Eggshell parenting: Çocuklarda kaygı ve özgüven üzerindeki etkileri

Sosyal medya, daha önce sahip olduğumuzu bilmediğimiz birçok davranış ve düşünme biçimini fark etmemizi sağlıyor. Bunlardan biri de son dönemde özellikle TikTok’ta yayılan “eggshell parenting” kavramı. Pek çok kişi bu sayede ya bu tarz ebeveynler tarafından yetiştirildiğini anlıyor ya da benzer bir ebeveynlik yaptığını görüyor. Literatüre yeni kavramlar katarak dijital trendleri belirleyen TikTok, söz konusu ebeveynlik olduğunda, tavsiye almak için kullandığınız bir platform olmayabilir. Ancak çocuğun, ebeveyn karşısında sürekli tetikte hissetmesi şeklinde tanımlanan bu ebeveynlik biçimini anlamak, çocuk gelişiminde büyük önem taşıyor. 

Eggshell parenting nasıl bir yaklaşımı ifade ediyor?

https://www.tiktok.com/@drkimsage/video/7236906616790994219

Eggshell parenting, Türkçe’ye “yumurta kabuğu ebeveynlik” olarak çevrilen bir yaklaşım. Ebeveynin istikrarsız ve değişken ruh haline sahip olmasıyla kendini gösteren bu yaklaşımda, çocuk sürekli tetikte oluyor ve ebeveyninin yanındayken sanki yumurta kabukları üzerinde dolaşmış gibi hissediyor. Bir diğer deyişle kendini sürekli diken üstünde hissediyor ve karşı tarafın ani öfke patlamaları veya dengesiz ruh halleriyle karşılaşmamak için içe kapanıyor. Bu durum dışarıdan uyumlu görünse de duygusal güvensizliğin yarattığı baskı uzun vadede çocuğun öz güveninde, sosyal ilişkilerinde ve duygusal sağlığında ciddi sorunlar çıkabiliyor. 

Nitekim, bu tarz ebeveynler tarafından yetiştirilen çocuklar, kendi ayakları üzerinde duran bireylere dönüştükleri zaman geçmişten gelen bu problemleri farklı biçimlerde dışa vuruyor. Ya da çoğu zaman vuramadıkları için hayatlarındaki stres, anksiyete, depresyon gibi duygularla nasıl baş edeceğini bilemiyor. Dolayısıyla TikTok’un eggshell parenting üzerine oluşturduğu farkındalık, hem çocuk gelişimi hem ebeveyn bilinci açısından fazlasıyla faydalı olabilir.

Eggshell parenting belirtileri ve örnekleri

Eggshell parenting kavramını öğrendiğinize göre bu davranışların nasıl ortaya çıktığını ve neye benzediğini merak ediyor olmalısınız. Bu ebeveynlik biçiminin temel özelliği öngörülmezliktir. Eğer aşağıdaki özelliklere sahipseniz veya sahip olan bir ebeveyniniz varsa, maalesef eggshell parenting ile karşılaştığınız söylenebilir:

• Öngörülemezlik: Eggshell parenting, çocukların ebeveyn hareketlerini tahmin etmesini ve öngörüde bulunmasını zorlaştırıyor. Ruh halinin saniyeler içinde değişmesi ve sinir katsayısının bir anda artması, çocuk tarafından net şekilde anlaşılamıyor. Buna sürekli maruz kalan bir çocuk ebeveyninin hareketlerini korkuyla bekliyor ve ne yapacağını bilemiyor.
• Tutarsızlık: Çocuğuna bir an sıcak, sonraki an aşırı sert davranan bir ebeveynin eggshell parenting yaklaşımına sahip olduğu söylenebilir. Ruh halinin birkaç saat veya gün içinde istikrarsız şekilde değişmesi buna işaret edebilir. Örneğin; çocuğunuzu aldığı geçer not için tebrik ettikten birkaç saat sonra neden daha yüksek not almadığı için aşırı sinirli şekilde fırçalıyorsanız, bu ebeveynlik stiline eğiliminiz olabilir.
• Aşırı eleştiri: Eggshell parenting, çocuğun yanlış yaptıklarına odaklanmakla ilgili bir kavram. Bunun sonunda ebeveyn, doğru yapılanları görmezden gelerek sürekli yanlışlara takıntılı hale gelebiliyor. Yanlışların görünürlüğü arttıkça çocuğun öz güveni daha çok zedeleniyor. Yeterince takdir edilmediğini hisseden çocuk, güçlü yanlarını geliştirme veya isteklerini açıkça ifade etme sıkıntıları çekebiliyor.
• Gerçekçi olmayan beklentiler: Birçok ebeveyn çocukları için iyi şeyler istese de eggshell parenting bundan biraz daha farklı. Çünkü çocuğu için gerçekçi olmayan hayaller kuruyorlar. Bu hayallerin gerçekleşmemesi halinde ise ruh hali dalgalanmaları şiddetini artırabiliyor ve çocuğun çekingen, korkak veya karşı tarafa saygı duymayan bir birey haline gelmesine neden olabiliyor.

