Karaciğer sağlığının korunması için için dikkat edilmesi gerekenler

Karaciğerimizin bizi sağlıklı tutmak için vücudumuzda 500’den fazla işlevi yerine getirdiğini biliyor muydunuz? Vücudumuzun en çok çalışan organlarından biri olan karaciğer, en ağır organ olmasının yanı sıra hacim olarak da ikinci en büyük organımız. Ayrıca, karaciğerimiz yediklerimizi işlemekten toksinleri vücudumuzdan atmaya, protein üretiminden kan şekeri seviyesini korumaya birçok görevi üstleniyor.

Bu nedenle sağlam bir karaciğer, bütüncül sağlığımız ve iyi oluş halimiz için fazlasıyla önemli. Aksi halde zarar görmüş bir karaciğer yavaşlayacağı ve işlevlerini yerine getiremeyeceği için sağlığımızı tehlikeye sokabilir. Bu yazımızda karaciğerin en temel görevlerini ve mutlu, sağlıklı bir karaciğer için yapmanız gerekenleri bulabilirsiniz.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Karaciğerin görevleri

Yiyeceklerdeki besin maddelerini işler: Yemek yediğinizde, sindirim sisteminiz yiyecekleri hemen küçük parçalara ayırmaya başlar. Sonunda, bu besinler kan dolaşımına girer ve karaciğerden geçer. Karaciğer daha sonra bu besinleri vücudun ihtiyaçlarına göre işler. Ne kadar sağlıklı beslenirseniz beslenin karaciğeriniz işini düzgün yapmazsa vücudunuz yiyeceklerinizdeki besin maddelerinin hiçbirini kullanamaz.

Besin maddelerini depolar: Karaciğer yiyeceklerdeki vitamin ve mineralleri işledikten sonra, bazılarını vücudunun hızlı enerji ihtiyacı için hazırda tutarken bazılarını gelecekte kullanmak üzere depolar. Vücudun günlük işlevleri için ihtiyaç duyduğu önemli kimyasalları da yapma görevini üstlenir. Karaciğer aynı zamanda fazla karbonhidrat ve proteinlerin yağ asitlerine ve trigliseritlere dönüştürüldüğü, daha sonra yağ dokusunda depolandığı ana bölgedir.

Safra yapar: Safra, yiyecekleri parçalamaya yardımcı olan sarımsı bir sıvıdır. Safra asitleri, kolesterol homeostazı ve lipid sindirimi üzerindeki etkileri için gereklidir. Karaciğer, sindirime yardımcı olmak için safra üretir. Safra, safra kesesinde depolansa da üretiminden karaciğer sorumludur.

Vücuttan toksinleri atar: Karaciğeriniz, tüm kanın içinden geçtiği bir filtredir. Her iyi filtre gibi karaciğer de vücuda zarar verebilecek şeyleri çeker ve onları kandan ayırarak vücuttan atılmak üzere gönderir.

Protein üretir: Vücut hepimiz bildiği üzere proteinlerden oluşur, kaslarımızın, kemiklerimizi, cildimizin en temel yapıtaşları olan proteinler sürekli üretilmesi gereken karmaşık kimyasallardır. Karaciğer, bu proteinlerin çoğunu oluşturmaktan ve vücudun ihtiyaç duyulan bölgelerine göndermekten sorumludur.

Enerji sağlar: Karaciğerin bir başka önemli görevi de kan dolaşımındaki şekeri dengelemektir. Kandaki glikozu belirli bir aralıkta tutmak hayati önem taşır. Hem kısa (saatler) hem de uzun (günler ila haftalar) süreler boyunca normal kan şekeri düzeylerini korumak, karaciğerin ne kadar iyi çalıştığına bağlıdır.

Kan hücrelerini yeniler: Karaciğer, aynı zamanda bir nevi kan geri dönüşüm fabrikasıdır. Fetal gelişim sırasında sadece kan üretmekle kalmaz, yetişkinlik döneminde de kan hücrelerini yenilemeye devam eder.

