Yansıyan mı, gerçekte olan mı: Ayna benlik nedir?

Herhangi bir sosyal ortama girdiğiniz zaman bu ortamdaki insanların hakkınızda ne düşündüğünü merak ediyor musunuz? Eğer sosyalleşirken içiniz böyle bir merakla dolup taşıyorsa ayna benlik kavramıyla karşılaşmış olduğunuzu belirtmek istiyoruz. Bu yazımızda, sosyoloji dünyasında pek çok çalışmaya konu olan ayna benlik olgusunu sizler için kaleme aldık.

Ayna benlik ne demek?

Ayna benlik, bir insanın başkalarının kendisini nasıl algıladığına odaklanmasına ve başkalarının algılarına göre benliğiyle ilgili görüşlerini değiştirmesine deniyor. Bir süreç olarak ele alınan bu olgu, aynanın yansıtıcı özelliğinden ismini alıyor. Bir başka deyişle, başkalarının algıları ana kişi tarafından yansıtılabiliyor ve bu kişinin benliğiyle ilgili görüşleri de diğer insanlar tarafından yansıtılabiliyor. Bu nedenle, bu süreç aynı zamanda yansıyan benlik ve yansıtılmış değerlendirme olarak da biliniyor.

Bu kavram, 1902 yılında Amerikan sosyolog Charles Horton Cooley tarafından ortaya atıldı. Cooley, ayna benlik kavramını açıklarken insan zihninde yaşanan her şeyin sosyal etkileşimlerin bir sonucu olduğunu belirtti. Cooley’e göre, bir kişinin sadece kendisiyle ilgili görüşlerine odaklanmak bir çözüm değildi. Cooley, benliğin incelenmesi esnasında ana bireyin diğer insanlar tarafından nasıl algılandığının da göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade etti. Ünlü sosyolog, ortaya attığı bu sürecin hayal etmeyle başladığını söyledi; ana kişi, herhangi bir sosyal ortama girdiğini düşünür ve başkalarının kendisini nasıl gördüğünü hayal eder. İkinci aşamada ise başkalarının gözündeki hayali görüşle ilgili o insanların nasıl yargılar yarattığı düşünülür. Son aşamada da ana kişi bu yargıları algılar, benimser ve içselleştirir

Belki de ayna benlik sürecinin en önemli aşaması olan son aşamada insanlar hayal ettikleri yargılardan ötürü çok farklı duygular geliştirebilirler ve bu duygular sonucunda da var olan benliklerinde ciddi değişikliklere gidebilirler.

Ayna benlik, kişinin kendisinde değişikliğe gitmesine ve kendisiyle ilgili düşüncelerini desteklemesine ya da bu düşünceleri sorgulamasına sebep olabiliyor. Bu yüzden, bu sürecin hem faydalı hem de yaralayıcı olduğunu söyleyebiliriz. Ayna benliğin doğru kullanılması sonucunda benlik geliştirilebiliyor ve insanlar sosyal açıdan güçlü bir hale gelebiliyorlar. Tabii, bu sürecin yanlış anlaşılması veya başkalarının görüşlerini tam olarak algılayamama durumu bireyin fiziksel ve psikolojik açıdan hasar görmesine yol açabiliyor.

İlginizi çekebilir: Kendinizi tanımanıza ve potansiyelinizi gerçekleştirmenize yardımcı olacak öneriler

Ayna benlik, iki yönlü ve döngüsel bir süreç olarak açıklanıyor; bu süreçte kişinin benliğiyle ilgili görüşleri başkalarının algılarından etkilenirken başkalarının bu kişiyle ilgili görüşleri de onun benlik algısı tarafından etkilenebiliyor.

Ayna benliği somut bir şekilde anlayabilmeniz için bir örnek vermek istiyoruz. Fiziksel açıdan kalıplaşmış güzellik standartlarına uyduğunu düşünen bir kadını hayal edin şimdi. Güzel olduğunun farkında olan bu kadın, herhangi bir sosyal ortamda hem erkeklerden hem de kadınlardan fiziksel görünüşüne dair sık sık iltifatlar alıyorsa bu kadının benlik algısı başkalarının görüşleri tarafından desteklenebilir. Eğer bu kadın herhangi bir iltifatla veya güzelliğini belli edebilecek bir sinyalle karşılaşmazsa bu kişinin benlik algısı hasar alabilir. Bu hasardan sonra da bahsi geçen kadın kendisiyle ilgili görüşlerini ciddi anlamda sorgulamaya başlayabilir.

Benlik anlayışı daha çok insan tanıyarak ve farklı bireylerle etkileşime girerek çoğalsa da ayna benliğin insandan insana göre farklılık taşıyan bir süreç olduğunu belirtmeliyiz. Örneğin, partneriniz veya yakın arkadaşınız gibi sevdiğiniz insanların sizinle ilgili görüşleri sizin için çok daha değerliyken herhangi bir iş arkadaşınızın sizi nasıl algıladığını çok umursamayabilirsiniz.

Ayna benlik üzerine yürütülmüş son araştırmalara göre internet ve sosyal medya bu süreci fazlasıyla etkiliyor. Pek çok insan, sosyal medya platformlarında benliğini pozitif göstermeye çalışıyor ve algılanan pozitiflik sayesinde kendi görüşlerini destekleyebiliyor. Her ne kadar çoğu insan sosyal medyada gerçek hayatının ve benliğinin çok az bir kısmını paylaşıyor olsa da şu anlık bu platformlar ayna benlik süreciyle el ele ilerliyor.

Ayna benlik hayatın bazı noktalarında zorlayıcı olabildiği için ilk aşamada benliğinizle ilgili görüşlerinize odaklanmalısınız. Daha sonra, başkalarının algılarını fark ederek ayna benlik sürecinde ilerleyebilirsiniz. Tabii, başkalarının görüşlerini ve yargılarını hayal etme sürecinin sizi yorduğunu düşünüyorsanız ayna benlik olgusuna yaklaşmamak için çaba gösterebilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Kimlik bunalımı nedir, kimlik krizi yaşadığınızı nasıl anlarsınız?