Gıda intoleransı nedir, belirtileri nelerdir, hangi besinler neden olur?

Bazı besinlerin size dokunduğunu düşünüyorsanız gıda intoleransı nedir, öğrenin. Gıda intoleransından etkilenenler için bununla yaşamak oldukça zor olabilir. Gıda intoleransları ve hassasiyetleri, günümüzde son derece yaygın olarak görülebiliyor. Çok çeşitli belirtilere neden olduğu için teşhis edilmesi de bir hayli zor. Bu durumdan muzdarip olan kişiler, belirli gıdaları sindirmekte zorluk çekiyor. Yani gıda intoleransı, herhangi bir gıda alerjisinden oldukça farklı. Siz de gıda intoleransı yaşadığınızı düşünüyorsanız daha fazlasını öğrenmek için yazımızı okumaya devam edin. Gıda intoleransı nedir? Gıda intoleransı nasıl anlaşılır? Gıda intoleransı belirtileri neler? İşte merak ettiğiniz tüm soruların yanıtları.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Gıda intoleransı nedir? Gıda intoleransı belirtileri neler?

Gıda intoleransı ne demek? Gıda intoleransı terimi, herhangi bir gıdaya karşı duyulan aşırı duyarlılığı ifade eder. Gıda alerjisi ile aynı şey olmasa da bazı semptomları benzer olabilir. Aslında, çoğu zaman gıda alerjilerini ve gıda intoleranslarını birbirinden ayırmak zordur, bu da intoleransınız olabileceğinden şüpheleniyorsanız doktorunuzla konuşmanızı daha önemli hale getirir.

Gıda intoleransı ne kadar sürer? Gıda intoleransınız varsa, belirtiler genellikle duyarlı olduğunuz gıdayı yedikten birkaç saat sonra başlar. Yine de 48 saate kadar gecikebilir ve saatler; hatta günlerce sürebilir. Tüm bunlar rahatsız edici gıdanın tam olarak tespit edilmesini özellikle zorlaştırır. Daha da önemlisi, duyarlı olduğunuz yiyecekleri sık sık tüketiyorsanız belirtileri bir yiyecekle ilişkilendirmek de zor olabilir. Gıda intoleransı belirtileri değişkenlik gösterse de çoğunlukla sindirim sistemi, deri ve solunum sistemini etkiler. Yaygın belirtileri şu şekilde sıralanmakta:

İshal
Şişkinlik
Deri döküntüleri
Baş ağrısı
Mide bulantısı
Tükenmişlik
Karın ağrısı
Burun akması
Derinin kızarması

Peki gıda intoleransı nasıl anlaşılır? Gıda intoleransları, genellikle duyarlı olunan gıdaları daraltmak için özel olarak tasarlanmış eliminasyon diyetleri veya diğer test yöntemleri ile teşhis edilebilir. Eliminasyon diyetleri, semptomlar azalıncaya kadar bir süre boyunca, intoleranslarla yakın ilişkili gıdaları ortadan kaldırır. Daha sonra semptomlar izlenirken gıdalar birer birer yeniden verilir. Bu diyet türü, insanların hangi yiyecek veya yiyeceklerin semptomlara neden olduğunu belirlemelerine yardımcı olur.

Gıda intoleransı nedenleri ve türleri

Gıda intoleransı nedir, açıkladık. Vücut belirli bir gıdayı sindiremezse intolerans ortaya çıkar. Bu intolerans, sindirim enzimlerinin eksikliğinden veya bazı kimyasallara karşı hassasiyetten kaynaklanabilir. Gıda intoleransı ile yaygın olarak ilişkilendirilen gıdalar şunlardır:

Süt
Glüten
Gıda boyaları ve koruyucular
Sülfitler
Kafein ve fruktoz gibi diğer bileşikler

Laktoz intoleransı

Vücut, yiyecekleri parçalamak için sindirim enzimlerini kullanır. Bir kişi belirli enzimlerden yoksunsa bazı yiyecekleri daha az sindirebilir. Laktoz, sütte bulunan bir şekerdir. Laktoz intoleransı olan insanlarda laktoz sindirim sisteminde kalırsa spazmlara, karın ağrısına, şişkinliğe, ishale ve gaza neden olabilir.

