A’dan Z’ye glutensiz beslenme: Yararlı mı, zararlı mı, nelere dikkat etmeli?

Tüm bu sorulara cevap verebilmek için öncelikle “gluten nedir” sorusuna cevap verelim. Gluten buğday, çavdar gibi tahıl ürünlerinde bulunan bir proteindir. Gluten, gliadin gibi alerjik proteinleri barındırmaktadır. Bu da bazı insanlarda alerjik semptomların görülmesine ve intoleransa sebep olmaktadır.

Peki gluten sağlığa zararlı mıdır? Hayır. Gluten besinlerde doğal olarak bulunan bir maddedir. Hemen hemen her insan her gün gluten tüketmektedir. Ve etrafımızda birçok besinde ve üründe gluten bulunmaktadır. Bunlara örnek verirsek gıda boyaları, emülgatörler, rujlar, şampuanlar, diş macunları, tatlılar vb. ürünlerde bulunmaktadırlar.

Çölyak nedir?

Çölyak hastalığı buğday, arpa gibi besinlerde bulunan gliadine karşı bireylerin aşırı hassasiyete sahip olmasıdır. Çölyak hastalığına ülkemizde sıklıkla rastlanmaktadır. Çölyak hastalığı bebeklik dönemlerinde 6. ayla birlikte ek gıdaya başlama ile fark edilmektedir. Tabi sadece doğuştan değil yaşamın ileriki aşamalarında da her bireyde görülebilecek bir hastalıktır.

Çölyak hastalarının ilaçla kesin bir tedavileri bulunmamaktadır. Tek tedavi yaşam boyu glutensiz beslenmedir. Tüm dünyada sıklıkla görülen bu hastalık, yapılan çalışmalar, geliştirilen özel besinler ile son yıllarda bireylerin yaşamında pek zorluğa neden olmamaktadır. Fakat hastalıkta net bir diyet planlanması ve uygulanması gereklidir. Çünkü hastalıkta makrobesin öğelerinin dağılımında yani karbonhidrat, yağ ve protein alımında dengesizlik oluşmaktadır. Bunun yanı sıra mikrobesin öğelerinde de dengesizlikler meydana gelir. Hastalık nedeniyle vücutta vitamin ve mineral dengesizliği oluşmuş ise eksiklikler giderilmeli hastanın gereksinimleri karşılanmalıdır.

Örnek çölyak hastalığı diyet listesi için tıklayın.

Glutensiz beslenme nedir?

Son dönemlerin yaygın modası olan glutensiz beslenme, hayat boyu gluten içeren besinlerin bireyin diyetinden çıkarılmasıdır. Genel itibarıyla glutensiz diyet, Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi olan bireyler için önerilir ve uygundur. Ancak bir beslenme trendi olarak ABD’den başlayan bir akımla dünyaya yayılım göstermiştir. Şu an ise hemen hemen her ülkede çoğu dergide mutlaka bu diyete rastlamaktasınız.

Peki, glutensiz diyet sağlığa zararlı mıdır?

Bu soruyu öncelikle şöyle yöneltelim: Glutensiz diyet sağlığa yararlı mıdır? Evet, yararlıdır; eğer Çölyak hastalığınız varsa, buğday alerjisine sahipseniz ve buna benzer durumlar söz konusu ise sağlığınız açısından çok yararlı bir diyettir.

Çünkü bu rahatsızlıklar çoğunlukla bağırsakta yaralar meydana getirmekte ve hasta bireyin besin alımında güçlük çekmesine, bununla birlikte malnütrisyona, malnütrisyonla birlikte vücut fonksiyonlarının tam yerine getirilmemesi ve daha birçok soruna sebep olmaktadır. Bu yönden yaşam kalitesini artırıcı etkisi olan bir diyettir.

Asıl sorumuza gelirsek eğer: Glutensiz diyet sağlığa zararlı mıdır? Eğer bireyde glutene intolerans yoksa, bağırsak yapısında sorunlar yoksa, sağlıklı bir birey için zararlı olabilir. Günümüzde, glutensiz beslenmeye gerek duyulan bir hastalığı olmayan kişiler de, özellikle kilo vermek için glutensiz beslenmeye yönelmektedir. Peki glutensiz beslenmeyle kilo verilir mi? Yalnızca kilo vermek için glutensiz beslenmeyi seçmek doğru mu?

Glutensiz beslenme ile bir miktar kilo kaybı söz konusu olmaktadır; fakat bunun asıl nedenini glutensiz diyet ile birlikte yemeyi bıraktığınız pastalar, börekler, ekmekler olarak sıralayabileceğimiz ve pek çoğumuzun her gün fazladan tükettiğimiz boş kalori kaynakları olarak açıklayabiliriz. Glutensiz diyetle aslında kişiler besin seçeneklerini sınırlandırırlar ve bizim toplumumuzda bireylerde kiloya sebep olan kaynaklar özellikle gluten içeren kaynaklardır. Yani size aslında kiloyu verdiren şey hazır besinleri tüketmeyi bırakmanız, hamur işlerini tüketmemeniz ve enerji alımınızın azalmasıdır.

“Kilo da verdiriyormuş; neden zararlı olsun o zaman?” diyorsanız; glutensiz beslenmenin zararlı olabileceği durumları şöyle sıralayabiliriz: Glutensiz diyetle beslenme makrovasküler ve mikrovasküler besin öğelerinde dengesizliğe neden olur. Yani vücudunuzda vitamin, mineral yetersizlikleri gelişebilir; buna bağlı olarak da deri lezyonları, bağışıklık sisteminin zayıflaması, hormon üretiminde sorunlar, üreme fonksiyonlarının bozulması, saçların dökülmesi, tırnakların kırılması, B grubu vitaminlerinin eksikliğinin görülmesi, unutkanlık gibi pek çok soruna sebep olabilir.

Diğer yandan tam tahıllı ürünlerin, doğru ve dengeli tüketildiğinde, iştah kontrolü, kalp damar sağlığına destek, insülin direncine karşı koruyucu olması gibi etkileri bulunmaktadır. Yalnızca kilo vermek için glutensiz beslenmek ve bu diyetle yaşamınızı koruyan besinlerden uzak kalmak doğru bir yaklaşım olmayabilir.

Son olarak glutensiz diyet arada yapılan ve bırakılan bir diyet değildir, yaşam tarzıdır. Ömür boyu devam ettirme kararını almanız halinde yine bir diyetisyenden destek almanız gerekmektedir. 

İlginizi çekebilir: Detoks ve şok diyetler ne zaman yapılmalı?