Psikolojide sinemanın yeri: Sinematerapi ve sinematerapide kullanılan filmlere örnekler

Sinematerapi nedir?

Sinematerapi, sinemanın psikolojik ve psikiyatrik rahatsızlıklarda kullanılmasıdır. Psikoloji ve sinema tarihsel süreç içerisinde birbirlerinden beslenen disiplinlerdir. Psikoloji biliminde psikolojik öğelerin açıklanmasında ve yorumlanmasında sinema eserleri kullanılabilmektedir. Sinema, insan davranışını ortaya koyarken onu sorgulayan, yorumlayan ve alternatif yollar üreten bir sanat dalıdır.

Sinematerapi yaklaşımı hastanın durumuna göre seçilen bir filmin, hastayla birlikte seyredilmesinden veya hastaya ödev olarak verilmesinden sonra terapi süresince filmin üzerinden tartışma yürütülerek, hastanın duygu ve düşüncelerinin irdelenmesini içerir. Sinematerapi, terapi sürecine yardımcı bir teknik olarak uygulanabildiği gibi,  tek başına bir terapi yaklaşımı olarak da uygulanabilir.

Sinematerapide aşamalar nelerdir?

Sinematerapi, köklerini bibliyoterapiden alan bir yaklaşımdır. 4 aşama söz konusudur:

1.  Özdeşleşme (Identification): Sürecin bu bölümünde bireyler seyrettikleri karakterlerle kendileri arasında bir benzerlik görürler veya kendilerinin bu karakterlerle kişilik yapısı ya da karşılaşılan sorunlar açısından özdeşleştiklerini düşünürler. Karakterle kurulan benzerlik ya da özdeşleşme yoluyla seçilen karakterin davranış ve düşüncelerinin gözlemlenmesi bireylerin kendi davranış ve düşünce biçimlerini de sorgulamaya başlamalarına aracılık edebilir.
2. Katarsis (Catharsis): Bireyler seçilen karakterin düşünce ve davranışlarının yanında duygularıyla da özdeşim kurduklarında, o ana kadar bastırılan ya da fark edilmeyen duygular ve iç çatışmalar ortaya çıkabilir. Bu duygu ve iç çatışmaların özdeşleşilen karakter tarafından dışa vurumu ya da kişi tarafından ağlama veya gülme şeklinde ortaya çıkan dışa vurumu rahatlama ya da arınma sağlayabilir.
3. İçgörü (Insight): Bireyler özdeşim kurdukları karakterin davranışlarına, duygularına ve deneyimlerine dışarıdan bakarak, kendi durumlarıyla ilgili içgörü kazanabilirler. Eğer özdeşim kurulan karakter yaratıcı ve başarılı bir şekilde karşısına çıkan sorunları çözebiliyorsa, bu karakter bireyler için rol modeli oluşturabilir. Ayrıca bireyler direkt olarak uygulama yapmadan, risk almaksızın çeşitli çözüm yollarını görebilirler.
4. Bütünleşme (Universalization): Bu aşamada, bireyler yaşadıkları sorunların kendilerine özgü olmadığını, başkalarının da aynı sorunlarla karşılaşabileceğini fark ederler. Böylelikle hissettikleri yalnızlık ve dışlanmışlık duyguları azalır ve kendi çözümlerini görebilmeye başlarlar.

Sinematerapide kullanılan filmlere örnekler

Venedik Taciri (Merchant of Venice), Dönüş (The Return), Neşeli Hayat, Forrest Gump, Julie ve Julia, Şimdi ya da Asla (The Bucket List), Benden Bu Kadar (As Good As It Gets), Asabiyim (Anger Management), Devrim Arabaları (Cars of the Revolution), Buz Devri (Ice Age), Bay Evet (Yes Man), Umudunu Kaybeyme (The Pursuit of Happyness), Issız Adam, Annem Uğruna (One True Thing), Günden Kalanlar (The Remains of the Day), Benim Adım Khan (My Name is Khan), Dövüş Kulübü (Fight Club), Tatil (The Holiday), Yaşamak Güzel Şey.

İlginizi çekebilir: Ağzı açmakta zorlanma ve ağrı: Çene eklem disfonksiyonu

Kaynaklar:

Aka BT, Gençöz F. Sinematerapinin Mükemmeliyetçilik ve Mükemmeliyetçilikle ilgili şemalar üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi. 2010; 25(65):69-77.

Aktu Y. Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından “benim adım Khan” filminin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2016; 4(37):505-517.

Tümlü GÜ, Acar NV. “ıssız adam” filminin gerçeklik terapisine dayalı incelenmesi. İnsan&İnsan. 2014; 2:62-73.