Yaşam alanlarımızdaki küf ve mikotoksin hakkında merak edilenler

Geçtiğimiz hafta Necla Örnek, küf ile ilgili merak edilenleri bizlerle paylaşmıştı. Bu hafta da sağlığımızı ve yaşam alanlarımızı tehdit eden küf konusundan devam ediyoruz ve Necla Hanım’ın önemli açıklamalarına kulak veriyoruz:

Yaşam alanlarımıza gelecek olursak… Küf oluşumunu teşvik eden faktörler arasında nem oranı ve sıcaklık gibi çevresel faktörlerin yanı sıra yaygın olarak bilinmeyen değişkenler de var mı?

Küf oluşması için en önemli unsur sıcaklık ve nem oranı. Sıcaklık 19-20 derece, nem %40 seviyesinde olmalıdır. Sıcaklık ve nem dışında da bazı faktörler var, yetersiz havalandırılan ve duş sonrası buharı çıkarılmayan banyo ve yemek pişirilen mutfaklarda küf kolaylıkla gelişebilir.

Pek çoğumuzun bilmediği ve aklımıza asla gelmeyeceğini düşündüğünüz ancak yaygın bir şekilde küflenen eşyalar/zeminler/yerler arasında neler var?

Özellikle ev içinde; süpürgelikler, parkeler, dolap arkası, yatak altı, baza içi, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, halı, duş perdesi, klima, toprak teması olan duvar veya zemin, kartonpiyerler, gizli küf kaynaklarıdır. Araba ve karavanlar da kapalı otoparklarda uzun süreli kalırsa küflenir. Ayrıca evlerde içine su koyularak kullanılan her şey küflenebilir Örnek; ütü, kahve makinesi, robot süpürge, buhar makineleri, termos, çocukların kullandığı suluk ve mataralar, diffüzör, ev tipi tıbbi aletler; bpap cihazları, uyku apne cihazları, nebulizatör ve banyo oyuncakları vb…

Yaşam alanlarımızda gözümüzle görmüyorsak küfün oluşup oluşmadığını nasıl anlayabiliriz, küf oluşumunun en yaygın belirtileri neler?

Küfü gözümüzle görmemiz onun olmadığı anlamına gelmez çünkü küf hayatta kalmak için kendine güvenli bir yer bulmalı ve saklanmalıdır. Küfü bazen kokusundan anlarız.

Ev temizliğinde yapılan ve küf oluşumuna zemin hazırlayan en yaygın hatalar neler?

Ev temizliğinde ıslak son zamanların tabiri ile foşur foşur her yeri ıslatarak evin içine bol bol su dökülerek yapılan temizlik uygun değil. Ev temizliği mümkünse nemli bez ve az miktarda deterjan kullanılarak yapılmalı, ahşap zemin ve yüzeyler kurulanmalı ve temizlik sonrası mutlaka havalandırılmalı her yerin kuru kalması sağlanmalı.

Halk arasında küf ve mikotoksinlerle ilgili yaygın yanlış anlaşılmalar veya mitler nelerdir? Bu yanlış bilgilerin düzeltilmesi için neler yapılabilir?

Küfle ilgili bilinen en yanlış kanı küfün ‘antibiyotik’ olduğu. Aslında evet bazı antibiyotikler penisilin grubu küfün ürettiği mikotoksinlerden elde edilir. Ama bunun anlamı küfün antibiyotik olduğu anlamına hiçbir zaman gelmez. Öyle olsa bile her gün kontrolsüz biçimde antibiyotik niyetine küf tüketmek ne kadar doğru olur… Küflü peyniri güvenle tüketmek için uygun sıcaklık ve nem ortamında kontrollü üretilmiş olmalı ve sonrasında çok iyi muhafaza edilmeli. Uygun olmayan koşullarda üretilen yani mağara, mahzen, bodrum katları gibi alanlarda üretilen peynirlerde mikotoksin üreten küfler gelişebilir bu da sağlığımızı olumsuz etkiler. Bir de küflenmiş peynirler alıp, bekleyip daha sonra üzerinde tekrar küf oluşan peynirler de tüketilmemeli.

Özellikle banyo ve mutfak gibi ıslak alanlardaki küf oluşumunu önlemek için neler yapılabilir?

Banyo ve mutfak alanlarında en çok küflenen ve gözden kaçan yerler, bulaşık makinesi ve çamaşır makinesi, silikonlar, lavabo altı, dolaplar ve tavanlar.

