Birbiriyle savaşan iki kurt hakkındaki Çeroki öyküsünü duymuş olabilirsiniz. Kurtlardan biri kötü, diğeri iyidir. Efsaneye göre her iki kurt da içimizdedir ve beslediğimiz kurt hangisiyse savaşı kazanacak olan da odur.
Kurtların “benliklerimiz”i simgelediğini varsayarsak, bunlardan biri “sahte benliğimiz” diğeri ise “gerçek benliğimiz”dir. Bu kavramları ünlü psikanalist D.W.Winnicott 1960’larda geliştirdi. Gerçek benlik, doğduğumuzda sahip olduğumuz asıl bizi ifade eder ve sağlıklı gelişme gösteren kişi bu benliğini “besler.” Sahte benlik ise yoksunluklarımızı telafi etme çabasıyla “doğar” ve diğer insanların fikir ve isteklerine bel bağlayarak “beslenir.”
Psikoterapist Stephen Cope bu duruma şöyle yaklaşıyor: “Sahte benlik, çevre asıl benliğimizi olduğu şekilde kabul etmediğinde doğar. Özellikle erken gelişme dönemlerinde, hayatı olduğu şekliyle yaşama yetkinliğimizden koparılırsak, huzur bulma ve kendimizi sakinleştirme becerilerimiz de ciddi ölçüde zarar görür. Sürekli ve doyumsuz bir biçimde dış dünyadan kabul görmeyi, başkaları tarafından onaylanmayı bekleriz.”
Yeme bozuklukları, yukarıda açıklanan ve saplantı derecesinde yatıştırılmayı bekleyen sahte benliğe bir örnektir. Sahte benlikteki kurt, doyumsuz bir açlıktır. Yeme bozuklarıyla ilişkili davranışlar kurdu “besler” ama kurt asla doymaz. Sahte benliğin saplantıları arasında diğer kurt, gerçek benlik, unutulur. Sahte benlik, yeme bozukluğu, kişinin kimliği haline gelir.
Cope devam ediyor: “Başlangıçta etkili bir uyum sağlama stratejisi olan sahte benlik zamanla öğrenme güçlüğü haline gelir. Bedenimizle olan doğrudan iletişimi keser. Olmamız gereken kişi hakkındaki fikirler öyle baskın hale gelir ki gerçekte kim olduğumuzu, nasıl biri olduğumuzu görme yetimiz ciddi yara alır. Ego sahte benliğe gömülür ve onun gerçekliğine inanmaya başlar. Sonuç olarak, sahte benliğe yönelik herhangi bir tehdit ve onun isteklerini yerine getirmeyi engelleyici herhangi bir durum hayata yönelik tehlike olarak algılanır. ‘Ben’ olarak kabul ettiğimiz şeyi canımız pahasına savunmaya başlarız.”
Yeme bozukluklarının kendilerini gösterdikleri kişi ya da şey olmadığını fark etmek çok önemli. İyileşme, gerçek benliğimizi hatırlayıp onu ‘yeniden beslemek’ten geçer.
Dr. Dorie McCubbrey, yukarıdaki bilgiler ışığında gerçek benliğini beslemek için gerekli bakış açısını sağlayan beş ilke geliştirdiğini belirtiyor. Başta bu ilkelere “Sezgisel Öz Bakım” adını vermiş. Beş yıl önce ise Yeme Bozukluğunda Sezgisel Terapi (EDIT)™ kavramını geliştiriyor. Bu terapi, temelinde Bilişsel Davranış Terapisi, Diyalektik Davranış Terapisi, Kabul ve Kararlılık Terapisi, Sezgisel ve Farkındalıkla Yeme gibi alanlardan kanıta dayalı uygulamaları içeriyor.
Dr. McCubbrey’nin açıklamalarıyla EDIT™ yaklaşımının beş ilkesini aşağıda şekilde özetleyebiliriz:
Atıştırmalık: Kendini sev
*Sahte benlik – “Olması gerektiği şekilde görünürsem kendimi sevebilirim.”
Sahte benlik, bedeni kimliğimiz olarak algılar ve insanın kendini sevmesini bedenini sevmesiyle eşit tutar. Bu nedenle, kendimizi sevmenin tek yolu ideal standartlara uygun bir bedene sahip olmaktır. Fakat bu standartlar hem güvenilmezdir hem de ulaşıldıklarında bile yeterince iyi olmadıkları düşünülür. Diğer bir deyişle, yeme bozuklarında ‘yeter’ sözcüğünün yeri yoktur.
*Gerçek Benlik – “Kendimi olduğum gibi sevebilirim.”
Gerçek Benliğin ruhsal, duygusal, zihinsel ve fiziksel yönleri vardır. Kendinizi her şeyinizle, şu an tam olarak olduğunuz biçimde kabul eder ve seversiniz. Hiçbir şeyi ‘düzeltmeye’ gerek yoktur. Başkalarının fikirlerinden etkilenmez, toplumun dayattığı ideallerden özgür olarak yaşarsınız. Gerçek Benlik zaten ‘yeterince iyidir,’ her zaman öyle olmuştur ve olacaktır.
