Enneagram ile kendini tanı ve potansiyelinin farkına var

Her rolü üstlenmeye çalışıp, her şeyde başarılı olma zorunluluğu hissettiğimiz bir dönemdeyiz. Günün koşuşturmasında pek fark edemiyoruz belki ama arada bir duraklayıp kendimizi, bunalmış bir halde “bu, ben değilim” ya da “bunu kendime neden yapıyorum” derken bulabiliyoruz. İnsan, kapasitesi çok geniş bir varlık, muhakkak. İstediğinde yapamayacağı şey yok. Asıl soru ise her şeyi yapmak zorunda mıyız? Bir ağaç düşünün, bütün meyveleri vermeye çalışıyor. Bizimkisi de o hesap işte.

Onca yükü üstlenmek yerine kendi potansiyelimizin, kendi tarzımızın farkında olarak ilerlemek bizi daha hafif ve huzurlu hissettirecek. Enneagram tam da burada, bu süreci kolaylaştırmak için devreye giriyor.

“Özümüz neydi, motivasyon kaynağımız neydi, hayata hangi pencereden bakıyorduk?” gibi soruların cevaplarını bulmamıza yardımcı oluyor.

Enneagram nedir?

Enneagram, kişilik tiplerini inceleyen bir metodolojidir. İnsanları, hayata bakış açılarına, dünyayı algılayıp değerlendirme ve tepki verme şekillerine göre 9 farklı kişilik tipi üzerinden inceler. İnsanların davranışına değil, davranışlarının altında yatan motivasyon kaynağına odaklanır.

Hızlıca, her bir tipi özetleyelim ve hayatı hangi filtre ile süzdüklerine bakalım:

Tip 1 – Mükemmeliyetçi

Yaptığı her şeyi en doğru şekli ile yapmaya gayret ederler ve çevrelerinden de aynı özenin gösterilmesini beklerler. Detayları görür ve önemserler. Çünkü tip 1’lere göre bir işin eksiksiz olması, detayların es geçilmemesiyle mümkündür. Detaycı ve titiz yaklaşımlarından ötürü çevrelerinde (özellikle aile ve iş hayatında) eleştirellikleri ve ciddiyetleriyle tanınırlar. Hayatta “doğru” ve “yanlışlar” olmak üzere net çizgileri vardır. Siyah ve beyazın sınırını çizerler, gri alanlarda dolaşmak 1’lerin tarzı değildir.

Bir sistem kurup, onun kuralları çerçevesinde uygulamada oldukça iyilerdir. Bir işi, tek başına başlatıp, sürdürüp, bitirirler. Yani “tek kişilik dev kadro” diyebiliriz onlar için. Spontane ve yaratıcı olmak gerektiğinde tip 1’ler biraz zorlanabilirler. Düzeni ve netliği seven 1’ler için, kalıpların dışına çıkmak,  plansız hareket etmek oldukça zor.

Tip 2 – Yardımsever

2’ler için, etkileşimde bulundukları kişinin duygularını, derdini, ihtiyacını anlamak ve ona cevap verebilmek oldukça önemli. Yaptıkları her şeyde insan ilişkilerini merkeze koyarlar. İlişkilere bu kadar önem verdiklerinden, aynı hassasiyeti karşı taraftan da beklerler. Bekledikleri ilgi ve özeni göremediklerinde de bunu kişisel algılayabilirler. O sebeple tip 2’ler çevrelerinde sıcaklıkları kadar alınganlıklarıyla da bilinirler. Duygularını, yüzlerinden okunacak kadar dışarıda yaşarlar.

İlişki kurma ve geliştirmede, insanların duygusal mesajlarını okumada oldukça iyi olduklarından insan odaklı işlerde mutlu ve başarılı olurlar. Etkileşim içinde bulunulmayan ortamlarda ise motivasyonları düşeceği için zorlanabilirler. 

Tip 3 – Başarı odaklı

Yaptıkları işlerin başkaları tarafından fark edilmesi ve etki yaratması 3’ler için önemlidir. Sonuç odaklı olduklarından meselelere olan yaklaşımları pratik ve iş bitiricidir. Hedef belirlemek ve rekabet içinde olmak motivasyonlarını canlı tutar. Çevrelerinde işkolik olmalarıyla nam salmışlardır. Fakat kendisine sorsanız bunun işkoliklik değil “yaşamın kendisi” olduğunu söylerler. Zorluklar karşısında hem kendilerini hem de çevrelerindekileri motive ederler. Hızlı ve verimli iş üretilmesi gereken ortamlara kolay uyum sağlarlar. Temkinli hareket edip yavaşlamaktansa, hızlı ilerleyip problem çıktığı zaman çözüme odaklanmayı tercih ederler. Bu sebeple detaylara dikkat edilmesi ve risk analizi yapılması gereken işlerde zorlanabilirler.

Tip 4 – Özgün

Derin duygular, yaratıcılık ve kendini özgün bir şekilde ifade edebilmek 4’leri tanımlayan anahtar kelimeler. Yaptıkları her şeyde anlam ve derinlik ararlar. Popüler olandan uzak dururlar. Giydikleri kıyafetten yaptıkları işe kadar her şeyin kendilerini temsil ettiğini inandıklarından “herkes” gibi olmaktan korkarlar. Duygularını yoğun ve içlerinde yaşarlar. Çevrelerinde “melankolik” olarak tanınırlar. Melankoli, onların yaratıcılığını besleyen en temel  kaynaktır.

