21. yüzyılın bilinmeyeni “deja vu”nun olası nedenleri

Deja vu kavramı içinde bulunulan anı daha önce yaşamış olma hissi için kullanılıyor. Oldukça yaygın olan bu his, her 3 kişiden 2’si tarafından hayatlarının bir bölümünde muhakkak deneyimleniyor. Deja vu’nun sıklığı yaşlandıkça azalıyor, ancak bunu yaşayan insanlar genellikle yılda bir kez deja vu’yu hissediyor.

İlginçtir ki; oldukça yaygın olan bu deneyimle ilgili yapılan araştırma sayısı hayli sınırlı. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar ışığında deja vu deneyiminin olası nedenleri 4 farklı kategoride toplandı. Aşağıda ayrıntılarını okuyacağınız bu kategoriler dikkat, hafıza, çift süreç ve nörolojik olarak açıklanıyor.

İlginizi çekebilir: İlişkileriniz konusunda gözardı etmemeniz gereken 5 his

• Dikkat

Dikkatle ilgili açıklamalar, deja vu’nun  aynı şeye ikinci kez ve daha yoğun bir dikkatle bakmaktan kaynaklanabileceğini ifade ediyor. Örneğin; tam evden çıkıp kapıyı kilitleyecekken duyduğunuz bir sesin bir saniyeliğine dikkatinizi dağıttığını düşünün. Ardından tekrar kapı kilidine yöneldiğinizde, gürültüden önce kapıya yaklaştığınız anı bilinçsizce hatırlar ve aynı anı iki kez yaşıyormuş gibi hissedersiniz.

• Hafıza

Deja vu’nun hafıza ile ilgili olduğu düşüncesi, yeni edinilen deneyimin bir şekilde daha önceki yaşantılara benzerlik taşıdığını, ancak bu benzerliğin kaynağının ya da söz konusu geçmiş yaşantıların unutulduğu varsayımı üzerinden ilerliyor. Bu görüş, bireyin gün içinde birçok şeyle karşılaştığını, fakat bunların hepsine dikkat etmediğini ifade ediyor. Dolayısıyla aynı şeylerle tekrar karşılaşılması, bunların pek bilincinde olmaksızın hatırlanmasına yol açıyor ve deja vu gerçekleşiyor.

• Çift süreç teorisi

Bu teori, deja vu’nun eş zamanlı iki bilişsel sürecin arasındaki zaman uyumunun çok kısa bir süreliğine kaybolmasının bir sonucu olduğunu savunuyor. Bu iki bilişsel sürece hafıza ve algı örnek gösterilebilir.  

• Nörolojik nedenler

Nörolojik açıklamalar ise deja vu’nun duyu organlarıyla beyin arasındaki sinir iletimlerinde bir gecikme veya küçük bir lob kaynaklı nöbetin sonucu olabileceğini ifade ediyor.

Şimdiye kadar yapılan bu olası açıklamalara ek olarak deja vu’nun gençlerde daha çok görülmesi de hayli dikkat çeken bir konu. St. Andrews Üniversitesinden Dr. Akira O’Connor, bunun nedeninin kaslardaki seğirme gibi istem dışı olarak beynin hafızaya yanlış sinyaller göndermesi olabileceğini, demans ve epilepsi hastalarında deja vu’nun daha sık görülmesinin de bununla açıklanabileceğini ifade ediyor.

İlginizi çekebilir: Özel hayatımızda sezgilerin yeri

Kaynak:

bbc.co.uk

psychologytoday.com