Diş sıkma (bruksizm) nedir, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir?

Uyku zamanları; bedenimizi ve zihnimizi rahatlatmak için biçilmiş kaftan olsa da her zaman yeterince dinlendirici olmayabilir. Diş gıcırdatma ya da bruksizm, çoğunlukla uyku anlarında bizi ele geçiren ve stresin peşimizi bırakmadığını hatırlatan bir sağlık problemidir. Eğer sabahları yoğun çene ağrısı ile uyanıyor ve uzun zamandır dişlerinizde aşınmalar olduğunu gözlemliyorsanız sebebi diş sıkma alışkanlığınız olabilir. Üstelik, yalnızca uyku anlarında değil, gün içinde başka işlerle uğraşırken de farkında olmadan dişlerinizi birbirine bastırıyor olmanız olası. Diş sıkma belirtilerinin farkında olmak ve alternatif tedavi yöntemlerini bilmek, hem diş sağlığınızı hem de bütüncül iyi oluşunuzu korumanıza yardımcı olabilir.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Bruksizm (diş sıkma/gıcırdatma) nedir?

Çoğu insan muhtemelen zaman zaman dişlerini gıcırdatır ve sıkar. Tıbbi olarak bruksizm olarak adlandırılan dişleri birbirine bastırma ya da sürtme eylemi ara sıra gerçekleştiğinde genellikle fazla zarar vermez; ancak kişi düzenli olarak dişlerini gıcırdattığında dişleri zarar görebilir ve ağız sağlığına ilişkin farklı sorunlar ortaya çıkabilir.

Diş sıkma eyleminin iki tipi vardır: Uyku bruksizmi ve uyanık bruksizm. Kişi uyurken dişlerini sıkıyor, gıcırdatıyorsa uyku bruksizmi; uyanık haldeyken bu eylemi gerçekleştiriyorsa uyanık bruksizm yaşar. İstemsizce, bilinçsizce gerçekleşen dişleri sıkma eylemi, hafif şiddette ve az sıklıkta olduğunda tedavi gerektirmese de yoğun ve şiddetli durumlarda farklı sağlık sorunlarını tetiklememesi için tedavi edilmesi gerekir. Bu nedenle diş gıcırdatmanın nedenlerini bilmek ve belirtilerini fark etmek önemlidir.

Diş gıcırdatma neden olur?

Diş sıkma eylemini gerçekleştiren çoğu yetişkinde bu durumun sebebi stresi yönetememeleridir. Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen stres, uyku sırasında da rahat vermez ve dişlerin sıkılmasına neden olabilir. Ayrıca:

Genetik faktörler
Stres
Kaygı
Gastroözofageal reflü bozukluğu
Uyku apnesi
Gece terörü (uykuya daldıktan kısa süre sonra çığlıkla, korkuyla uyanma hali)
Antidepresan türevi çeşitli ilaçların kullanımı gibi faktörler diş gıcırdatmaya neden olabilir.

Öte yandan alkol, tütün ürünleri, kafeinli içeceklerin yoğun tüketimi de bruksizm riskini artırabilir.

Diş sıkmanın belirtileri nelerdir?

Eğer aynı yatakta yattığınız bir partneriniz ya da aynı odayı paylaştığınız bir oda arkadaşınız varsa gece diş gıcırdatma sesiniz yanınızdaki kişiyi uyandırabilir ve sizi uyarabilir. Böylece bruksizm yaşadığınızı fark edebilirsiniz. Öte yandan:

Kırılmış, yamulmuş, çatlamış dişler
Aşınmış diş minesi
Artan diş ağrısı
Diş hassasiyetleri
Gergin çene kasları
Baş ağrısı
Yanak içi hasarları
Kulak ağrısı
Çene ağrısı
Uyku bozuklukları gibi belirtiler de diş gıcırdatma sorununuz olduğunun sinyallerini verir. Bu nedenle önlem almak ve vakit kaybetmeden tedaviye başlamanız gerekir.

Diş sıkma sorunu için ne zaman doktora gitmeli?

Eğer yukarıdaki belirtilerden bir veya daha fazlasına uzun süredir sahipseniz, dişleriniz ve çenenizle ilgili endişeleriniz varsa, kaliteli bir uyku deneyimi yaşayamıyorsanız ve partneriniz veya aynı odayı paylaştığınız aile bireyi, arkadaşınız, akrabanız, dostunuz ve benzeri kimse size uyurken dişlerinizden sesler çıkardığınızı söylüyorsa vakit kaybetmeden diş hekiminize veya uzman doktorunuza görünün. Çocuğunuzun dişlerini gıcırdattığını veya başka bruksizm belirtileri olduğunu fark ederseniz, çocuğunuzun bir sonraki diş randevusunda bunu belirtmeyi unutmayın.