*EDIT™ yaklaşımı
Dr. McCubbrey, Kendini Sev ilkesi hakkında düşüncelerinizi geliştirmek için aşağıdaki alıştırmayı öneriyor.
Ara sıcak: Kendine dürüst ol
*Sahte Benlik: “Kurallara uyacağım ve yapmam gereken neyse onu yapacağım.”
‘Kurallar’ söz konusu olduğunda yeme bozukluklarıyla ilgili davranışlar ve diğerlerinin beklentileri kast edilmektedir. Sahte benlik, bu kuralları dışarıdan maruz kaldığımız etkiler sonucu edindiğimizin farkında olmadan kendi kuralları gibi benimser. Kuralların çoğu birbiriyle çelişir, zamanla bozulur ve değiştirilir. Ama sahte benlik her seferinde daha sert kurallar koyarak kendini sınar ve kör daireler içinde hapsolur.
*Gerçek Benlik : “Hayatın her alanında sezgilerime güveneceğim.”
Sezgi ya da içgüdü, içerdeki beni bilmekle ilgilidir ve herhangi bir mantıksal analiz gerektirmeden gelen farkındalıktır. Gerçek Benliğin ‘sesidir.’ Hayatın her alanında bu sese göre karar veren Gerçek Benlik, diğerlerinin fikirlerini dinleyebilir ama bunların kendi değerleriyle uyuşup uyuşmadığı üzerinde düşünür. Gerçek Benliğin pusulası daima doğru yönü gösterir.
*EDIT™ yaklaşımı:
Dr. McCubbrey, Kendine dürüst ol ilkesi hakkında düşüncelerinizi geliştirmek için aşağıdaki alıştırmayı öneriyor.
Garnitür: Kendini ifade et
*Sahte Benlik – “Mutlu bir ifade takın ve ortama ayak uydur.”
Sahte Benlik, her şeyin ‘yolunda’ olduğu izlenimi yaratmaya ve etraftakilerden kabul görecek şekilde davranmaya oldukça eğilimlidir. Yeme bozuklarıyla ilgili davranışlar bazı hisleri saklamanın yolu olarak görev görür. İfade edilen her duygu aslında sahte benliğin taktığı ‘güvenli’ maskedir.
*Gerçek Benlik – “Tüm hislerim ve kendimi özgürce ifade edebildiğim için minnettarım.”
Gerçek Benlik, içten gelen hislerin farkındadır ve bu hisleri sağlıklı bir şekilde ifade eder. Kuvvetli hisleri, gerektiğinde birtakım beceriler kullanarak ölçülü bir şekilde, olumsuz olarak etkilenmeden yaşar. Tüm hisler, Gerçek Benliğe aittir ve sahte değildir.
*EDIT™ yaklaşımı:
Dr. McCubbrey, Kendini İfade Et ilkesi hakkında düşüncelerinizi geliştirmek için aşağıdaki alıştırmayı öneriyor.
İçecek: Kendini önemse
*Sahte Benlik: “Diğer herkesin bana ihtiyacı var; kendi ihtiyaçlarım önemli değil.”
Sahte Benlik, insanın kendine özen göstermesini ‘bencillik’ olarak algılar ve kendinden ödün vermek pahasına başkalarının ihtiyaçlarını önemser. Yeme bozukluğuyla ilgili davranışlarda bulunması gerektiği dışında herhangi bir ihtiyacı olmadığına inanır.
*Gerçek Benlik – “Önemliyim; önceliğim kendimi beslemek.”
Gerçek Benlik için ‘bencillik’ sahte benlikte olduğundan farklıdır. Kendine önem vermenin aynı zamanda başkalarını da geliştireceği anlamına geldiğine inanır. Kendimizi beslediğimizde diğer insanlarla paylaşacak daha fazla şey buluruz.
*EDIT™ yaklaşımı:
Dr. McCubbrey, Kendini Önemse ilkesi hakkında düşüncelerinizi geliştirmek için aşağıdaki alıştırmayı öneriyor.
Tatlı: Kendine inan
*Sahte Benlik: “Yeme bozukluğumdan asla kurtulamayacağım.”
*Gerçek Benlik: İyileştiğimde hayatımı özgür bir şekilde yaşayacağım.”
*EDIT™ yaklaşımı:
Dr. McCubbrey, Kendine İnan ilkesi hakkında düşüncelerinizi geliştirmek için aşağıdaki alıştırmayı öneriyor.
Not:
Yukarıdaki yazıyı Dr. Dorie McCubbrey’nin makalesinden derleyerek çevirdim.
Dr. Dorie McCubbrey, yeme bozukluklarının tedavisinde yirmi yılın üzerinde klinik deneyime sahiptir. Alanıyla ilgili iki kitap yazmıştır. Bunlar: Dr. Dorie’s Don’t Diet Book (1998, Positive Pathways Press) and How Much Does Your Soul Weigh (2003, HarperCollins).
Kaynaklar:
Cope, Stephen. Yoga and the Quest for the True Self (1999, Bantam Books).
McCubbrey, Dorie. How Much Does Your Soul Weigh (2003, HarperCollins).
İlginizi çekebilir: Ortaya çıkın ve paylaşın: Yeme bozukluğu yaşadığınızı saklamak zorunda değilsiniz