Mutfak için yemek yaparken mutlaka aspiratör çalıştırılmalı, buharın dışarı çıkması sağlanmalı, mutfakta hasır ve ahşap eşya kullanılmamalı. Mutfak ortamında çok çabucak küflenme olur. Bulaşık makinesi kapağını açık bırakın, kapalı kalırsa hızla küflenir, Mümkünse mutfakta halı kullanmayın nemi hapseden, mutfak çöpünü bekletmeden atın, gıdaları açıkta bırakmayın.

Banyo için; halı ve duş perdesi kullanmayın, banyo çöplerini bekletmeden atın, banyo penceresi sürekli açık kalsın havalansın, duştan sonra duşakabin açık kalsın kurusun, yüzeyleri ıslak ve nemli bırakmayın, küflenen silikonları mutlaka değiştirin, bornoz ve havlularınızı kullandıktan sonra kuruyacak şekilde asın.

Evlerde sık sık yapılan ancak küf oluşumuna neden olduğu çoğu kişi tarafından bilinmeyen alışkanlıklar, davranışlar var mı? Mesela evin içerisinde çamaşır kurutmak?

Evimizin de sağlıklı olabilmesi için bazı ihtiyaçları vardır; bu ihtiyaçları karşılamazsak evlerimiz de bizim gibi hasta olabilir ve hasta bir ev de bizi hasta eder. Dikkat etmemiz gerekenler ev içinde asla çamaşır kurutmamalıyız, mutlaka balkonda güneş ile ya da kurutma makinesi ile kurutmalıyız. Evin eşit ısıtılması çok önemli, son zamanlarda yaşadığımız enerji krizi ve ekonomik sorunlardan dolayı insanlar sadece oturduğu odayı ısıtıyor tüm evin ısıtmasını açmıyor, bu da sıcaklık farkından dolayı evde nemlenme-yoğuşma yapıyor. Tasarruf etme çabası küf olarak geri dönüyor. Evde tamir edilmemiş veya fark edilmemiş su kaçağı/sızıntısı varsa sonuç yine küflenme oluyor. Ev iyi havalandırılmazsa ev güneş almıyorsa, evde çok eşya varsa, duvar kağıdı, halıfleks, ahşap duvar panelleri varsa, evde topraklı canlı bitki varsa, evin yönü kuzeye bakıyorsa, banyo penceresi yoksa, doğru izolasyon yapılmamışsa, banyo mutfak havalandırması iyi değilse, ev denize-göle-ormana yakınsa ve nemli bölgedeyse, önlem alınmazsa ev çok çabuk küflenebilir.

Evimiz bizi hasta eder mi?

Evet, eğer evimiz küflüyse, bizi hasta eder. Küf sağlığımıza çok zarar verebilir, bu yüzden nerede olduğunu bilmek önemlidir. Evimizin de bir mikrobiyomu var. Evimizde, bizimle birlikte yaşayan pek çok mikroorganizma var, tıpkı bedenimizde olduğu gibi. Onların da kendi aralarında bir denge var. Bazen, genellikle bu denge, patojen, yani kötü mikroorganizmalar lehine olacak şekilde değişebilir. Yani, evimizde hasta olabiliriz. Özellikle mutfak, banyo, bodrum katları bundan çok etkilenir, çünkü sıcaklık ve nemin en çok olduğu yerler burasıdır. Bu patojenler arasında insan sağlığı için en tehlikeli olanı küftür. Evde sıcaklık ve nem kontrolü ile küfün oluşmasını önleyebilirsiniz. Böylece, hem evinizin hem bedeninizin sağlığını korumuş oluruz.

Eğer evinizde kendinizi iyi hissetmiyorsanız, evde sadece ‘siz’ kendinizi iyi hissetmiyorsanız, sağlık sorunları ve iyi hissetmeme hali bu eve taşındıktan sonra başlamışsa, sağlık sorunları hem psikolojik hem fiziksel olarak ilerliyorsa, laboratuvar testleri hep normal ise, tedavi almanıza rağmen iyileşme sağlayamıyorsanız, özellikle antibiyotik sonrası daha kötü oluyorsanız, açıklanamayan sağlık sorunlarınız varsa, tedavisi olmayan bir sağlık sorununuz varsa, herhangi bir hastalık tanısına uymayan belirtileriniz varsa, birbiriyle alakasız sağlık sorunlarınız varsa, doktorlar “gayet iyisin, her şey senin kafanın içinde” diyorsa, evden çıktığınızda başka mekanlarda, açık havada kendinizi iyi hissediyorsanız, eviniz sizi hasta ediyor olabilir. Bu, sadece ev için geçerli değil; iş yeriniz, okul, çalıştığınız yer, gittiğiniz spor salonu, kütüphane, yazlık, hastane, plaza tarzı binalar, sinema, tiyatro, AVM’ler, kapalı otoparklar, müzeler, oteller, antikacılar, kütük evler vb. olabilir. Sonuç olarak, evimizin mikrobiyomu bozulursa, bizimkisi de bozulur.

