Hedonizm nedir? Hedonist ne demek? Hazcılık üzerine tüm merak edilenler

Sizce siz bir hedonist misiniz? Veya hedonizm nedir, yeterince biliyor musunuz? Hedonizm, zevk düşkünlüğü olarak yorumlandığında kötü bir üne sahip olabilir. Peki ya yıkımla sonuçlanan tek yönlü bir yol olmak zorunda değilse? Hedonizmi sonbaharda yere düşen yapraklarla oynamak, işten eve döndüğünüzde köpeğinize sarılmak, arkadaşlarınızla zaman geçirmek gibi basit zevkleri kasıtlı bir şekilde tercih etmek olarak düşünürsek sağlığınız için faydalı bile olabileceğini söyleyebiliriz. Çünkü bu tür zevkleri üst düzeye çıkarmanın size iyi gelmemesi imkansızdır. Peki hedonizm fikirleri nereden geliyor ve yaşam kalitemizi iyileştirmek için hedonizmden nasıl yararlanabiliriz? Hedonizm (hazcılık) nedir? Hedonist ne demek? Hedonizm kaça ayrılır? Tüm bu sorular ve daha fazlası için yazımızı okumaya devam edin.

Hedonizm nedir? Hedonist ne demek?

Hedonizm kelimesi, Yunancada zevk anlamına gelen “hedone”den türemiştir. Peki hedonizm nedir? Hazcılık olarak da tanımlanan bu felsefe, uçarılık ve tehlike ile ilgili tüm çağrışımlarına rağmen basitçe zevkin değerli bir arayış olduğuna dair inancı tanımlar. Zevk düşkünlüğüne atıfta bulunması sebebiyle toplumda kötü bir üne sahipse de Antik Yunan hedonizm anlayışı tüketimcilik ve oburluktan çok daha basit ve zevkli bir hayata yaklaşımı bünyesinde barındırır. Hedonizmle ilgili ünlü filozof Epikuros tarafından savunulan bu eski felsefi yaklaşım, günümüzün başarı ve üretkenlik odaklı kültüründe hazzın nasıl eksik olduğunu ve neden bu kadar değerli olduğunu vurgular. Epikuros’un hazcılığı nedir?

Epikuros hem şimdiki hem de gelecekteki zevkin önemli olduğuna inanıyordu. Bizler genellikle şimdiki zamana olan aşırı düşkünlüğün, gelecekte acıya neden olabileceği hakkında azarlayıcı uyarılara aşinayız. Bu konuda Epikuros da aynı fikirde: Tüm paranızı bir tatil için harcamanız kirayı karşılayamamanıza neden olacaksa uzun vadede zevkinize zarar verecektir. Yine de eğlenceyi sonsuza kadar ileri bir tarihe ertelemenin de tehlikeleri vardır. Belirsiz bir tarih için servet biriktirmeye çalışıyorsanız siz bir bilgisayarın başında yaşamınızı sürdürürken hayat sizi geçip gidebilir.

Hedonizm’in temsilcileri kimlerdir?

Hedonizm nedir, açıkladık. Hedonizm felsefesinin kurucusu ise Kirene Okulu’nun da kurucusu ve Sokrates’in öğrencisi olan Aristippos’tur. Aristippos, doğrudan hazzı temel alır. Hedonizm felsefesi, dünyadan zevk almayı amaçlar. Bazı durumlarda bu, uç noktalara kadar gittiği için öğretinin bazı bölümleri çokça tartışılır. Çünkü hedonizmde varılması gereken nihai nokta, hazdır. Yaşamın devam edebilmesi için haza ihtiyaç vardır ve insanı insan yapan temel sebep de yine bu haz duygusudur.

Kirene Okulu, tahmin edeceğiniz üzere bir felsefe okuluydu. Tarihi kitaplarda hakkında çok bilgi bulunmasa da kurucusu Aristippos olduğundan, okulun hedonizmi savunduğu bilinen bir gerçek. Buna göre zihinsel zevklerin yanı sıra bedensel zevklerin daha iyi olduğu savunuluyordu. Bedensel zevkleri yaşamak daha mümkün olduğu için de güvenilir bir yöntem olarak görülüyordu. Hedonistlere göre şu andan alınan zevk, gelecekten alınabilecek herhangi bir zevkten daha garantili. Şu an tüm varlığıyla burada ama geleceğin yaşanacağının garantisi olamaz.

Peki hedonizm’in temsilcileri kimlerdir? Hedonizm konusunda en bilinen iki isim Aristippos ve Epikuros. Aristippos’a göre bilgilerimizin tamamı, duygularla alınabilir ve hiçbir bilgi bundan öteye gidemez. Bu sebeple o, insanın kendine acı veren şeylerden kaçması ve hazza yönelmesi gerektiğini savunur. Gerçek haz, sürekli olmalıdır. Sürekli olan hazzı yaşamanın tek yolu ise bilgiden geçer.

