Stoacılıkta arete: Erdemle yaşamanın gücü

Antik Yunan’dan bugüne ulaşan Stoacılık, çoğu kişinin sandığının aksine yalnızca acılara katlanmayı öğütleyen bir felsefe değil. Stoacılar için hayatın merkezinde arete kavramı vardır. Türkçeye “erdem” olarak çevrilse de arete, bundan çok daha fazlasını ifade eder: İnsanın kendi potansiyelini en yüksek biçimde gerçekleştirmesi, doğasına uygun yaşaması ve yaşamını iyilik, bilgelik ve denge üzerine kurmasıdır.

“Arete” kelimesi, Yunancada mükemmellik ya da üstün nitelik anlamına gelir. Stoacılar için bu, akademik başarı ya da toplumsal unvanlarla ilgili değildir; daha çok karakterin mükemmelliği ile ilgilidir.

Epiktetos’un dediği gibi: “Senin işin, sana verilmiş olan doğayı en iyi şekilde yaşamak.”

Yani arete, insanın kendisini en iyi hâline getirmesi; aklını, ruhunu ve eylemlerini uyum içinde yönlendirmesidir.

Stoacılığın 4 erdemi

Stoacılar areteyi, yaşamı yöneten dört temel erdemle tanımlar:

• Bilgelik: Ne zaman harekete geçeceğini ne zaman geri çekileceğini bilmek.
• Adalet: Başkalarıyla ilişkilerde dürüstlük, hakkaniyet ve iyi niyet.
• Cesaret: Korkulara rağmen doğru olanı yapmak.
• Ölçülülük: Aşırılıklardan kaçınmak ve dengede kalmak.

Bu erdemler sadece soyut kavramlar değil günlük hayatın her alanında yol gösterici pusulalardır.

Arete’yi günlük hayata taşımak

Modern dünyada arete, bir sunumda sakinliğini korumak, bir tartışmada adil olmak, iş hayatında etik ilkelere bağlı kalmak ya da kendi sınırlarını fark edip ölçülülükle hareket etmek olabilir.

Bir başka deyişle, areteye uygun yaşamak; dışsal başarıların değil, içsel bütünlüğün peşinde olmaktır.

Kendimize şu soruları sorabiliriz:

• Bugün verdiğim kararlar beni daha bilge birine dönüştürüyor mu?
• Başkalarının hakkını gözetiyor muyum?
• Korkuya rağmen doğru bildiğim yolda adım atabiliyor muyum?
• Aşırılıklardan kaçınıp dengede kalabiliyor muyum?

Erdemli yaşamın gücü

Stoacılıkta arete, gerçek mutluluğun tek kaynağıdır. Çünkü kontrolümüz dışındaki olaylar değişir, şans ve kader sürekli dalgalanır. Ama erdemlerimiz bize aittir. Marcus Aurelius’un dediği gibi: “İyi insan nasıl olmalı diye tartışmayı bırak. İyi insan ol.”

Arete, modern hayatta da bize şunu hatırlatır: Başarıların geçiciliği değil, karakterin kalıcılığı hayatımıza anlam katar.

Uplifers okurları için kısa özet: Stoacılık, mutluluğun anahtarını dışarıda değil kendi içimizde bulmamızı söyler. Arete, yani erdem, bu yolculuğun pusulasıdır.

Arete yolunda 3 küçük pratik

1. Sabah niyetin:

Güne başlamadan önce kendine şu soruyu sor: “Bugün hangi erdemle yaşamayı seçiyorum?” (Bilgelik, adalet, cesaret ya da ölçülülük).

2. Gün içinde hatırlatma:

Telefonuna kısa bir not kaydet: “Erdemle hareket et.” Gün içinde bu bildirimi gördüğünde nefes al, kararlarını gözden geçir.

3. Akşam muhasebesi:

Yatağa gitmeden kendine sor:

• Bugün hangi erdemimle gurur duydum?
• Nerede daha iyi olabilirdim?
• Yarın hangi erdeme odaklanmak istiyorum?

İlginizi çekebilir: Kendi kendine partnerlik: Yalnızlığa romantik bir kılıf mı?