Cinsiyet farklılıkları hastalıkların teşhisini ve tedavisini nasıl etkiliyor?

Vücuttaki her hücrenin bir cinsiyeti var. Kadınlarda her bir hücre iki X kromozomundan oluşurken, erkeklerde her bir hücre bir X, bir Y kromozomundan oluşuyor. Bu durum kadınların ve erkeklerin hem sağlığını hem de hastalıklarını etkiliyor.

Cinsiyet farklılıklarının etkilerini anlamak, kişiselleştirilmiş tıbbi çözümler üretmek açısından çok büyük bir öneme sahip. ABD’deki kadın ölümlerinin bir numaralı sebebi olan kalp hastalığını ele alırsak, birçok kadında hastalık sanılandan çok daha farklı seyrediyor. Erkeklerde daha kalın tıkanıklıklar oluşurken, kadınlarda tıkanıklık ana arterlerin duvarı boyunca yayılım gösteriyor. Bu şu anlama geliyor; kadınlarda kalp-damar tıkanıklıkları teşhisi daha zor bir hal alıyor. Altın standardına sahip testlerde bile tıkanıklıklar görülmeyebiliyor. Elbette bu tıkanıklıkları teşhis edecek testler de var ancak kardiyologların bu farklılıkların bilincinde olması gerekiyor.

İlgili yazı: Toplumsal cinsiyet ve biyolojik cinsiyetin toplum tarafından yanlış etiketlenmiş bilimsel gerçeklikleri

Cinsiyet farklılıklarının hastalıklar ve tedavi üzerindeki etkisinin bir başka örneği ise miyokard enfarktüsü, yani halk dilindeki tabiriyle kalp krizinde görülüyor. Genelde kalp krizinin damarlardaki ileri derece tıkanıklıktan kaynaklandığını düşünülüyordu ancak günümüzde bunun doğru olmadığı anlaşıldı. Erkeklerde kalp krizi genellikle aspirinin önlemeye çalıştığı “plak yırtılmasından” kaynaklanıyor. Buna karşılık kadınlarda ise genellikle kalp krizi yırtılma yerine “plak erozyonundan” kaynaklanıyor. Uzmanların bu iki mekanizma arasındaki farkı ve etkilerini anlamaları gerekiyor. İşte bu ve bunun gibi nedenlerle aspirin kadınlarda kalp krizinin önlenmesine yardımcı olmuyor ve kadınların kalp krizi sonucu ani ölüm riski erkeklerinden daha yüksek oluyor.

Kardiyovasküler sistem, cinsiyet farklılıklarının belirgin bir şekilde görüldüğü alanlardan sadece bir tanesi. Bu alanlardan bir diğeri de bağımlılıklar. Sigara içmek, birçok hastalığın başlıca sebebini oluşturuyor. Cinsiyet farklılıklarının bağımlılıklar üzerindeki etkisi araştırıldığında ise bir kere sigara içmeye başlayan kadınların sigarayı bırakmakta daha çok zorlandıkları görülüyor. Bunun sebebi ise nikotin bağımlılığı mekanizmasının kadınlarda ve erkeklerde farklı olması. Östrojen nikotin metabolizmasını artırırken, bu durum bağımlılığın seviyesini de artırabiliyor.

İlgili yazı: Erkeklerin meme uçlarının olmasının altında yatan ilginç bilimsel gerçekler – Video

Kadınların beyin kimyasındaki farklılıklar, başka hastalıklar ve tedavi türleri üzerinde de etkili olabiliyor. Örneğin Alzheimer hastalığının kadınlarda görülme oranı, erkeklerde görülme oranının iki katı. Bunun tek nedeni, kadınların yaşam süresinin erkeklerinkinden daha uzun olması değil. Kadınların depresyon riskinin daha yüksek oluşu da bir neden. Ayrıca araştırmalar, düşük dozda bile olsa uyku ilaçlarının etkin olabileceğini ve kadınlarda ciddi yan etkileri önleyebileceğini gösteriyor.

İlgili yazı: Sağlık sisteminin azınlık raporu

Bugün hastalıkların tedavileri konusunda cinsiyet farklılıklarının dikkate alınması gerektiği bilgisine sahibiz ancak hala ortaya çıkarılması gereken pek çok bigi var. Siz de bir sonraki sefer doktora gittiğinizde “Bu hastalığın tedavisi kadınlarda veya erkeklerde farklılık gösteriyor mu? Bu verdiğiniz en düşük etkin doz mu” gibi sorular sorabilirsiniz. Doktorunuz bu soruya yanıt verme arayışına gireceği için, bazı şeylerin değişmesine önayak olabilirsiniz.

Kaynak:
Robb report