Yapay zeka kullanımı beyin performansını etkiliyor mu?

Güncel çalışmalar, artan yapay zeka kullanımının eleştirel düşünme becerilerini olumsuz etkilediğini ifade ediyor. Bu etki, yapay zekanın kullanıldığı görevlere göre değişiklik gösterebiliyor. Yapay zekanın beyin ve zihin üzerindeki potansiyel negatif etkileri, araştırmacıları bu teknolojiyi daha fazla incelemeye itiyor. Bu yazımızda, yakın zamanda yayınlanan çalışmaların yapay zeka kullanımının beyin performansı üzerindeki etkisi hakkında öne sürdüklerini sizler için kaleme aldık.

MIT araştırmacılarının güncel çalışması yapay zeka kullanımına dair neyi kanıtlıyor?

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, kısa süre önce ‘’Your Brain on ChatGPT: Accumulation of Cognitive Debt when Using an AI Assistant for Essay Writing Task’’ başlıklı bir makale taslağı yayınlandı. Bu çalışmaya 18-39 yaş arası 54 tane Amerikan yetişkin katıldı. Katılımcılardan dört ay boyunca dört deneme yazmaları istendi ve bu denemeleri yazarken ChatGPT, Google gibi bir arama motoru ve kendi beyinleri olmak üzere üç araçtan birini kullanmalarına izin verildi.

İlk üç deneme baz alındığı zaman, ChatGPT’yi kullanan katılımcıların beyinlerindeki elektriksel bağlantının diğer iki gruba kıyasla daha düşük olduğu fark edildi. Ayrıca, arama motoru kullanan grubun ortalama elektriksel bağlantısı da sadece beynini kullanan gruba göre daha düşük çıktı.

Dördüncü deneme yazılacağı zaman gruplar değiştirildi; sadece beynini kullanarak ilk denemeleri yazan grup bu deneme için ChatGPT’yi kullandı ve ilk başta ChatGPT kullanan grup da sadece beyin kullanımıyla sınırlandırıldı. ChatGPT kullanmaktan sadece beynini kullanmaya geçen grup, yazıya olan sahiplik algısında azalma yaşadı ve denemelerdeki alıntıları daha az hatırladı.

MIT araştırmacılarının çalışması ilginç bulgular sunsa da bu çalışmanın çok küçük bir grupla gerçekleştirildiğini belirtmeliyiz. Bir başka deyişle, daha geniş kapsamlı araştırmalarda yapay zeka destekli sohbet robotlarına dair daha farklı sonuçlara ulaşılabilir.

Yapay zeka kullanımıyla ilgili diğer çalışmalar ne anlatıyor?

Yapay zeka hız kesmeden popülarite kazandığı için bu teknoloji üzerine yalnızca MIT araştırmacıları çalışmıyor.

Bu yıl yayınlanmış olan başka bir çalışma da yapay zekayı çok fazla kullanan bireylerin eleştirel düşünme becerilerinde zayıflama olabileceğini belirtiyor. Bu çalışmaya göre, 17-25 yaş arası kişiler bu teknolojiyi diğer yaş gruplarına kıyasla daha fazla kullanıyor.

Bahsi geçen çalışma, analitik görevlerin otomasyonuna güvenme nedeniyle bağımsız düşünme ihtiyacının azalmasına işaret ediyor. Bu durum ‘’bilişsel yük boşaltma’’ anlamına gelen ‘’cognitive offloading’’ olarak isimlendiriliyor.

2025 tarihli başka bir çalışma da yapay zekanın eleştirel düşünmeyi aktif bir eylemden pasif bir eyleme dönüştürebildiğini vurguluyor; insanlar bilgi toplamadan bilgi doğrulamaya kayabiliyorlar ve problem çözmekten uzaklaşarak bu teknolojinin sunduğu yanıtları entegre etmeye başlayabiliyorlar. Çalışma, aynı zamanda bu teknolojinin görevleri tamamlamaktan görev yönetimine kaymaya yol açabildiğini bildiriyor.

2024’te yayınlanmış bir araştırma da bahsi geçen diğer çalışmalarla paralellik sergiliyor. Bu araştırmaya göre, yapay zeka araçlarına olan bağımlılık artışa geçtiğinde zihinsel katılım azalabiliyor ve hesaplama gibi bilişsel beceriler zayıflayabiliyor. Aynı zamanda, bu teknolojinin dikkat süresini kısaltabildiği, hafıza kapasitesini azaltabildiği, bilgiyi yeni durumlara uygulamayı engelleyebildiği ve öz güveni düşürebildiği belirtiliyor. Sosyal izolasyon ve odaklanma sorunları da artan yapay zeka bağımlılığının belirtileri arasında bulunabiliyor.

Yapay zekanın beyniniz üzerindeki etkilerini nasıl azaltabilirsiniz?

Bu teknolojinin beyninizin işlevlerini derinden etkilemesini önlemek için kullanma alışkanlığınızı değerlendirmelisiniz. Yapay zekayı belirli şekillerde kullanarak olumsuz etkileri en aza indirebilirsiniz. Örneğin, ChatGPT gibi araçlardan doğrudan yaratıcılık beklemek yerine onların size ilham vermesini sağlayabilirsiniz. Bununla birlikte, bu araçları derin düşünmeyi ve verimliliği teşvik etmeleri için kullanabilirsiniz.

Herhangi bir konuda bilgi edinmeye çalışırken kendi kaynaklarınızı bulmaya ve onları tek başınıza anlamaya özen gösterebilirsiniz. Bu pratik esnasında, yapay zekadan bilgileri doğrulaması için destek alabilirsiniz.

Bu teknolojiye problem çözdürmek yerine onun fikirleri pratiğe dönüştürmesine izin verebilirsiniz. Kısacası, sorunları çözecek fikirleri siz üretmelisiniz ve teknolojinin de fikirlerinizi somutlaştırmasını isteyebilirsiniz.

Son olarak, kendi başınıza fikirleri sentezlemelisiniz ve analiz etmelisiniz. Yapay zekaya ise fikirleri karşılaştırması, ilişkilendirmesi veya yargılaması için başvurabilirsiniz.

Yapay zekayı tek bir kaynak olarak kullanmayıp onu yaratıcılığa ilham veren ve öğrenmeyi teşvik eden bir araç olarak değerlendirirseniz beyin sağlığınızı koruyabilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Yapay zeka kitap okuma alışkanlığını nasıl değiştiriyor?