“Evimde küf ve şu an taşınmam mümkün değil ne yapabilirim?” diye düşünenler varsa…

En önemli şey temiz hava. Bu yüzden ilk olarak iyi bir hava temizleyici edinin, hepa filtre ve aktif karbon filtreli olmalı. Evinizi sık sık havalandırın, nem alma cihazı alın, evin nem oranını düşürün, sıcaklık ve nem ölçer ile ölçüm yapın, gerektiğinde müdahale edin, doğada açık havada bol zaman geçirin, bol su için, ozon cihazı alın ve evinizi sık sık ozonlayın, küflü yerleri sirke-karbonat veya %3 lük hidrojen peroksit ile temizleyin yani bildiğimiz oksijenli suyla, haftada 3-4 kez saunaya girin, evde hepa filtreli elektrik süpürgesi kullanın, küfe etkili uçucu yağlardan faydalanın, evde yaşayan insanlar ve hayvanların sağlığını yakından takip edin ve en kısa sürede yeni eve geçmeyi planlayın.

Yeni bir ev kiralarken veya satın alırken küf kokusu yoksa veya gözle görünür bir şekilde küf öbeklerine rastlamıyorsak, küfün yokluğundan emin olmak için neler yapabiliriz, nerelere bakmamızı önerirsiniz?

Yeni bir ev niyetimiz varsa dikkat etmemiz gereken ilk şey mümkünse evi boyasız görmek. Genelde ev sahipleri veya emlakçılar evi ilana koymadan önce küflü yer varsa orayı kapanacak şekilde boyarlar ve siz bunu görmezsiniz, anlamazsınız. Ev tutarken ancak birkaç ay sonra küf gözle görünür hale gelir ama o zamanda iş işten geçmiştir…

Evin yönü eskilerin dediği gibi güney olsun böylece kuzey yağmurlarından etkilenmez. Banyosunda mutlaka penceresi olsun ama yeni yapılan evlerde mimarlar artık banyoya pencere koymuyor. Evi gündüz ışıkta inceleyin gerekirse koklayın, daima yukarıya bakın ilk işaretler genelde oradadır, duvarda tavanda kabarma, çatlama, nem, soyulma var mı?

Lavabo altı dolaplarını, tesisatları kontrol edin. Bina yöneticisi ve bina görevlisi ile görüşün. Binada su basması, su kaçağı, su sızıntısı, diğer evlerde küf sorunu olup olmadığını öğrenin. Binada su yalıtımı olup olmadığını öğrenin, uzun süre boş kalan evlerin küflenmiş olma ihtimali çok yüksek, ne kadar süredir boş olduğunu öğrenin, gözle görünen küf varsa hızla uzaklaşın, yeni sıfır evler de küflü olabilir bunun garantisi yok. Evi beğendiyseniz ilk yapmanız gereken kira kontratına küflenme durumunda sözleşme iptali maddesini ekletin.

Ev sahibi küfü temizletmek ve tadilat yaptırmak zorundadır. Nemli, küflü, rutubetli ev kusurludur yasal haklarınız var. Bu konu ile ilgili bildiğim tek dava Hazal Kaya’nın davası ve ev sahibi kusurlu bulundu, küflü evi boyatıp kiralamış, dava kiracı lehine sonuçlandı, hatta ödediği tüm kiraları geri alması yönünde karar çıktı.

Halıfleks, duvar kağıdı, parke gibi zeminin, duvarın örtülü olduğu yerler küf için uygun ortam oluşumunu destekler mi? Bu tür uygulamalardan kaçınmak mı gerekir?

Evde küf varsa halıfleks her zaman küf için çok iyi bir yerleşim yeri görevi yapar, aynı şey halılar için de geçerlidir. Arkasından küf çıkmayan duvar kağıdı henüz görmedim. Gizlenmeyi seven ve başaran küfün en çok bulunmayı tercih ettiği yerlerin başında duvar kağıtları gelir. Orada kimseye görünmeden sessizce büyümeye devam eder. Çıkardığı gazlarla duvar kağıdı kabarmaya başladığında varlığını ancak anlarız. Sağlıklı bir evde sağlıklı kalmak istiyorsak duvar kağıdı, halıfleks ve ahşap duvar kaplamaları uygun bir tercih değil.