Hedonizmin bir diğer temsilcisi olarak kabul gören Epikuros, Aristippos’un aksine tinsel hazzı savunur. Ona göre en yüksek haz ruhun dinginliğidir ve buna bedensel hazlarla sahip olunamaz. Bu da bilgi gerektirir. O mutluluğu ve hazzı Tanrı korkusundan ve acıdan uzak durmak şeklinde açıklar. Tinsel hazza ulaşmak için kalabalık yerden uzak durulması gerektiğine inanır. Böylece insan gereksiz şeylere karşı arzu beslemeyecektir. Pahalı yiyecekler, giysiler veya cinsellik insana anlık hazlar yaşatır ve tekrar ele geçirilemezse insanın acı duymasına neden olur. Epikuros insanların mutluluğunun peşinde koşması gerektiği fikrindedir.

Epikuros ve Aristippos, hedonizmin en ünlü ve en önemli temsilcileri olsa da İlk Çağ felsefesinde insanların çoğunun bu akımdan etkilendiklerini biliyoruz.

Hedonizm kaça ayrılır?

Hedonizm kendi içinde türlere ayrılır. Bunları da kısaca açıklayalım.

Hedonizm türleri: Halk hedonizmi

Hedonizm terimi modern edebiyatta veya filozof olmayanlar tarafından günlük konuşmalarda kullanıldığında, anlamı filozofların savunduğu anlamdan oldukça farklıdır. Filozof olmayan kişiler hedonistleri, gelecekteki iyilikleri için herhangi bir kaygı duymadan, sadece kendileri için zevk arayan kişiler olarak düşünme eğilimindedir. Buna göre bir hedonist seks, uyuşturucu gibi zevklerine -bunlar ilişkilerinde sorunlara, sağlık problemlerine yol açsa bile- düşkün olma fırsatını asla kaçırmayan kişidir. Filozoflar bu günlük hedonizm anlayışına halk hedonizmi adını verirler.

Hedonizm türleri: Değer hedonizmi

Filozoflar hedonizmi tartışırken, büyük olasılıkla değerle ve refahla ilgili hedonizmden bahsediyorlar. Değerle ilgili bir teori olarak hedonizm, her şeyin yalnızca hazzın özünde değerli olduğunu ve her şeyin yalnızca acının özünde değersiz olduğunu savunur. Bir şey kendi iyiliği için değerliyse özünde de değerlidir. Zevkin de değerli olduğu düşünülür, çünkü başka bir faydası olmasa bile deneyimlemek mutluluk verir. Paranın değeri, onunla satın alabileceklerimizden gelir. Değer hedonizmi, değerli olan her şeyi zevke indirger.

Hedonizm türleri: Motivasyonel hedonizm

Motivasyonel hedonizm veya psikolojik hedonizm, zevkle karşılaşma ve acıdan kaçınma arzularının tüm davranışlarımıza rehberlik ettiği teorisidir. Bu teori, zevk için hem bilinçli hem de bilinçsiz arzuları içerir. Buna göre verdiğimiz kararların tamamı, zevk arama ve acıdan kaçınma güdülerine dayanır.

Hedonizm türleri: Normatif hedonizm

Mutluluğun ve zevkin peşinden gidilmesi ve acıdan kaçınılması gerektiği teorisi, normatif hedonizm ve bazen de etik hedonizm olarak adlandırılır. Normatif hedonizmin iki ana türü vardır: Hedonistik egoizm ve hedonistik faydacılık. Her iki tür de, bir eylemin ahlaki doğruluğunu veya yanlışlığını belirlemek için tek kriter olarak genellikle mutluluğu kullanır.

Hedonizm türleri: Hedonistik egoizm

Hedonistik egoizm, kendi çıkarlarımız için doğru olanı yapmamız gerektiğine dair bir teori olan egoizmin, hedonistik bir versiyonu. Bu teorinin en tartışılan özelliği ise kişinin sonuçlara kendisi dışında kimse için bir değer atfetmek zorunda kalmamasıdır. Örneğin hırsızlık yapmaktan üzüntü duymayan bir hedonist egoist, muhtaç birinden bile bir şeyler çalmak zorundadır.

Hedonizm türleri: Hedonistik pragmatizm

Hedonistik pragmatizm doğru eylemin, ilgili herkes için yüksek mutluluğu üreten eylem olduğunu savunur. Genellikle hedonistik egoizmden daha adil kabul edilir, çünkü burada eylemden etkilenen herkesin mutluluğu hesaba katılır ve hepsine eşit önem verilir. Yine de tüm bireylere eşit davranmasına rağmen adalete, dostluğa, hakikate içsel bir ahlaki değer atfetmediği için bazıları tarafından sakıncalı görülmektedir.

Peki, hedonizm karşıtı nedir?

Hedonizm nedir, anladıktan sonra, bir de hedonizm’in tam karşıtı kinizm (sinizm)den bahsedelim. Bu kavram kendisini tüm kurallardan soyutlayan ve doğanın bir parçası olarak gören, özgür bireyi tarif etmek için kullanılır. Batı dillerinde “kinik” kelimesinin karşılığı, “her şeyi hafife alan, sürekli iğneleyerek konuşan” kişilerdir. Bunun nedeninin Diyojen’le ilgili şu anekdot olduğunu düşünülüyor.

Diyojen bir gün zengin ve kibirli bir adamla köprü üzerinde karşılaşır. Ancak köprü çok dardır ve iki kişiden birinin diğerine yol vermesi gerekir. Zengin adam Diyojen’e küçümseyerek bakar ve “Ben bir sokak serserisine yol vermem!” der. Diyojen ise tek adımla geriye çekilir ve “Ama ben veririm!” der.