İş yerinde cinsel taciz: “Hayır” hayır demektir!

İş yaşamında karşılaşılan cinsel taciz, özellikle son dönemlerde Hollywood’da yaşanan taciz skandallarının taciz mağdurları tarafından ifşa edilmesiyle birlikte oldukça sık konuşulan ve tartışılan bir konu haline geldi. Cinsel taciz, insanların topluluk halinde bir arada bulunmak zorunda olduğu her alanda olduğu gibi günün büyük bir kısmının geçirildiği iş yerinde de sıklıkla rastlanan bir olgu. İş yerinde yaşanan cinsel tacizi ve hangi davranışların cinsel taciz olarak nitelendirilebileceğini daha iyi anlayabilmek için öncelikle cinsel tacizin ne olduğu ve kanunen nasıl tanımlandığını incelemek gerekiyor.

İş yerinde cinsel tacizin hukuki boyutları

Taciz davranışının “cinsel taciz” olarak adlandırılabilmesi için tacizin kişinin cinsiyetini, toplumsal cinsiyet rolünü ya da cinsel yönelimini aşağılayıcı ve kişiyi bu özellikleri üzerinden ayrıştırıcı söylem ya da davranış içermesi gerekiyor. Türk Ceza Kanunu’nun 105’inci maddesine göre cinsel taciz ‘’…kişinin vücut dokunulmazlığının ihlali niteliği taşımayan cinsel davranışlar.’’ olarak tanımlanıyor. Yani Türk Ceza Kanunu’na göre taciz mağdurunun rahatsızlık duyacağı her türlü ahlaki ve cinsel saldırı cinsel taciz olarak nitelendirilebilir.

İş yerinde yaşanan cinsel taciz, diğer taciz türlerine göre çok daha ağır yaptırımları olan ve “nitelikli cinsel taciz” olarak adlandırılan bir durum. Kanunen hiyerarşi veya hizmet ilişkisinden kaynaklanan statü kötüye kullanılmak üzere ya da aynı iş yerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak kişiye karşı cinsel tacizde bulunulması daha ağır bir ceza ile cezanlandırılması gereken suç olarak tanımlanıyor.

İş yerinde ya da yaşamın herhangi bir alanında tacize uğrayan kişinin yalnızca şikayette bulunması bile dava açılması için yeterli bir sebep. Ortada somut bir kanıt olmasa bile taciz mağdurunun ve varsa şahitlerin sözlü beyanları soruşturma başlatılması için yeterli.

Cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ya da adli para cezası verilebiliyor. Bu suçun kamu görevi, hizmet ilişkisi, ya da aynı iş yerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan faydalanarak işlenmesi durumundaysa faile verilecek ceza yüzde elli oranında artırılıyor. Ayrıca, eğer taciz mağduru yaşanan taciz olayı nedeniyle işinden, okulundan ya da ailesinden ayrılmak durumunda kaldıysa verilecek ceza bir yıldan daha fazla olmak durumunda.

İş yerinde karşılaşılan cinsel taciz türleri

İş yerinde cinsel taciz fiziksel, sözlü ya da yazılı olarak karşımıza çıkabiliyor. Yalnızca ofis ortamında taciz etmenin dışında işle ilgili toplantı, iş gezisi, müşteri ziyareti; aynı iş yerinde çalıştığınız ya da iş nedeniyle görüştüğünüz birinin iş ortamı dışında özel yaşamınızda sizi telefonla, e-maille ya da bir araya geldiğinizde kadın/erkek kimliğiniz, cinsel yöneliminiz ya da cinsiyetiniz üzerinden taciz etmesi cinsel taciz kapsamına giriyor. Örnek vermek gerekirse;

• Cinsel içerikli ya da pornografik video ya da fotoğrafların paylaşılması. 
• Yazılı olarak müstehcen mektuplar, notlar ya da e-mailler gönderilmesi.
• İş yerinde uygun olmayan cinsel içerikli posterlerin ya da ofis malzemelerinin kullanılması.
• Cinsiyetçi şakalar yapılması ya da anektodlar paylaşılması.
• Cinsel içerikli el kol hareketleri ya da mimikler.
• Kişinin vücuduna uzun süreli, dik dik bakılması ya da ıslık çalınması.
• Kişiye görünüşü, giyinişi ya da bedeniyle ilgili cinsel içerikli yorumlarda bulunulması.
• Kişiye rızası dışında herhangi bir şekilde dokunmak (makas almak, okşamak, sarılmak, kol atmak, sürtünmek, öpmek vb.)
• Kişiye geçmiş cinsel deneyimleri ya da cinsel yönelimi gibi konularda rahatsız edici ve mahremiyetini ihlal edici sorular sorulması.
• Kişinin cinsel yönelimi ya da cinsiyet kimliği ile ilgili saldırgan yorumlarda bulunmak.

İş yerinde cinsel tacizi önlemenin yolları

İş yerinde cinsel tacize maruz kalanlar genelde kadın çalışanlar oluyor. Bunun sebebi ise kolaylıkla tahmin edilebileceği üzere erkek egemen toplumda kadının cinsiyet rolünün hiyerarşinin alt basamağında yer alması. Ayrıca cinsel tacizi önlemeye yönelik politikalardaki tutarsızlıklar, cinsel taciz karşısındaki yaptırımların yetersizliği, yöneticilerin cinsel taciz konusundaki duyarsızlığı ve şirket kültüründeki ataerkil uygulamalar cinsel tacizin meşrulaşmasında önemli rol oynuyor. Bu nedenle cinsel taciz durumunda kadınların haklarını savunmaları ya da sessiz kalmamaları tek başına yeterli olmuyor. Erkek çalışanların da en az kadın çalışanlar kadar cinsel taciz konusunda bilinçli olmaları ve cinsel taciz karşısında sessiz kalmamaları gerekiyor.

• Olayı yaşadığınız ya da şahit olduğunuz anda hiç beklemeden tepki verin.  Sözlü bir şekilde karşı tarafın davranışının sizi rahatsız ettiğini açık açık belirtin. Özellikle cinsel tacize şahit olan taraftaysanız, bu konu karşısındaki rahatsızlığınızı belirtmeniz tacizde bulunan kişiyi caydırmak konusunda çok daha başarılı olacaktır.
• Sizi rahatsız eden kişinin cinsel taciz olarak nitelendirilebilecek tüm davranışlarını tarih ve saat detaylarıyla birlikte yazarak not edin. Taciz durumunu gerekli mercilere şikayette bulunacağınızda bu notlar somut delil niteliği taşıyacak ve probleminizi daha açık ve net ifade etmenize olanak sağlayacaktır.
• İş yerinizde cinsel tacize uğradığına şahit olduğunuz kişilere durumun farkında olduğunuzu belirtin ve yapılabilecekler konusunda taciz mağdurunun uygun gördüğü sınırlar çerçevesinde diğer çalışanları ve yöneticilerinizi harekete geçirmeye çalışın. Unutmayın, tacize uğrayan kişi yalnız olmadığını hissettiğinde aksiyona geçmek konusunda çok daha istekli ve motive olacaktır.

İlginizi çekebilir: Cinsel ilişkide rıza evettir, kararsız bir hayır değil

Kaynaklar:
lifehacker.com
thebalance.com
theguardian.com
Türk Ceza Kanunu Mevzuat
citok.boun.edu.tr