İrade gücünü ve istekleri kontrol edebilmenin insan psikolojisindeki rolü

‘’Her bireyin kendini kontrol etme yeteneği sınırlıdır, tıpkı kas gücü gibi… Ne kadar çok kullanırsak, depoladığımız enerji miktarı o kadar azalır. Ta ki yeniden enerji depolayana kadar…’’

Jeremy Dean

( Making Habits, Breaking Habits kitabından)

Psikoloji dünyasındaki  önemli isimlerden biri olarak kabul edilen William James, alışkanlıkların günlük yaşantımız ve var oluşumuz üzerindeki önemli rolünü vurguladığından beri, modern psikolojide kötü alışkanlıklardan kurtulma, üretkenliğimizi artırmak için alışkanlıklardan yararlanma gibi alışkanlıklarla ilgili bir çok farklı konuda araştırmalar yapılıyor.

Gelişen teknolojiler, yeni çıkan kitaplar ve mobil uygulamalar sayesinde alışkanlıkları yönetmek, kötü alışkanlıkları yenileriyle değiştirmek ve kişinin kendi isteklerini kontrol edebilmesi artık çok daha kolay hale geldi.

Jeremy Dean’in kaleme aldığı “Making Habits, Breaking Habits” isimli kitap da günlük yaşamımızda yaptıklarımızın ve yapmadıklarımızın sebeplerinin ne olduğunu, değişimlerin nasıl gerçekleştiğini ve alışkanlıkların hayatımıza nasıl yön verdiğini anlatan bir kitap. Dean, bu kitabında kişinin bireysel istekleriyle ve bu istekleri kontrol edebilmesiyle ilgili çok sık yapılan bir yanlış anlaşılmanın altını şöyle çiziyor:

‘’İnsanlar, kendilerini ve isteklerini kontrol edebilme derecelerine göre çeşitlilik gösterirler. Bazı kişiler için eski ve kötü bir alışkanlıktan kurtulmak çok kolayken, bazıları için bu süreç oldukça zorlayıcı olabilir. Fakat kişinin kendini kontrol edebilme gücü ne kadar olursa olsun, unutulmaması gereken bir şey var: ’Her bireyin kendini kontrol etme yeteneği sınırlıdır, tıpkı kas gücü gibi… Ne kadar çok kullanırsak, depoladığımız enerji miktarı o kadar azalır. Ta ki yeniden enerji depolayana kadar.”

Kişinin isteklerini kontrol edebilmesiyle ilgili yapılmış olan bir çalışmada, katılımcılardan öncelikle önlerinde duran çikolatayı yememek için direnç göstermeleri isteniyor. Sonrasında ise tamamlamaları için kafa karıştırıcı ve zor bir görevle baş başa bırakılıyorlar. Yapılan araştırmanın amacı, katılımcıların bu duruma ne kadar süreyle dayanabileceklerini görmek. Çikolata yemekte kendisini sınırlayan katılımcıların kendilerine verilen karmaşık görevi yalnızca 8 dakika boyunca sürdürebildikleri gözlemleniyor. Dayanamayıp kendilerine verilen çikolatayı yiyen katılımcıların ise görevi ortalama 19 dakika boyunca sürdürdükleri gözlemleniyor. Yani, geçmişte kendi irademizle yapmış olduğumuz seçimler, geleceğimizle ilgili karar alma aşamasında önemli bir rol oynuyor. Modern psikolojide irade, özgür seçim, öz kontrol gibi konularda özellikle son dönemlerde yapılmış bu ve bunun gibi bir çok çalışma mevcut.

Her gün hem özel hayatımızda hem de iş yaşamında irademizi ve karar verme yetimizi devreye sokmamız gereken yüzlerce olayla karşılaşıyoruz. Otobüste giderken birinin sizi iteklemesi karşısında kavga etme isteğinizi bastırmanız, patronunuzla tartıştığınızda uzun bir e-maille düşündüğünüz ne varsa ona yazma isteğinizi kendinize saklamanız gibi durumlar iradenizi ne kadar güçlü kullanabildiğinizle ilgili.

Günlük yaşamınızda ne kadar problemli durumla karşı karşıya kalırsanız, irade gücünüzü o kadar çalıştırmış oluyorsunuz ve bu güç bir süre sonra, tıpkı kaslarınızın güçlenmesi gibi , alışkanlık haline gelmiş oluyor. Bu nedenle, zor zamanlarınızda karar alma mekanizmanızın iyi çalışabilmesi için irade gücünüzün sınırlarını çok iyi bilmeniz gerekiyor.

İrade gücünüzün sınırlarını öğrenebilmenin ve isteklerinizi kontrol edebilmenin bir çok farklı yolu bulunuyor. Bunlardan en etkili ve kalıcı olanı ise yaşadığınız deneyimlerin farkında olmak ve yaptığınız hatalardan ders çıkarabilmek.

 Kaynak: The Brain Pickings