Birçok hayati fonksiyonu gerçekleştiren karaciğerin sorumluluklarını düşündüğümüzde vücudumuz için yapabileceğimiz en iyi şeylerden biri karaciğerimizi korumaktır. Ancak, özellikle bayramlar, tatil dönemleri, kutlamalar gibi yeme-içme konusunda sınırların zorlandığı bazı özel zamanlardan ya yoğun stresle geçen günlerden sonra yorgun düşen karaciğerimiz, kendini çeşitli şekillerde belli edebilir.

Karaciğer sağlığını korumanın yolları

Bozulan cilt yapısı, olumsuz ruh halleri, sindirim zorlukları, yorgunluk, aşırı terleme, bulantı, kaşıntı, iştahsızlık ya da kilo artışı, karın ve göğüs bölgesinde ağrılar gibi sağlık sorunları sağlıksız bir karaciğerin sinyallerini verebilir. Kötü beslenme alışkanlıkları, alkol-tütün kullanımı, hareketsiz yaşam, yanlış ilaç kullanımı, hepatit virüsü gibi birçok faktör karaciğerin sağlığını bozarak bütüncül sağlığı tehlikeye atabilir. Bu nedenle karaciğer sağlığını korumak için yaşam tarzımızda değişiklikler yapmak ve önlemleri önceden almak önemlidir. İşte mutlu ve sağlıklı bir karaciğer için dikkat etmeniz gerekenler:

1. Testlerinizi yaptırın

Karaciğerinizin nasıl çalıştığını, bir sorun olup olmadığını düzenli olarak takip edin. Doktor kontrolünde yaptıracağınız çeşitli kan testleri ile karaciğer enzimlerinizi kontrol ettirebilir, gerekliyse önleyici ve tedavi edici adımlara başlayabilirsiniz.

2. Renkli beslenin

Yani ‘gökkuşağı’nın tüm renklerine tabaklarınızda yer verin. Sebze ve meyvelere, sağlıklı yağ kaynaklarına, işlenmemiş gıdalara yönelin. Dengeli ve yeterli beslenin. Şekeri ve karbonhidratı mümkün olduğunca az tüketmeye gayret edin. Eğer seviyorsanız öğünlerinize kuşkonmaz ekleyebilirsiniz. Güney Kore’de yer alan bir araştırma kuşkonmazın karaciğer hücrelerine iyi geldiğine dikkat çekmekte.

3. İdeal kilonuzu koruyun

Eğer ideal kilonuzdan fazla kilonuz varsa, karaciğer yağlanmasını önlemek, obezite riskini ortadan kaldırmak, kısaca başta karaciğer sağlığınız olmak üzere bütüncül sağlığınızı iyileştirmek için kilo verin. Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle işe başlayın.

4. Düzenli egzersiz yapın

Başta kilo vermek ya da ideal kilonuzu korumak için, sonra ise vücudunuzdaki yağları yakarak karaciğerinizin üzerindeki baskıyı kaldırmak için her gün düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık edinin.

5. Kahve tüketimini sınırlandırın

Çoğumuz için günün vazgeçilmezi kahve olabilir. Araştırmalar, alkol tüketiminden sonraki gün bir fincan kahvenin karaciğerde yara oluşma riskini %22 azalttığına dikkat çekiyor olsa da her şeyin olduğu gibi kahvenin de fazlası zarar. Mümkünse günde 1-2 fincanla kahve tüketiminizi sınırlamanızda fayda var.

6. Toksinlerden kaçının

Toksinler karaciğerin en büyük düşmanı. Kimyasallar, böcek ilaçları, katkı maddeleri, temizlik ve aerosol ürünleri yüksek miktarda toksik madde içerdiğinden kullanmamaya ya da kullanırken maske takmaya özen gösterin. Tütün ürünleri kullanmayın, kullanıyorsanız bırakmaya çalışın.

