Benlik saygınızı yükseltin: Çocukluktan kalma fikirleri geride bırakmak

Siz kimsiniz? Kendinizi bir başkasına anlatmak isteseniz kendinizi nasıl tanımlardınız? Kendiniz hakkında düşünceleriniz olumlu mu, yoksa olumsuz mu? Kendimiz hakkındaki düşüncelerimiz çocukluğumuzda ailemiz ve hayatımızdaki diğer otorite figürleri tarafından şekillenir. Çocuklar dış dünyayı algılayarak, deneyimleyerek ve bunlara anlam yükleyerek benliklerini oluştururlar. Benliklerinin farkında olmaya başladıktan sonra neyin iyi ya da kötü, haz veren ya da vermeyen şeyler olduğunu öğrenirler (Feist ve Feist, 2008).

Benliğin tanımını ilk olarak William James yapmıştır. James’e göre benlik, bireyin kendisi hakkında düşündükleri ve söyleyebileceği her şeydir. James bireylerin geçmiş, şimdiki ve gelecek yaşantısındaki düşünce ve tutumlarının benlik oluşumunda etkili olduğunu ifade etmiştir (Özen ve Gülaçtı, 2010). Benlik algısı kişinin kendisi hakkındaki algılarıdır. Ben çalışkanım, ben hassas biriyim, ben tembelim gibi düşüncelerdir. Benlik saygısıysa, kişinin kendisini benimseyip değer vermesi, kendisine güven ve saygı duyması, kişinin kendini değerlendirmesi sonucunda ulaştığı benlik kavramını onaylamasından doğan beğeni durumudur (Yörükoğlu 1988). Rosenberg; benlik saygısının, kişinin kendini değerlendirirken aldığı tutumun yönüne bağlı olduğunu belirtir. Kişi kendini değerlendirmede olumlu bir tutum içindeyse benlik saygısı yüksek, olumsuz bir tutum içindeyse benlik saygısı düşük olmaktadır (Çuhadaroğlu 1986).

Çocukken kendi hakkımızda duyduklarımız doğru olmasa ve bizim gerçeğimizi birebir yansıtmasa bile çocuk zihnimizle onları doğru olarak algılarız. Eğer eleştirisel yapıda bir aileden geliyorsanız ve siz çocukken ailenizden kendi benliğinize yönelik yapıcı olmayan laflar işittiyseniz bu laflara ister istemez inanırsınız ve duyduklarınızı benliğinizin bir parçası yaparsınız. Diyelim ailenizden aldığınız bu yanlış geri bildirim yüzünden kendiniz hakkında yanlış bir imaja sahip oldunuz ve ailenize karşı gelmek istemediğiniz için de aileniz tarafından şekillendirilen bu imajınıza sıkı sıkı sahip çıktınız. Çocukluğunuzdaki deneyimleriniz benlik saygınızın düşük ya da yüksek olmasına yol açabilir.

Benlik saygısı yüksek olan kişide kendine güven, iyimserlik, başarma isteği, zorluklardan yılmama gibi olumlu ruhsal nitelikler bulunur. Buna karşılık benlik saygısı düşük bir kimsenin kendine güveni azdır, kolay umutsuzluğa kapılır, kısacası olumsuz ruhsal belirtiler geliştirmeye daha yatkındır (Yörükoğlu 1988). Peki sizin benlik saygınız düşükse neler yapabilirsiniz? Öncelikle en iyi yöntemin bir psikoterapistle çalışmakta olduğunu belirtmekte fayda var. Bunun yanı sıra şunları yapabilirsiniz: Çocukken size yapıştırılan etiketlerden kurtulun.

Çocukken size yapıştırılan etiketlerden nasıl kurtulabilirsiniz?

Evet, belki çocukken ailenizin sözlü istismarına maruz kaldınız. Size beceriksiz denildi veya zekanız küçümsendi. Bir çocuk olarak kendi hakkınızda duyduğunuz yanlış düşüncelere inanmanız çok normaldi. Ama artık bir yetişkinsiniz. Gelin ailenizden kendiniz hakkında duyduğunuz yanlış mesajların mirasçısı olmaktan vazgeçin. Ailenizin size yapıştırdığı etiketlerden kurtulun. 