Tip 4’ler sıradan bir şeyi farklılaştırma, estetik bir detay katma konusunda oldukça iyilerdir. Bir iş raporunu bile “sıradan” bir formatta hazırlamaya gönülleri el vermez. Standart prosedürlerle hareket etmeleri gerektiğinde zorlanırlar. Farklılıklarını hissedemedikleri ortamlarda bulunmak 4’ler için eziyete dönüşebilir.

Tip 5 – Araştırmacı

Dünya hakkında daha fazlasını bilme ve öğrenme arzusunda olan 5’ler ilgilendikleri konuya odaklanıp, derinlemesine incelemeyi ve o konuda uzmanlaşmayı önemserler. Araştırma motivasyonları edindikleri bilgiyi bir şeye dönüştürmek ya da bir yerde kullanmak değil, sadece bilmektir. Çevrelerinde rasyonellikleriyle bilinirler. Yalnız olmayı, yalnız çalışmayı severler. Duygularını göstermede güçlük yaşayabilirler. En kıymet verdikleri şey bilgi ve zaman olduğundan, bunları paylaşmaktan hoşlanmazlar.

Derinlemesine araştırma imkanı sağlayan ve yalnız çalışabilecekleri işlerde mutlu olurlar. Sosyalleşme gerektiren, içerikten ziyade imaj odaklı işlerde zorlanabilirler.

Tip 6 – Sorgulayıcı

6’lar için en temel konu, güvende olup olmadıklarıdır. Bu sebeple yaşayabilecekleri olumsuzluklara, karşılaşabilecekleri tehlikelere odaklanırlar. Oluşabilecek problemleri öngörüp tedbir almak isterler. Bu halleri dışarıdan şüphecilik ya da karamsarlık gibi algılansa da 6’lar için bu doğal bir süreçtir. Sadakat ve bağlılığa çok önem verdiklerinden birine veya bir gruba aidiyet geliştirdikten sonra hayatlarından çıkarmaları zor olur. Prosedürlere, benimsedikleri kurallara bağlıdırlar. Kendi sorumluluklarında olan her şeye dikkatle yaklaşırlar. O sebeple işlerini de titizlikle yapmaya gayret ederler. Ani kararlara, hızlı değişimlere adapte olmakta zorlanabilirler. Süreç hakkında fikir sahibi oldukları, başı ve sonu belli olan işlerde, zihinleri daha rahat olacağından kendilerini iyi hissederler.

Tip 7 – Maceracı

Sosyal, coşkulu ve pozitif yönleriyle tanınan 7’ler, hayatın negatif taraflarını görmeyi reddeder. Onlar için her şey “halledilir” kategorisindedir. Deneyimlemek, hayattaki en büyük arzularıdır. Hayatı spontane ve enerjik bir şekilde yaşamak isterler. Bu halleri, ilişkilerinden yaptıkları işe kadar her şeye yansır. Prosedürlere, kurallara bağlı kalmaları gerektiğinde “sıkışmış” hissedeceklerinden bu tür ortamlardan ve sorumluluklardan kaçmaya yatkındırlar. Kalıplaşmış düşüncelerin dışına çıkabildikleri için çok farklı şeyleri bir araya getirip yaratıcı fikirler üretmede iyilerdir. Heyecanlı ve tez canlı olduklarından bir işi tamamlamadan diğerine atlamaya meyillidirler. Yaratıcılıklarına değer verilen, kalıpların içine sokulmadıkları ortamda mutlu olurlar.

Tip 8 – Meydan okuyan

8’lerin hayatta temel olarak odaklandıkları şey “bağımsız olmak”. O sebeple, “muhtaç olmak” en büyük korkuları. Çevrelerinde korumacı ve dominant tavırlarıyla tanınan 8’ler, güçlü olmak ve kontrolü ellerinde bulundurmak isterler. Sahip olduklarını korumak ve bulundukları ortamda adaleti sağlamayı sorumluluk olarak üstlenirler. Kararsızlıktan, belirsizlikten, kısıtlanmaktan ve kontrol edilmekten hoşlanmazlar. Duyguları göstermenin zayıflık olarak  görüleceğini düşündükleri için, hislerini direkt ifade etmek yerine koruyucu tavırlarıyla gösterirler. İnisiyatif alabilecekleri ortamlarda mutlu olurlar.

Tip 9 – Barışçı

9’lar, huzurlu hissetmeye öncelik verdikleri için uyum içinde yaşamaya özen gösterirler. Bu sebeple çatışmadan kaçınırlar. Çatışma çıkmaması için problemleri büyütmekten, çatışma çıkarıcı davranışlarda bulunmaktan ve öfkelerini göstermekten kaçınırlar. Çatışma, anlaşmazlık, zıtlık meydana geldiğinde, kendisinden kaynaklanmasa bile gerginlik yaşarlar. Ortamların “iyi çocuğu” olarak bilinirler. Tekliflere ve önerilere net cevaplar vermek yerine “bakarız, inşallah, fark etmez” gibi orta cevaplar vermeyi tercih ederler. 9’lar iyi bir dinleyici ve arabulucudur. Uzlaşma sağlama, farklı görüşleri bir araya getirme, insanları sakinleştirme ve rahatlama konusunda iyilerdir. “Karar verici” olmaları gereken durumlarda ve ortamlarda zorlanabilirler.

İlginizi çekebilir: Kaygılarımız ve nevrozlar: Bilinçaltımız bize neler söylüyor?