Ebeveynlik, insanın en karmaşık ve bir o kadar da önemli rollerinden biridir. Her ebeveyn, çocuğunu en iyi şekilde yetiştirmek için çeşitli yollara başvuruyor. Bilgiye ulaşmanın hızlı ve bir o kadar kolay olduğu günümüzde anne ve babalar; çocuk yetiştirmenin altın kurallarına her yerde maruz kalıyorlar. Bu gerçekliğe paralel olarak çocuk yetiştirmek, ilk andan itibaren mutluluk ve heyecan duyguları yaratmakla birlikte birtakım endişeleri de beraberinde getiriyor. Ebeveynler ve özellikle anneler, büyük bir baskıyı sırtlanarak çocuklarının mutlu ve başarılı olması adına bir mücadeleye dahil oluyorlar.
Anne ve babaların çocuklarını yetiştirme konusundaki hassasiyetleri ve perde arkasındaki ihtiyaçlarını görmekle beraber bu iyi niyetin kendini bir paradoksa çevirdiğine de çoğu kez şahit oluyorum. Bazı ebeveynler, çocuklarının hayatındaki her engeli kaldırmaya çalışıyor; her zorlukla başa çıkmalarını sağlamak için.
Bu ebeveynlik tarzı, psikoloji literatüründe “bulldozer ebeveynlik” olarak adlandırılmaktadır. Peki, bulldozer ebeveynlik nedir ve çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir? Gelin, bu konuda derinlemesine bir inceleme yapalım.
Bulldozer ebeveynlik nedir?
Bulldozer ebeveynlik kavramı, adını bir bulldozerin engelleri aşarak yol açmasına benzetmesinden almaktadır. Bu yaklaşıma sahip ebeveynler, çocuklarının karşılaştığı her türlü zorluk ve engelle doğrudan ilgilenmekte ve onları aşmalarını sağlamak için sürekli müdahalede bulunmaktadırlar. Çocuklarının duygusal ve pratik gelişimlerini korumak adına, her türlü olumsuz durumdan onları koruma amacını güderler.
Bulldozer ebeveynlerinin bazı özellikleri şunlardır:
- Çocuğunun her türlü problemine müdahale etme eğilimindedirler.
- Okulda veya sosyal hayatta karşılaştıkları her zorluk, ebeveyn tarafından “çözülür”.
- Çocuğun herhangi bir başarısızlık yaşaması önlenmeye çalışılır.
- Onların yerine kararlar alarak, bağımsızlıklarını kısıtlarlar.
İyi niyetle yapılan tüm bu müdahaleler, çocukların gelişimine uzun vadede ruhsal hasarlar yaratabilir. Tam da bu noktaya ışık tutan bir söz der ki; “Herhangi bir engelin yolunu sürekli temizliyorsanız, çocuklarınız kendi yollarını nasıl bulacaklar?”
Bir paradoks yaratan bu ebeveynlik stilinin çocuklar üzerinde psikolojik etkileri nelerdir?
Bulldozer ebeveynliğin psikolojik açıdan çocuklar üzerinde yol açtığı olumsuz etkiler daha çok çocukların gelişimsel süreçlerinde açtığı yaralar sonuçlanmaktadır.
1. Bağımsızlık ve karar verme becerilerinin zayıflaması
Çocuklar, kendi başlarına kararlar almak ve problemlerle başa çıkmak için deneyim kazanmaya ihtiyaç duyarlar. Ancak bulldozer ebeveynlik stilini benimseyen anne babalar, çocuklarının kararlarını aktif olarak kontrol ettikleri için, çocuklar bu becerilerde gelişim gösteremezler. Bu tavır, çocukların bağımsızlıklarını kazanamamalarına yol açar ve gelecekte kendi hayatlarında karşılaştıkları en ufak güçlükle baş etmekte zorlanmalarına neden olabilir.
