Çocuklarda merak ve öğrenme ilişkisi

Bir önceki yazımda doğayı ve doğanın beden-duygu-düşünce bütünlüğüne olan etkisini kaleme almıştım. Yazdıktan sonra aklıma, yakın zamanda izlediğim ve çok beğendiğim; ayrıca yönetmeni Matt Ross’un, Cannes Film Festivali’nde en iyi yönetmen ödülünü aldığı Captain Fantastic (2016) filmi geldi. Film, bir ailenin kapitalizme karşı gelerek doğadaki hayatını ve sistem eleştirisini çok naif bir şekilde ele alan bir film.

Filmde ele alınan bir diğer konu da eğitim. Ebeveynlerin çocuklarına verdiği eğitimin ne kadar önemli olduğunun da altını çiziyor. Anne babaların izlemelerini özellikle tavsiye ederim.

Artık çocukların okuldan edindikleri bilgileri yeterli görüyoruz. En kötüsü de “yalnızca” bunun yeterli olduğunu düşünüyoruz. Fakat, filmi izlerseniz göreceğiniz gibi anne-babanın vereceği eğitimdir asıl önemli olan.

Aslolan duygu: merak

Türk Dil Kurumu (TDK) tanımına göre merak, bir şeyi anlamak veya öğrenmek için duyulan istektir.

Bebekler, doğuştan merak duygusuna sahiptir. İlk başta bedenlerini ve çevreyi keşfederler. Daha sonra yürümeye ve etrafı karıştırmaya başlarlar. Merak ederler. Büyümeye başladıkça ise soru sorarlar. Öğrenme isteği de bu şekilde gelişir ve temelleri atılır. Örneğin, elinde kaplarla suyla oynayan bir çocuğa “yeter artık her tarafı ıslattın bırak onları” dediğimizde, çocuğun ilk fizik dersi deneyimine olumsuz bir iz bırakmış oluruz.

Dolayısıyla öğrenmeye heves aslında okulda değil evde başlar. Bu anlamda öğrenmenin temeli olan merakın gelişiminde ebeveynin rolü oldukça önemlidir; geliştirici olabileceği gibi engelleyici bir faktör de olabilir.

Çocuklarınızın düşünme becerilerinin gelişmesi, merak duygusunun her daim devam etmesi, sorgulamayı hiçbir zaman bırakmaması adına sorularına sabırla cevap verin; hatta konuştuğunuz konuyu etraflıca tartışın ve başka konuları merak etmesine fırsat verin, bilmediğiniz olursa birlikte araştırın. Araştırırken kitaplar, videolar, deneyler, oyunlar kullanın.

Merak, öğrenmeyi tetikler. Öğrenmenin devam edebilmesi için merakın pekiştirilmesi gerekir.

“Okulumun, eğitimime engel olmasına asla izin vermedim.”
Mark Twain

Gerçek şu ki, okul başlayınca merak duygusu da köreliyor. Çünkü sistem içerisinde çocuklara ezbere dayalı sorular sorulurken çocuklar soru sormaktan vazgeçiyorlar. Bu duygunun unutulmaması için çocuğunuzun merak ettiği şeyleri fark edin, merak etmeye devam etmesi için fırsat yaratın.

Bütün bunların yanı sıra, merak etmesi sonucunda yaşına uygun olmayan bilgilerin verilmesi de çocuğun korku ve kaygı geliştirmesine sebep olabilir. Bu bağlamda çocukların yaşlarına uygun gelişim özelliklerini merak etmenize yol açmış olursam çok memnun olurum.