7. Alkol tüketimini azaltın

Alkollü içecekler birçok sağlık sorununa neden olabilir. Karaciğer hücrelerine zarar verebilir, yok edebilir ve karaciğeri yaralayabilir. Hangi miktarda alkolün sizin için uygun olduğu konusunda doktorunuzla konuşabilir, ölçülü tüketmeye ya da tamamen bırakmaya gayret edebilirsiniz.

8. Hijyene önem verin

Karaciğerinize bulaşabilecek mikropları uzak tutmanın basit ve kolay yolu sık sık ellerinizi yıkamak. Biraz sabun ve su yeterli olacaktır. Yemek hazırlamadan hemen önce, bebek bezini değiştirdikten, tuvalete gittikten hemen sonra, dışarıdan eve girdiğiniz anda gibi kritik zamanları atlamayın ve ellerinizi temiz tutarak kişisel hijyeninize özen gösterin.

9. Güvenli cinsel ilişki yaşayın

Korunmasız seks veya birden fazla partnerle cinsel ilişki, hepatit A ve hepatit B riskini artırarak karaciğer sağlığını tehdit edebilir. Hem güvenli cinsel ilişki ile kendinizi, partnerinizi koruyabilir hem de Hepatit A ve B aşılarını olabilirsiniz.

10. İlaçları doğru kullanın

Doktor kontrolünde olmayan ilaçları kullanmayın. Kullanmanız gereken ilaçlarla ilgili tüm talimatları takip edin. İlaçlar yanlış dozda kullanıldığında ya da birbirleriyle karıştırıldıklarında karaciğere ciddi zararlar verebilir. Eğer bitkisel takviyeler ya da reçetesiz satılan ilaçları kullanacaksanız mutlaka bir uzman görüşüne başvurun.

11. Detoks günleri belirleyin

Belki bu hafta hiç alkol kullanmayacağım ya da sigara içmeyeceğim gibi toksik madde almamaya yönelik detokslar uyguluyor olabilirsiniz. Ancak, birkaç kez tekrarlananan detoks karaciğeri desteklemek için pek yeterli sayılmaz. Düzenli olarak her hafta mümkünse birkaç kez detoks yapmanızda fayda var.

12. Çinko alın

Çinko, karaciğer fonksiyonları için çok önemlidir, ancak ne yazık ki çoğumuzda eksiktir. Bu konuda uygun testleri yaptırmak ve gerekli takviyeyi almak için uzman görüşüne başvurabilir, yeterli çinko desteği ile karaciğer sağlığınızın korunmasına katkı sağlayabilirsiniz.

13. Karaciğer akupuntur noktasını uyarın

Çin tıbbında yer alan bir inanışa göre öfke karaciğerde ısı birikmesini tetikleyerek işleyişini bozabiliyor. Bu nedenle ayaklarda yer alan akupuntur noktasını uyarmanın karaciğeri destekleyebileceği düşünülüyor. Ayak baş parmağınız ve ikinci parmağınız arasındaki boşluğa bastırarak bu noktayı uyarmayı deneyebilirsiniz.

Son olarak stresten mümkün olduğunca uzak kalmaya, kalamıyorsanız da başarılı bir şekilde yönetmeye çaba harcayın. Stres, hücrelerin yapısını bozarak birçok hastalığa davet çıkarmanın yanı sıra yaşam kalitenizi düşürebilir, yeme-içme alışkanlıklarınızı bozabilir, depresyonu tetikleyerek iştahınızı, kilonuzu, hareket etme, egzersiz yapma, kısaca aktif kalma isteğinizi olumsuz etkileyebilir. Hem karaciğer sağlığınızı hem de bütüncül iyi oluşunuzu desteklemek için stressiz bir yaşamı seçmek elinizde.

Kaynak: liverfoundation, balanceone, psychologies, webmd, healthline

İlginizi çekebilir: Karaciğer hasarının belirtileri: Vücudunuzun size verdiği 12 işaret