Diş gıcırdatma neden zararlıdır?

Bazı durumlarda, kronik diş gıcırdatma, dişlerin kırılmasına, gevşemesine veya kaybına neden olabilir. Şiddetli diş sıkma, sadece dişlere zarar vermekle ve diş kaybına neden olmakla kalmaz, aynı zamanda çenelerinizi de etkileyebilir; çene kaslarınıza zarar vererek yüzünüzün görünümünü bile değiştirebilir. Ayrıca, baş, çene, kulak ağrısı gibi sebep olduğu rahatsızlıklarla yaşam kalitesini de olumsuz etkileyerek işlerinizden aldığınız verimi ve enerjinizi, modunuzu düşürebilir. Kısacası hem fiziksel hem zihinsel sağlığınızı tehlikeye atmamak için bruksizmin tedavi edilmesi oldukça önemlidir.

Bruksizm tedavisi nasıldır?

Çoğu durumda, tedavi gerekli değildir. Pek çok çocuk tedavi olmaksızın bruksizmden kurtulur ve pek çok yetişkin dişlerini terapi gerektirecek kadar kötü bir şekilde gıcırdatmaz veya sıkmaz. Bununla birlikte, sorun şiddetliyse, çeşitli tedavi yöntemlerinin denenmesi gerekir. Öncelikle diş hekiminize danışarak gerekli tedbirleri alabilirsiniz.

Diş hekiminiz uygun gördüğü takdirde diş plağı kullanmaya başlayabilirsiniz. Diş sıkma ve gıcırdatmanın neden olduğu hasarı önlemek, alt ve üst çenedeki dişleri birbirinden ayırmak için diş koruyucu bir plak yardımcı olabilir.
Eğer dişlerinizi sıkmaktan dolayı diş yapınız bozulduysa, dişlerinizin çiğneme yüzeylerinin yeniden şekillenmesi ve hasarın onarılması için diş hekiminiz uygun işlemleri yapabilir.
Çene kaslarına uygulanacak olan botoks, dişlerinizi sıkmanızı engelleyebilir. Özellikle, şiddetli bruksizmin tedavisinde tercih edilen ve masseter botoks olarak bilinen çene kaslarını hedef alan bu yöntemi diş hekiminiz önerebilir ve uygulayabilir.
Diş sıkma sorununuzun altında reflü, uyku apnesi ve benzeri farklı sağlık sorunları varsa bunların tanı ve tedavisi için genel sağlık kontrollerinizi yaptırarak en uygun tedavi yöntemine doktorunuzun karar vermesini sağlayabilirsiniz.

Diş gıcırdatmanın en sık karşılaşılan nedenlerinden biri olan stres ve kaygıyı yönetmek, dişlerinizi rahat bırakmanın bir diğer yoludur. Meditasyon, mindfulness, nefes teknikleri gibi iyi yaşam alışkanlıklarından faydalanarak stresi azaltabilir, bedeninizdeki ve zihninizdeki etkisini en aza indirebilirsiniz. Öte yandan, bu konuda kendinize yardımcı olamıyorsanız size rehberlik etmesi için psikoloji alanında uzman bir profesyonelden destek alabilirsiniz.

Hangi seçeneğin sizin için en uygun olduğunu öğrenmek için diş hekiminiz veya doktorunuzla konuşun. Diğer yandan şunları unutmayın:

Yapın:

Dişlerinizi düzenli kontrol ettirin
Sağlık taramalarınızı aksatmayın
Yatmadan önce bedeninizi ve zihninizi rahatlatın
Çene kaslarınızı esnetmek için havluya sarılmış buz ile kompres yapın

Yapmayın:

Sert yiyeceklerden ve sakız çiğnemekten kaçının
Stresin, uykuyla aranıza girmesine izin vermeyin
Sigara içmeyin
Alkol tüketmeyin

Son olarak, diş gıcırdatma sorununun kendi kendine geçmesini beklemeyin. Eğer sizi dönemsel olarak strese soktuğundan emin olduğunuz bir durum söz konusu değilse ve birkaç haftadan daha uzun süre dişlerinizi sıktığınızı fark ettiyseniz bir an önce profesyonel destek alarak tedaviye başlamanız en iyisi.

Kaynak: healthline, mayoclinic, nhs

İlginizi çekebilir: Diş ağrısına ne iyi gelir? Evde uygulanabilecek çözüm önerileri