnek Yargıtay kararı:Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2008/36349 Esas ve 2009/20734 Karar 13.07.2009 tarihli kararında doğum yapan kadın işçinin talebi halinde 6 aya kadar ücretsiz doğum iznini kullandırmamanın hüküm ve sonuçları hakkında alınan karar şirket aleyhine sonlanmıştır.)
Maalesef ülkemizde bir çok konuda olduğu gibi, kanun maddeleri sadece evrak üzerinde kalıyor. Birçok çalışan ya bilmiyor ya da yasal hakkını kullanmaya cesaret edemiyor. Kısaca bir iş kanunu var, bir de iş hayatında işleyen kanunlar var.
Kadının toplumda hak ettiği yeri alabilmesi, bu kadar uğraşırken çalışma yaşamında dezavantajlı bir konumda yer almaması için, profesyonel bakış açısı gerekiyor. Üstelik kadınların, farklı becerileriyle iş hayatına birçok katkısı olduğu yadsınamaz. Çok fazla bir şey yapılmasına gerek olduğunu düşünmüyorum. Sadece kanunda yer alan maddelerin uygulanmasını ve şirketlerin profesyonelleşmesini umuyorum. Böylece annelere, bütün zorluklarına rağmen iş hayatında kalma ve geleceğin liderlerini yetiştirebilme şansı verilebilecektir.