Kendinizi bir bütün olarak değerlendirin

Benlik saygınız düşükse büyük ihtimalle daha çok zayıf yönlerinize odaklanıyorsunuzdur. Ama sizin bir de güçlü yönleriniz var. Biraz da güçlü yönlerinize odaklanmaya ne dersiniz? Dilerseniz bir deftere zayıf ve güçlü yönlerinizi yazıp kendinizi objektif bir şekilde değerlendirebilirsiniz. Unutmayın, hayat dengeden ibarettir. Hepimizin zayıf yönleri olduğu kadar güçlü yönleri de var. Zayıf yönlerimizden de utanılacak bir durum yok.

Kendinizi olduğunuz gibi sevin 

Eğer çocukken ailenizden gördüğünüz sevgi uslu olmanıza, okulda başarı göstermenize, istenenleri yapmanıza bağlı bir sevgiyse büyük bir ihtimalle şu an kendinize verdiğiniz sevgi şartlara bağlı bir sevgidir. Kendinizi, ancak yaptığınız işlerde başarılı olduğunuz takdirde sevmekten vazgeçin. Kendinizi tam da şu an olduğunuz gibi kabul edin ve sevin.

Kendinizi eleştirmekten vazgeçin

Çocukluk yıllarınızda sık sık eleştirilere, negatif sözlere maruz kaldıysanız büyük bir ihtimalle şimdi de siz kendinize negatif yorumlarda bulunuyorsunuzdur. Diyelim şu ana kadar hayatınız kendinizi bolca eleştirerek geçti. Bundan ne elde ettiniz? Bir düşünün. Şu andan itibaren kendinizi yeren laflar söylemekten vazgeçmeye var mısınız? İçinizde yaşayan acımasız eleştirmeni artık emekliye ayırın ve artık kendinize biraz da olumlu sözler söyleyin.

Kendiniz hakkındaki inançlarınızı gözden geçirin

Eğer benlik saygınız düşükse büyük bir ihtimalle kendiniz hakkında olumsuz inançlara sahipsinizdir. Kendiniz hakkında inandıklarınıza dikkat edin. “Ben böyle bir insanım” dedikçe öyle davranırsınız. Kendiniz hakkında neye inanırsanız o doğrunuz olur. Dünyaya pozitif gözlerle bakmak bize iyi gelir ama aslında en önemlisi dünyaya pozitif gözlerle bakmadan önce kendimiz hakkında pozitif düşüncelere sahip olmamız. Bunu gerçekleştirmek için, işe sevdiğiniz ve olumlu bulduğunuz özelliklerinizi bir deftere yazarak başlayabilirsiniz.

Benlik saygısının düşük olması kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyebilir. Yukarıda da belirttiğim gibi bu tip durumlarda en iyi yöntem bir psikoterapistten yardım almaktır. Benim yazılarım da dahil olmak üzere psikoloji ile ilgili tüm yazıların farkındalık yaratma ve bilgilendirme amacı taşıdığını unutmayın, ve gereken psikolojik desteği almaktan çekinmeyin.

Bana [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz. 2019 yılını “Kendini Sevme” yılı ilan ettim. Kendini sevmekle ilgili psikoloji egzersizlerini #kendinisevmeyılı hashtagi ile paylaştığım Instagram hesabım @ranakutvan

Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.

Kaynaklar:
Çuhadaroğlu, F. (1986) Adolesanlarda Benlik Saygısı, Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara
Feist, J., ve Feist, G., J. (2009). Theories of Personality (7th ed.). United States of America: McGraw-Hill.
ÖZEN, Yener, GÜLAÇTI, Fikret (2010). “Benlik Kavramı ve Benliğin Gelişimi, Bilen Benliğe Gereksinim Var mı?”, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 12(2), ss. 21-37.
Yörükoğlu A. (1988) Gençlik Çağı Ruh Sağlığı Eğitimi ve Ruhsal Sorunları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Sosyal ve Felsefi Eserler Dizisi

İlginizi çekebilir: Kendinizi sevgisiz ilişkilerin içinde mi buluyorsunuz: Çocukluk yaranızı iyileştirme zamanı geldi