KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) daha çok ileri yaşlarda görülen bir hastalık olarak bilinse de, son yıllarda genç yetişkinlerde ve hatta bazı durumlarda çocuklarda da artan vakalar dikkat çekiyor. Yaşam tarzı değişiklikleri, çevresel faktörler ve özellikle gençler arasında yaygınlaşan tütün ve elektronik sigara kullanımı, bu artışın başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Bu durum, KOAH’ın yalnızca yaşlı hastalıkları arasında kalmadığını, gençlerde de ciddi bir sağlık riski oluşturduğunu gösteriyor.
Prof. Doktor Öner Dikensoy bu röportajında, gençlerde KOAH görülme sıklığındaki artışın sebeplerini, riskli meslek ve çevresel faktörleri, hastalığın seyri ile erken tanı ve korunma yöntemlerini tüm detaylarıyla anlatıyor. Ayrıca, sigarayı bırakmanın ve yaşam tarzı değişikliklerinin hastalığın ilerlemesini nasıl etkileyebileceğine dair önemli bilgiler paylaşıyor.
KOAH genellikle ileri yaş hastalığı olarak bilinse de, artık gençlerde de görülüyor. Bu artışın temel nedenleri nelerdir?
KOAH büyük oranda 50 yaş üzerinde görülen bir hastalık olmasına rağmen, son yıllarda yapılan araştırmalarda %4-5 oranında 50 yaş altında KOAH saptandığı konusunda bildirimler yapılmaktadır. Bunun en önemli sebepleri arasında; erken yaşlarda tütün ürünlerinin kullanılmaya başlanması, evde veya işyerinde tütün dumanına pasif maruziyetler olması, erken doğumla dünyaya gelen kişiler, çocuklukta geçirilen akciğer enfeksiyonları, genetik yatkınlıklar, iç veya dış ortam hava kirlilikleri, beslenme yetersizlikleri ve son olarak özellikle gençler, hatta çocuklar arasında gittikçe yaygınlaşan elektronik sigara kullanımını sayabiliriz.
Sigara dışında KOAH’a yol açabilen çevresel ya da mesleki faktörlerden hangileri en riskli grubu oluşturuyor?
Akciğerlerimiz dış ortama açık olan organlarımızdır. Özellikle çeşitli tozlara, kimyasallara veya dumana maruz kalan meslek gruplarında risk daha fazladır. Bunlara örnek olarak iç ortamda yasak olduğu halde sigara içilmesine izin verilen kahvehanelerde çalışanlar, ocak başında çalışan kebapçılar, fırın çalışanları, madenciler, tarım işçileri, inşaat işçileri gibi meslek gruplarını sayabiliriz.
“Genç KOAH” tanısı konulan kişilerde hastalığın seyri klasik KOAH’a göre nasıl farklılık gösteriyor?
Bu hastalarda akciğer kapasitesi ve fonksiyonlarındaki düşüş klasik KOAH hastalarına göre daha hızlı olmakta, bu nedenle de solunum hastalıklarına bağlı hastaneye yatış ihtimali ve erken yaşta ölüm riski artmaktadır. Genç KOAH hastalarının erken yaşta solunum yetmezliği geliştirmesi ve sürekli oksijen tedavisine ihtiyaç duyması daha olasıdır. Yurtdışında yapılan çalışmalar, bu grupta olan KOAH hastalarında psikiyatrik hastalıklar ve uyuşturucu madde kullanma eğiliminin daha fazla olduğunu gösteriyor.
Erken tanı için hangi belirtiler göz ardı edilmemeli? Hangi durumda bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurmak gerekir?
Genç KOAH hastalarının öksürük, sabahları balgam çıkarma ve özellikle eskisine göre hızlı yürürken veya yokuş, merdiven çıkarken daha çabuk yorulma gibi şikayetleri olduğunda, mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanına görünmeleri ve solunum fonksiyon testlerini yaptırmaları gerekir.
Sigarayı bırakmak hastalığın ilerlemesini durdurabilir mi, yoksa sadece yavaşlatır mı? Bu süreçte nefes egzersizleri ve yaşam tarzı değişikliklerinin etkisi nedir?
Sigarayı ya da daha doğru bir deyişle tütün ürünlerini bırakmak henüz KOAH gelişmemişse KOAH gelişme yaşının gecikmesini sağlarken, KOAH gelişmiş olanlarda ise akciğer fonksiyon kaybının yavaşlamasına katkı sağlar. Nefes egzersizleri, düzenli yürüyüş gibi egzersizler ve yaşam tarzı değişiklikleri tütün ürünlerinin bırakılması aşamasında çok faydalı destek tedavileridir. Ayrıca, nefes darlığına bağlı hareket isteği ve kapasitesi azalan KOAH hastalarında bacaklardaki kas zayıflamasının önüne geçmek için düzenli egzersiz yapılması, önerdiğimiz bir eylemdir.
*Bu yazı Koç Üniversitesi Hastanesi Katkılarıyla hazırlanmıştır.