Ünlü evrimbilimci Charles Darwin’in “survival of the fittest” prensibini çoğumuz duymuşuzdur. Yaygın kanının ve google translate’in iddia ettiğinin aksine bu cümle “en güçlü olanın hayatta kalması” demek değildir. Zira doğada her zaman kuvvetli olan kazanmaz: Uzun vadede kazanacak olan, adapte olabilendir. Bu cümlede de fitten kasıt, değişen koşullara uyum sağlayabilen, soyunun devam etmesi için gereken biyolojik ve sosyolojik unsurlara sahip olan canlılardır.
Peki ya psikolojik unsurlar? İlgi alanımızı insan psikolojisiyle sınırlandırıp, zihinsel uyumluluk durumunu siz Uplifers okurları için araştırdık.
Zihinsel esneklik nedir?
Zihinsel esneklik (diğer adıyla beyin esnekliği), sinir sisteminin yapısını ve işlevini çevresel farklılıklara ayak uyduracak şekilde değiştirebilmesi olarak tanımlanır. Zihinsel esneklik, farklı durumları farklı şekillerde değerlendirebilme, yeni ve alışılmadık durumlarla başa çıkabilme yetisidir. Karar ve davranışlarımızı, karmaşık bir durumdan en olumlu çıktıyı alacak, bir sorun varsa onu en titiz şekilde çözecek şekilde ayarlayabilmektir.
Zihinsel esnekliğe sahip bireyler genellikle risk almaya daha açık, belirsizliğe karşı tolerans sahibi, hatalarından ders alan, yeni çözüm yöntemleri üretebilen ve yine, değişime ayak uydurabilen kişilerdir.
Alışkanlıklar, her ne kadar bazen kendilerini yönetme ya da bırakma ihtiyacı hissetsek de, hayatımızın bir parçası. Ama dikkat! Özellikle alışkanlıklar için geliştirilen sabit, esnemez tutum kişilerde sürekli yorgunluk, stres, tatminsizlik ve bir şeylere yetişememe hissine yol açabiliyor. Sabah rutinleriniz, pazar günü planlarınız olabilir elbette, fakat bunlara ayin gibi sıkı sıkı bağlanmamaya dikkat etmeniz öneriliyor. Çünkü evdeki hesap çarşıya uymadığında daha büyük miktarda endişe ve stres sizi bekliyor olacak.
Zihinsel esnekliği arttıracak 5 öneri
1. Davranışlarınızı değerlendirmek ve nedenlerini anlamak
Çoğu karakter özelliği mutlaka aileden geçen ya da doğum anında birden ediniverdiğimiz özellikler olarak anlatılır. Oysa hem iyi hem kötü özellikler çevresel etkenlerle şekillenir ve bilhassa da iyi özellikleri sonradan edinmek çaba ister. Önce geçmişinizle yüzleşmeli, davranışlarınızın ne, neden ve nasıl olduğunu saptamalısınız.
Neyi neden yaptığınızı düşünmek, yukarıdaki alışkanlıklar örneği gibi, bunların gerçekten gerekli olup olmadığını da değerlendirmenize ve belki de zihinsel yükünüzü hafifletmenize yardımcı olur.
2. Kontrolü elden bırakabileceğiniz alanlar bulmak
Herkesin “olursa olur, olmazsa rakı içeriz” alanları vardır. Yani kontrolü ellerinden bırakabildikleri, işler tam planlandığı şekilde ve zamanda gitmese de bunu sorun etmeyecekleri konular… Hangi alanlarda daha esnek olabildiğinizi bulup, bu kez de bilerek kontrolü başkalarına bırakmayı deneyin. Bunun rahatlatıcı olduğunu düşünürseniz, size zor gelen konularda da zihinsel esnekliği yakalamanız kolaylaşır.
3. Bebek adımlarıyla ilerlemek
Aniden hiç olmadığınız biri gibi davranmayı beklemek yerine, kendinize küçük ve mantıklı hedefler koyun. Bugün bir alanda gösterdiğinizi fark ettiğiniz esneklik, yarın hayatınızın başka alanlarına da etki edecektir. Bunlar için küçük notlar tutmaktan çekinmeyin, böylece kendinizi ödüllendirmeniz de kolaylaşacaktır (bkz. 5. madde).
4. Yeni bakış açıları geliştirmek
Başkalarının düşüncelerine sıkça itiraz eden biriyseniz, lafa “hayır ama…” ile başlamadan önce bir kez daha düşünmeye çalışın. Açık fikirli olun, karşınızdakinin fikri doğru değilse bile hala ondan öğrenebileceğiniz bir şey ya da edinebileceğiniz bir ilham olabilir.
5. Mükemmellik için değil, esneklik için kendinizi ödüllendirmek
Maddi ya da manevi, hayat boyu yaptıklarımıza karşılık bir ödül beklentisi ile yaşadığımız kesin. Öyle ki, beynimizin bile bir ödül merkezi var. Buna uygun davranın. En azından istediğiniz zihinsel esneklik seviyesine ulaşana kadar, üstesinden geldiğiniz ya da çevresinden dolaşıp rahatsızlık duymadığınız konular için kendinize aferin çekin, hatta kendinizi ufak ufak ödüllendirin. Böylece, asla elde edilemeyecek mükemmelliğin peşinde koşmayı bırakıp, sizi tatmin eden sonuçla yetinmeyi de öğrenmiş olursunuz.
İlginizi çekebilir: İstemediğiniz alışkanlıklardan kurtulmanın ve alışkanlıklarınızı yönetmenin 18 yolu
Kaynaklar:
ManageYourLifeNow
SparkPeople
CogniFit