Fruktoz intoleransı

Fruktoz meyvelerde, bazı sebzelerde ve balda bulunan bir şekerdir. Fruktoz intoleransı, nadir olmasına rağmen bir enzim eksikliğinden de kaynaklanabilir. Bu gibi durumlarda kalıtsal fruktoz intoleransı olarak bilinir. Vücudun bağırsaktan şekeri emmesine izin veren bir proteinin eksik olduğu fruktoz malabsorpsiyonu ise çok daha yaygındır. Fruktoz intoleransı olan kişilerde, fruktoz bağırsakta fermente olur ve gaza, tokluğa, şişkinliğe, kramplara, ishale yol açabilir.

Glüten hassasiyeti

Glüten buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahıllarda bulunan bir proteindir. Glüten intoleransı olan bir kişi, glüten içeren yiyecekleri yedikten sonra ağrı, şişkinlik veya mide bulantısı gibi rahatsızlıklar yaşayabilir. Glüten intoleransı ayrıca sindirimle ilgili olmayan belirtilere de yol açabilir:

Bilinç kararması
Baş ağrısı
Eklem ağrısı
Tükenmişlik
Depresyon
Endişe
Huzursuzluk

Glüten intoleransı, glütene karşı bir otoimmün sistem yanıtı olan çölyak hastalığından ve buğdaya karşı alerjik bir yanıt olan buğday alerjisinden farklıdır. Bununla birlikte, bu durumların belirtileri çok benzer olabilir. Çölyak hastalığı ve glüten intoleransının belirtileri, tipik olarak bir kişi glüteni diyetinden çıkardığında düzelebilir, ancak yeniden tükettiğinde geri döner.

İntoleransa neden olabilen gıdalar hangileri?

Gıda intoleransı nedir anladıktan sonra hangi besinlerin buna neden olabileceğine değinelim. Gıda intoleransları çoğunlukla şu besinlere karşı gelişir.

Süt ürünleri

Yukarıda da açıkladığımız üzere, laktoz intoleransı olan kişiler süt ve süt ürünleri tükettiğinde semptomlar geliştirebilir. Laktoz intoleransı son derece yaygındır. Dünya nüfusunun yaklaşık %65’inin laktozu sindirmekte güçlük çektiği tahmin edilmekte. İntolerans laktoz tolerans testi, laktoz nefes testi veya dışkı PH testi dahil olmak üzere çeşitli şekillerde teşhis edilebilir.

Glüten

Glüten intoleransını da yukarıda detaylıca açıkladık. Bu duruma sahip kişiler, aşağıdaki gibi glüten içeren gıdaları tüketmemelidir:

Ekmek
Makarna
Hububat
Bira
Pişmiş ürünler
Kraker
Çeşitli soslar; özellikle soya sosu

Kafein

Kafein kahve, soda, çay ve enerji içecekleri de dahil olmak üzere çeşitli içeceklerde bulunan acı bir kimyasal. Aynı zamanda bir uyarıcı, yani tüketildiğinde yorgunluğu azaltır ve uyanıklığı artırır. Bunu, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen ve uyuşukluğa neden olan bir nörotransmitter olan adenosin reseptörlerini bloke ederek yapar.

Çoğu yetişkin, herhangi bir yan etki olmaksızın günde 400 mg’a kadar kafeini güvenle tüketebilir. Bu da yaklaşık dört fincan kahvede demektir. Bununla birlikte, bazı insanlar kafeine karşı daha hassastır ve az miktarda tükettikten sonra bile reaksiyonlar yaşarlar. Kafeine karşı bu aşırı duyarlılık genetiğe, kafeini metabolize etme ve salgılama yeteneğinin azalmasına bağlanmakta. Kafein intoleransı da yine kafein alerjisinden farklı.

