Seneca, Mutlu Yaşam Üzerine isimli kitabında şöyle der: ‘‘Kısıtlı bir zamanımız yok, sadece çoğunu boşa harcıyoruz.’’
Bu alıntı üzerine biraz düşündüğünüzde ve bir gününüz gözünüzde canlandığında Seneca’ya hak verirken bulabilirsiniz kendinizi. Peki neden?
Belki geçen saatleri fark etmeden sosyal medyada takılı kaldığınızı hatırladınız, belki de sıkıntıdan biraz daha kendinizi uykuya verdiğinizi fark ettiniz ya da bir türlü masanın başına geçip yabancı dil öğrenmeye başlayamadığınız ‘an’ları yakaladınız. O zaman tekrar soralım, peki, neden?
Neden birçok bilgi ya da durum günümüzün şartlarında ulaşılabilirken ulaşmamayı tercih ediyoruz? Neden yüzlerce kişisel gelişim kitapları, videoları arasında kaybolurken hayata geçiremiyoruz? Neden aslında bize mobbing yaşatan, hak ettiğimiz maddiyatı alamamamızı sağlayan işlerimizi bırakamıyoruz?
Cevap, ‘atalet’ kavramında gizli.
Sizi engelleyen ‘şey’ fizik biliminde bir nesnenin eylemsizlik hali olarak tanımlanan ‘‘atalet’’ kavramıdır. Atalet, kişisel gelişim dilinde, amaca yönelik eyleme geçmeme olarak tanımlanır. Fakat cevap sadece atalet ile sınırlı kalmaz. Aslında bizi durduran, eylemsiz kılan atalet halinin de kişiden kişiye değişen temel nedenleri bulunmaktadır.
Biyolojik bakış açısına göre ataletin sebebi
Bütün hayvanlarla paylaştığımız beyin devrelerini bilmememizden kaynaklanır ve Sinan Canan bu konuda şöyle bir örnek ile devam eder:
Bir hayvan yemek bulduğu, eş bulduğu veya güvenli hissettiği bir yere daha sık giderken acı çektiği, tehlikede olduğu/olabileceği yere uğramaz. Bu durum beyindeki ödül sistemi yani dopamin salınımı ile alakalıdır ve aynı sistem insanlarda da mevcuttur. Örneğin, bir eğitime katıldığınızda salonda tercih ettiğiniz koltuğu, bir yıl sonra aynı salonda farklı bir eğitim için o koltuğu tekrar tercih etme olasılığınız çok yüksektir. Hayvanlardaki sistem ile aynı olan bu durum, beynimizin alışkanlıklar ve konfor arayışıyla ilgili bir sistemin sonucudur.
Dolayısıyla biyolojik olarak ‘atalet’ içerisinde olmaya meyilliyizdir çünkü beynimiz; tehlikeye karşı konfor alanını, riske karşı alışkanlıkları, olası cezalara karşı rahatı tercih etmeye odaklıdır. Bu nedenle, aynı döngüde kalır ve mobbing gibi olumsuz durumlar karşısında değişime açık olamayız.
Psikolojik bakış açısına göre ataletin sebebi
Biyolojik bakış açısını temel alarak belirsizlik sebebi ile ortaya çıkan korku ve kaygıdan kaynaklanabileceğini öne sürer. Dolayısıyla ortaya çıkan kaygı durumu Freud’a göre, ego çeşitli savunma mekanizmalarını ortaya çıkarır ve görevden kaçınılmasına ya da yarım bırakılmasına yol açar.
Freud, tamamlanmamış veya kaçınılan görevlerin ego için tehdit edici olduğunu ve bu yüzden bireylerin erteleme ya da kaçınma davranışları sergilediğini öne sürer.
Missildin ise duruma ebeveyn tutumlarından bakar ve ebeveynlerin çocuğu aşırı derecede başarıya zorlamasının ya da çocuğun başarısının ebeveyn sevgi ve onayına bağlanmasının önemli nedenler olduğunu ileri sürer. Bu tür ebeveyn tutumlarının çocukta öz yeterlilik, öz güven, öz sevgi veya öz saygı gibi kendilik değerini etkileyen kavramları düşüreceğini ekler.
Missildin’in aktardıklarından yola çıkarak kendilik değeri (öz güven, öz sevgi vb.) düşen bireyin de atalet içerisinde kalacağı düşünülebilir. Çünkü bir işi başarma konusunda kendisine güvenmeyen birey; yeni bir alan, belki de yeni bir risk için kendisini geri planda tutacaktır.
Atalet nerede biter?
Sinan Canan’ın da aktardığı gibi kişinin ‘atalet’ hali, ‘Neden?’ sorusunu sormaya başladığımızda yıkılmaya başlayacaktır. “Neden yabancı dil öğrenemiyorum? Neden bu işten çıkamıyorum? Neden bu ilişkiyi bitiremiyorum? Neden kişisel gelişim kitaplarını uygulayamıyorum?…”
Kendimize “Neden bunu yapıyorum?” gibi sorular sormaya başladığımızda, konfor alanlarımız parçalanır ve yeni niyetler, gayretler ve cesaretler ortaya çıkar. Aksi takdirde, insanın kaderi ataletten ibaret olabilir ve atalet çürütücü bir etkendir. Bu yüzden, bu durumu unutmamak önemlidir.
Kaynak: dergipak.org, youtube.com, muminsekman.com