Vegan dosyası 6: Çocuklarda vegan beslenme

Geçtiğimiz haftalarda çocuklarını vegan büyütmeyi tercih eden aileler hakkında, birkaç ünlü ismin de dahil olduğu bir tartışma yaşandı, belki sosyal medyada denk gelmişsinizdir. Biri çıkıp bunun doğru ve etik olmadığını ve çocuklara zarar verdiğini iddia etti. Bir diğeri çıkıp tam tersini savundu. Tartışan tarafların yorumlarını ve fikirlerini savunmak için öne sürdükleri gerekçeler ise okuyanlarda büyük bir kafa karışıklığı yarattı. Bu kafa karışıklığından mustarip olanlardan biri de benim.

Beslenme ve sağlık gibi hayati konularda en doğru ve güvenilir bilgilere ulaşma yöntemim, akademik araştırmalara ve deneysel verilere bakmaktır. Ben de öyle yaptım, bütün bir hafta bu konu üzerine yazılmış makaleleri ve bu makaleleri okuyan uzman doktorların yorumlarını okudum, araştırdım. Bu yazıda da ulaştığım sonuçları sizlerle paylaşmak istiyorum.

Vegan beslenen çocuklarda besin yetersizliği endişesi

Doğuştan vegan olan bebekler ve çocuklar üzerinde yapılan en güncel iki çalışmadan biri Şubat 2021 yılına ait ve o çalışmanın sonuçları da son derece tartışmalı. Çalışma, vegan bebek ve çocukların düşük doymuş yağ oranlarının yağda çözünen A ve D vitaminlerinin eksikliğine sebep olabileceğini vurguluyor. Ancak vegan bebek ve çocukların A vitamini değerleri normal seviyelerde ölçülmüş. D vitamini değerleri düşük, ancak deneye katılan vegan ve vegan olmayan tüm çocuklar, yıllık güneş ışığı miktarının oldukça düşük olduğu Kuzey Avrupa ülkelerinde yaşayan çocuklardan oluşuyor ve vegan olmayan bebek ve çocuklarda da D vitamini miktarı olması gereken seviyenin altında. Dolayısıyla çalışma sonuçları, bebek ve çocuklarda vegan beslenmenin zararlı olduğuna dair hiçbir kesin kanıt sunmazken, daha uzun vadeli ve daha geniş deney gruplarının dahil edildiği çalışmaların eksikliğini de göstermiş oluyor.

Diğer güncel çalışma ise Temmuz 2021 yılında yapılmış. Beslenme ve sağlık ilişkisini inceleyen bu tarz araştırmalarda besin takviyesi alımının da değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayan uzmanlar, çalışmanın sonuçlarına şu notu düşmüşler: “Ebeveynler öğünlerini dikkatli bir şekilde planlarsa, zenginleştirilmiş gıdalar kullanırsa ve önemli besinleri desteklerse, tüm yaş sınıflarındaki çocuklarda vegan beslenmenin uygulanabilir olduğunu göz ardı edemeyiz.”

Doymuş yağ ve yağda çözünen vitaminler dışında bir diğer endişe ise yeterli protein alımının mümkün olmayacağı yönünde, çünkü büyüme çağındaki çocukların ihtiyaç duydukları protein miktarı yetişkinlerden oldukça farklı. Hatta farklı büyüme evrelerindeki çocuklarda dahi ihtiyaç duyulan protein miktarı değişkenlik gösterebiliyor. Ancak büyüme ve gelişme için gerekli olan proteinlerin ve esansiyel amino asitlerin alımı için hayvan etinin veya diğer hayvansal gıdaların alımı bir zorunluluk değil. Uzman bir doktor ve / veya diyetisyen eşliğinde kontrolü yapılan ve iyi planlanmış bir vegan diyet, bebek ve çocuklarda büyüme ve gelişmenin normal düzeyde seyretmesi için yeterli.

Çinko, kalsiyum, iyot, B12, Omega-3 ve demir gibi büyüme ve gelişme için elzem olan temel besinler konusunda da yine iyi planlanmış ve uzman kontrolünde yapılan bir vegan beslenme planı ile yeterli mineral ve vitamin alımı sağlanabilir.

Çocuğa ne yiyip ne yiyemeyeceğinin ebeveynleri tarafından dayatılması etik midir?

Geçtiğimiz haftalarda yaşanan tartışmanın odak noktalarından biri de çocuğa sorulmadan böyle bir karar alınmasının etik olup olmadığıydı. Bu etik sorusu her iki taraf için de sorulabilir. Sağlığa zararlı olduğu için şekerli gıdaların kısıtlanması, çocuğun sağlık hakkı ve yaşam hakkını gözettiği için etik dışı veya bireysel özgürlüğün ihlali olarak görülmez. Öyleyse zararlı ve kanserojen olduğu bilinen kırmızı et ve işlenmiş et ürünlerinin, hormonal dengesizliklere ve yine kansere yol açtığı bilinen ve hatta bağımlılık yaptığı kanıtlanmış süt ve süt ürünlerinin de çocukların beslenmesinden çıkarılması, etik ve hukuk kurallarına aykırı sayılamaz.

Reşit olana kadar bir çocuğun bakımından ebeveynleri veya vasileri sorumludur ve çocuğun beslenme ve sağlık da dahil olmak üzere tüm temel ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdürler. Mevcut çalışmalar iyi planlanmış vegan bir beslenme biçiminin diğer beslenme biçimlerine kıyasla çok daha sağlıklı olabileceğini söylerken, kendi çocuklarını vegan beslemeyi tercih ettiği için hiçbir anne ve babayı suçlayamayız.

Özetle, çocuklarda vegan beslenme, büyüme ve gelişme için önemli besin değerlerinin alımında özenli ve dikkatli olmayı gerektirir. Ancak ebeveynler ve / veya vasiler iyi bilgilendirildiği takdirde, kontrollü ve iyi planlanmış bir vegan beslenme çocuklar için sağlıklı ve güvenli olabilir.

Kaynaklar
Topi Hovinen et al.; Vegan diet in young children remodels metabolism and challenges the statuses of essential nutrients. EMBO Mol Med. 2021 Feb 5; 13(2): e13492. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7863396/
Daniel Olivier Sutter, Nicole Bender; Nutrient status and growth in vegan children. Nutrition Research. Volume 91, July 2021, Pages 13-25. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0271531721000191
Luciana Baroni et al.; Vegan Nutrition for Mothers and Children: Practical Tools for Healthcare Providers. Nutrients. 2019 Jan; 11(1): 5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6356233/
Harvard Health Publishing; What parents need to know about a vegan diet. https://www.health.harvard.edu/blog/what-parents-need-to-know-about-a-vegan-diet-2020010718625
Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu; Çocukları Vegan Beslemek. https://www.oguzcankinikoglu.com/cocuklari-vegan-beslemek/
Diyetisyen Kevser Başkara Röportajı, Bebek ve Çocuklarda Vegan Beslenme. https://veganlik.org/vegan-cocuk-buyutme/
PETA Kids; A Kid’s Guide To Vegan Nutrition. https://www.petakids.com/food/kids-vegan-nutrition-guide/
BBC Good Food; Is a vegan diet healthy for kids? https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/vegan-diet-healthy-kids

İlginizi çekebilir: Vegan Dosyası 5: Vegan olmadan önce yapmanız gereken 10 şey