Kafeine karşı aşırı duyarlı olan kişiler, az miktarda kafein tükettikten sonra bile şu belirtileri yaşayabilirler:

Hızlı kalp atışı
Endişe
Sinirlilik
Uykusuzluk
Huzursuzluk

Salisilatlar

Salisilatlar, böcekler ve hastalıklar gibi çevresel stres faktörlerine karşı bir savunma olarak bitkiler tarafından üretilen doğal kimyasallardır. Ayrıca anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Aslında, bu bileşiklerden zengin gıdaların kolorektal kanser gibi belirli hastalıklara karşı koruma sağladığı biliniyor. Bu doğal kimyasallar meyveler, sebzeler, çaylar, kahve, baharatlar, kuruyemişler ve bal dahil olmak üzere çeşitli gıdaların içerisinde yer alır.

Salisilatlar birçok gıdanın doğal bir bileşeni olmasının yanı sıra genellikle gıda koruyucu olarak kullanılır ve ilaçlarda bulunabilir. Aşırı miktarda salisilat, sağlık sorunlarına neden olabilirken çoğu insan gıdalarda bulunan normal miktarlarda salisilatı tüketirken sorun yaşamaz. Bazı insanlar bu bileşiklere karşı aşırı derecede hassastır ve küçük miktarlarda bile tükettiklerinde olumsuz reaksiyon geliştirebilir. Salisilat intoleransının belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:

Burun tıkanıklığı
Sinüs enfeksiyonları
Astım
İshal
Bağırsak iltihabı (kolit)
Kurdeşen

Salisilatları diyetinizden tamamen çıkarmanız imkansız olsa da salisilat intoleransı olanlar baharat, kahve, kuru üzüm ve portakal gibi salisilat oranı yüksek gıdalardan ve salisilat içeren kozmetik ve ilaçlardan kaçınmalıdır.

Sülfitler

Sülfitler öncelikle gıdalarda, içeceklerde ve bazı ilaçlarda koruyucu olarak kullanılan kimyasallardır. Ayrıca üzüm ve eskitilmiş peynir gibi bazı gıdalarda da doğal olarak bulunabilirler. Kurutulmuş meyve gibi gıdalara renklerinin değişmesini geciktirmek için sülfitler eklenir. Çoğu insan yiyecek ve içeceklerde bulunan sülfitleri tolere edebilir, ancak bazı insanlar bu kimyasallara karşı hassastır.

Astımlı kişilerde sülfit duyarlılığı son derece yaygındır, ancak astımı olmayan kişiler de sülfitlere karşı toleranssız olabilir. Sülfit duyarlılığının yaygın belirtileri arasında şunları sayabiliriz:

Kurdeşen
Derinin şişmesi
Tıkalı burun
Hipotansiyon
Kızarma
İshal
Hırıltı
Öksürme

Sülfitler, sülfit duyarlılığı olan astımlı hastalarda yaşamı tehdit eden reaksiyonlara yol açabilir. Bu nedenle sülfit içeren veya gıdanın işlenmesi sırasında sülfit kullanılan tüm gıdaların etiketinde sülfit kullanımının beyan edilmesini zorunludur. Sülfit içerebilecek gıda örnekleri ise şunlardır:

Kurutulmuş meyveler
Şarap
Konserve sebzeler
Salamura gıdalar
Çeşniler
Patates cipsi
Bira
Çay
Pişmiş ürünler

Gıda intoleransına neden olabilecek diğer besinleri sıralamak gerekirse:

Aspartam: Aspartam yaygın olarak şeker yerine kullanılan yapay bir tatlandırıcıdır.
Yumurta: Bazı insanlar yumurta akını sindirmekte güçlük çekerler ancak yumurtaya alerjileri yoktur.
MSG: Monosodyum glutamat veya MSG, gıdalarda lezzet arttırıcı katkı maddesi olarak kullanılır.
Gıda boyaları: Red 40 ve Yellow 5 gibi gıda boyalarının bazı insanlarda aşırı duyarlılığa neden olduğu biliniyor.
Maya: Maya intoleransı olan kişiler genellikle maya alerjisi olanlara göre daha az semptom yaşarlar.

Gıda intoleransı nedir, detaylıca açıkladık. Eğer siz de bazı gıdalara karşı hassasiyet yaşadığınızı düşünüyorsanız doktorunuza danışarak gıda intolerans testi yaptırabilirsiniz.

Kaynak: healthline

İlginizi çekebilir: Sık rastlanan 6 sindirim sistemi sorunu ve tedavi önerileri