Özetle; bu ebeveynler tarafından yetiştirilen çocuklar, evde geçirdikleri sevgi dolu anların sonunda bile yeterince güvende hissetmiyor. Ebeveynin bir an mutlu, bir an sinirli davranışları çocuğu sürekli diken üstünde tuttuğundan ya kendi bağımsız kimliğini oluşturamıyor ya da evdeki ebeveyn rolünü üstleniyor. Sonuç olarak kendi ihtiyaçlarını söylemekten çekinen ve ihmal eden ebeveynleşmiş çocuklar, ileride kronik anksiyete ve depresyon gibi sorunlar geliştirebiliyor. 

Eggshell parenting döngüsü nasıl kırılır?

Ebeveynlerin bu tür davranışları genellikle kendi yetiştirilme süreçlerinden ve geçmişten gelen çözümlenmemiş sorunlarından kaynaklanıyor. Bu sorunlarla yüzleşmemek, ister istemez çocuklarını da kendi büyüdükleri yaşantıya benzer bir ortama sürüklemelerine yol açıyor. Bu şekilde büyümenin getirdiği sorunlar çözülmezse döngü nesiller boyunca devam edebiliyor ve çocuktan çocuğa aktarılabiliyor. Yani riskler, sanılandan da ciddi. Döngüyü kırmak ise biraz sabır ve istekle gayet mümkün:

Bütün bunlarla beraber, çocuğunuza ara sıra bağırmanız kötü bir ebeveyn olduğunuzu göstermez. Çünkü herkes bazen kendini biraz kaybedebilir. Buradaki temel fark, eylemlerin sorumluluğunu üstlenmek ve çocuğa gereken açıklamayı yapmak.

1. Öz farkındalık

Eggshell parenting eğiliminin karşısında durmak öz farkındalıkla başlar. Sık değişen ruh haliniz sebebiyle insanların sizinle iletişim kurmakta zorlandığını düşünüyor veya başkalarının sizin yanınızda tepkilerini kontrol ettiğini hissediyorsanız, durumu fark etmeniz önemli. Çünkü ancak bu sayede kendinizi tanıma becerileri geliştirir, sorunun kaynağını anlar ve hem duygusal hem davranışsal tepkilerinizi iyileştirirsiniz.

2. Zararları onarma

Durup tepkileri düşürmek, döngüyü kırmanın ilk adımlarındandır. Çocuğunuza aniden çıkıştıktan sonra bunun nedenlerini aramak ve ardından gidip özür dilemek, kalıcı psikolojik sorun oluşturma riskini azaltabilir. Açık iletişim ve anlayış yoluyla yavaş yavaş hem kendinizi hem çocuğunuzu bu sıkıntılı döngüden çıkarabilirsiniz.

3. Stres yönetimi

Eggshell parenting genellikle ebeveynin kendini yoğun stres ve baskı altında hissetmesinden kaynaklanır. Stres faktörüne uyum sağlamak ve sizi strese sokan faktörleri önlemek, etkili bir çözümdür. İstemediğiniz durumlarla başa çıkmak için hayatınızda daha fazla “Hayır” demeyi öğrenebilir, çevrenizi kontrol altına alabilir ve sorunlarla ertelemeden doğrudan yüzleşebilirsiniz.

4. Profesyonel destek

Başkalarından yapıcı bildirim istemek veya profesyonel yardım almak, olaylara bakış açısını değiştirir. Bu sayede farkında olmadan çevrenize verdiğiniz hasarı kavrayabilir ve bunu düzeltmek için gerekenleri yapma konusunda istekli olabilirsiniz.

Bütün bunlarla beraber, çocuğunuza ara sıra bağırmanız kötü bir ebeveyn olduğunuzu göstermez. Çünkü herkes bazen kendini biraz kaybedebilir. Buradaki temel fark, eylemlerin sorumluluğunu üstlenmek ve çocuğa gereken açıklamayı yapmak.

Kaynak: parents, mentalhealthcenterkids

İlginizi çekebilir: Çocuklarınızın duygusal dayanıklılığını geliştirme yolları