Küften korunmanın tek yolu onu önlemek mi, küf oluşumundan tamamen kurtulmak, yaşam alanlarımızdaki, eşyalardaki küfleri tamamen temizlemek mümkün mü? Ev tipi yöntemlerle temizlenebilir mi?

Küfle mücadele etmenin en iyi ve doğru yolu küfün oluşmasını engellemek. Eğer bir evde küf oluşmuşsa ondan kurtulmak gerçekten zor. Bunun için nem ve sıcaklık ölçer bize çok yardımcı olacaktır, mümkünse her odada olmalı ve düzenli ölçüm yapılmalıdır.

Küfü temizlemenin en doğru yöntemi nedir?

Evde küf görünce insanın aklına ilk gelen şey ondan nasıl kurtulacağıdır. Ve yine insanın aklına ilk gelen hemen çamaşır suyu oluyor, çünkü kolayca erişilebilir, herkesin evinde var ve uygulayınca gözle görünen bir temizlik sağlıyor.

Oysa küf duvarda gördüğümüz kara leke olmanın dışında kendi savunma sistemi ve araçları olan -mikotoksin gibi- biyolojik bir canlıdır. O da tüm canlılar gibi hayatta kalmak, türünü devam ettirmek ister ve gerekirse bunun için savaşır. Küf temizliğinde çamaşır suyu kullanımı küfün kendini tehlikede hissetmesine neden olur, etrafa sporlarını (üreme hücreleri) ve toksinlerini daha çok saçmasına neden olur.

İlk etapta küf gitmiş gibi görünse de bir süre sonra bu sporlar sayesinde daha güçlü bir şekilde geri döner. Bu yüzden çamaşır suyu küf temizliğinde önerilmez. Yurt dışında bu iş nasıl yapılıyor? İşi yapan uzmanların küf kaldırma şirketleri var, kimse küfü öldürmekten bahsetmiyor. Önce küfün türünü belirler ona uygun remedy hazırlayıp uygularlar. Bunu yaparken kendilerini korumak için nerdeyse bir astronot gibi giyinirler.

Küfü doğal yollarla nasıl temizleyelim peki? Sirke, karbonat veya %3 hidrojen peroksit yani bildiğimiz oksijenli su ile doğrudan sprey yapıp temizleyebilirsiniz.

Profesyonel küf temizliği ve müdahalesi gerektiğinde, bu süreçte nelere dikkat edilmelidir ve ev sahipleri nasıl bir hazırlık yapmalıdır?

Maalesef Türkiye’de yurtdışındaki gibi profesyonel küf temizliği yapılmıyor sadece görünen yerlere tadilat yapılıyor. Bu yapılırken de insanlar küfe karşı kendilerini korumuyor, önlem almadan bu işlemi yapıyor. Küf insanlara solunum yolu ile, ciltten ve gıdalar yolu ile bulaşabilir.

Son olarak hem yaşam alanlarımızın bakımı hem de gıdaların korunması ile ilgili Uplifers okuyucularına ne söylemek istersiniz?

Bazen evimizin mikrobiyomunu aşırı temizlik, yanlış temizlik, toksik kimyasallar ve dezenfektanlar ile biz de bozarız. Evimizin mikrobiyomu bozulursa bizimki de bozulur.

Bir de son olarak evinizle ile ilgili bazen şöyle düşünceleriniz varsa evinizi mutlaka küf yönünden araştırın:

Bu eve taşındığımızdan beri eşimle kavga ediyoruz,
Bu eve taşındığımızda beri çocuğum huysuz,
Eve gelince bir halsizlik sıkıntı geliyor,
Eve girmek istemiyorum,
Evde anlayamadığım bir tuhaflık hissediyorum,
Sürekli hastayım,
Bu eve taşındığımdan beri sürekli kilo alıyorum,
Evde mutsuzum huzursuzum güvende hissetmiyorum…

Eve geldiğinizde enerjiniz düşüyorsa, aile içinde çok sık sorun kavga yaşanıyorsa, bazen evin/mekanın enerjisi zannettiğimiz şey aslında küf olabilir. Evinizde, işyerinizde veya herhangi bir evde/mekanda bunları yaşıyorsanız orada gizli küf olabilir.

İlginizi çekebilir: Yaşam alanlarımızın gizli tehdidi: Küf oluşuma dair tüm merak edilenler