2. Kaygı ve stres
Her türlü engeli ortadan kaldırma çabası, çocukların gerçek dünya ile yüzleşmekten uzaklaştırır. Bunun sonucunda, çocuklar daha fazla kaygı yaşayabilirler, çünkü onlar, hayatta karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelme becerisi kazanmamışlardır. Çocuk, kendi başına başaramayacağını düşündüğü her durumda, korku ve stres duygusuyla baş başa kalabilir.
3. Hatalardan ders alma fırsatının kaçırılması
Hatalar, öğrenmenin ve kişisel gelişimin temel taşlarından biridir. Ancak bulldozer ebeveynler, çocuklarının başarısızlıklarını engelleyerek, onların hatalarından ders almalarını engellerler. Çocuklar, yanlış yaparak öğrenme sürecini yaşayamadıkları için gelecekte daha büyük zorluklarla karşılaştıklarında hata yapma korkusuyla yoğun stres yaşayabilirler.
4. Özgüven eksikliği
Çocuklar, yaşadıkları her başarısızlıktan sonra tekrar ayağa kalkarak özgüven kazanırlar. Ancak bir çocuk, sürekli olarak ebeveyninin müdahaleleri ile korunursa, kendini toparlama fırsatını bulamayabilir. Bu da çocuğun kendi yeteneklerine olan güveninin azalmasına ve uzun vadede özgüven eksikliklerine yol açabilir.
5. Bağımlılık ve kontrol sorunları
Çocuklar, aşırı kontrol edilen bir ortamda büyüdüklerinde, genellikle yetişkinliklerinde de bağımsız düşünme ve hareket etme konusunda zorluklar yaşarlar. Bulldozer ebeveynlik, çocukların hayatlarını sürekli olarak denetleyen bir yapı oluşturduğu için, çocuklar hem dışarıdan gelen baskılara hem de içsel bağımsızlıklarını geliştirme konusunda baskı hissedebilirler. Yetişkin olduklarında bağımlı kişilik örüntülerine sahip olacakları için, yaşamdaki istekleri, ihtiyaçları konusunda dahi fikir almaya yönelecekler, karar mekanizmaları zayıf kalacaktır.
Son olarak geçtiğimiz yıllarda çok sık duyduğumuz helikopter ebeveynlik stiline de değineceğim. Bulldozer ebeveynlik kavramı ile helikopter ebeveynlik arasında ince bir ayrım bulunmaktadır. Bu konudaki kafa karışıklığını önlemek için hadi gelin bu kavramları açıklığa kavuşturalım.
Helikopter ebeveynlik, ebeveynlerin çocuklarını sürekli gözlemlemesi ve çocuklarının her hareketini yakından izlemeleri halini ifade etmektedir. Bu ebeveynler, çocuklarının etrafında sürekli “uçan” ve her an onlara müdahale edebilecek şekilde gözlemler yapan bir tutum sergilemektedirler.
Ancak, helikopter ebeveynlik, çocukların karşılaştıkları zorlukları doğrudan ortadan kaldırmaktan ziyade, çocukların bu zorluklarla baş etmelerini sağlamak için onlara rehberlik eder.
Sonuç olarak;
Ebeveynler çocuklarına destek verirken, onların bağımsızlık ve problem çözme becerilerini geliştirebilecekleri bir ortam yaratmalıdır.
Her iki ebeveynlik tarzının da olumsuz etkilerini dengelemek için, daha esnek bir yaklaşım benimsemek ve çocuğa zorluklarla başa çıkabilme fırsatları sunmak önemlidir.
Peki ebeveynlik stilinde ideal olan nedir derseniz;
Çocuğun gelişim seviyesine uygun olarak, ona rehberlik etmek ve gerektiğinde geri adım atmak, böylece kendi problem çözme becerilerini geliştirmesine olanak tanımaktan geçmektedir. Unutmayın çocuklar anne babalarının kanatları altına sığınabileceklerini bilmeye ihtiyaç duydukları kadar çoğu zaman özerkliğe de ihtiyaç duyarlar.
İletişim; Instagram: psikologhazalaslan
İlginizi çekebilir: Terk edilme şeması: Ben imkansız aşklar için yaratılmışım, ne kavuşmayı bilirim ne unutmayı